kościołem paraf. , pow. toruński, st. p. Żygląd, par. ew, Chełmża. W 1868 r. 83 bud. , 27 dm. , 339 mk. , 309 kat. , 30 ew. , 1413 mr. obszaru. Parafia należy do dek. chełmżyńskiego, kościół p. w. ś. Mikołaja jest naprzemian kolacyi biskupiej i rządowej. Istnieją przy nim trzy bractwa ś. Huberta, ś. Rocha i bractwo trzeźwości. W skład par. wchodzą oprócz wsi Papowa domena Papowo, wolne sołectwo Papowskie, Folgowo, Staw, Chrapice, Nowy Dwór, Watlewo, Błachta, Niemczyk, Wrocławki, Dubielno, Grzegórz, Falęcin, Falęcka Parowa, Zegartowice Królewskie i Szlacheckie i Żygląd. W 1867 r. parafia obejmowała 1239 komunikantów a 1932 dusz, zaś w 1885 r. 2601 dusz. P. jest starożytną osadą, leży między Chełmnem a Chełmżą, w klinie wsuwającym się w pow. chełmiński. W Ossowskiego Objaśnieniach do mapy archeol. Prus Zach. czytamy, że tu znaleziono 5 kółek masywnych, dalej szpilę z główką spiralną, 3 pokrywki i 4 kółka wewnątrz próżne, gładkie i ryte str. 195. P. posiadali już zdawna biskupi płoccy. W 1222 ustąpił tę wś biskup Gedeon bisk. Chrystyanowi, przez którego potem przeszła na własność bisk. chełmińskich. Lecz wnet przywłaszczyli ją sobie Krzyżacy i zbudowali w niej zamek, murami i fosami otoczony. Na nim osadzili komtura wraz z konwentem. Już r. 1287 zasiada na papowskim zamku jako pierwszy komtur Aleksander do r. 1292. Siedemnasty z kolei Jan Spiegel 1425 26 i jego następcy zowią się już tylko wójtami. Gdy r. 1454 Prusacy jarzmo zakonu zrzucili, dostało się i P. w ręce Polaków. Ale niebawem wyrugowali Krzyżacy ztąd polską załogę i wyrządzali ztąd Toruńczanom różne szkody. Dlatego w 1458 r. Kazimierz Jagiellończyk, przeprawiwszy się pod Toruniem przez Wisłę, stanął pod tym zamkiem. Wysokie mury i głębokie wodą zalane przekopy, nie czyniły nadziei pomyślnego skutku. Tymczasem czeladź obozowa, z własnego popędu, gromadni się do murów rzuciła i na nie wdzierać się zaczęła. Wojsko za tym przykładem także się do broni wzięło i zdobycia dokonało. Zamek został spalony, pozostałe szczątki z ziemią zrównane ob. Starożytności pols. , str. 228 i Dług. III, 227. W 1505 r. nadał król Aleksander P. wraz należącym do niego obwodem bisk. chełmińskiemu Mikołajowi ob. Urk. B. d. Best. Culm Ton Woelky, str. 625. Tutejszy murowany kościół został według szematyzmu dyecezyalnego zbudowany w r. 1310. Dawniej było we wsi 10 gburów i 3 lemanów; r. 1667 zaś tylko 3 gburów. W szpitalu znajdowało pomieszczenie 5 ubogich, tuż obok stała szkoła; komunikantów było około 500. Proboszczami byli tu 1667 r. Jan Bartnicki, 1667 Andrzej Iwański, 1706 Moszczyński ob. Wizyt. Strzesza i Potockiego. Prócz kościoła była na zamku krzyżackim kaplica poświęcona św. Hubertowi. Jego obraz w papowskiej kaplicy uchodził ogólnie za łaskawy. Kiedy w wojnach krzyżackich kaplica podupadła, przeniósł ją około r. 1590 bisk. Piotr Kostka bliżej kościoła na cmentarz. W ołtarzu był obraz ś. Huberta z srebrną infułą na głowie i pastorałem w ręku, ze srebra też była cała sukienka. Wota pozawieszane na cudownym obrazie świadczyły o licznie do. znanych łaskach. W 1754 r. liczono samych srebrnych 43. Gdy i ta kaplica z czasem podupadać zaczęła, wystawił Jabub Zalewski dziedzic na Zakrzewie, Kitnowie i t. d. tuz przy kościele nową murowaną, która dziś jeszcze stoi. Do niej przeniesiono cudowny obraz, a starą kaplicę rozebrano ob. Utracone kościoły i kaplice przez kś. Fankidejskiego str. 57 i tegoż Obrazy cudowne i miejsca, str. 244 246. 2. P. , domena fiskalna tui przy Papowie Biskupim, pow. toruński. W r. 1868 r. 20 bud. , 9 dm. , 155 mk. , 131 kat. , 24 ew. ; 414, 88 ha roli or. i ogr. , 73, 28 łąk, 14, 55 nieuż. , razem 502, 71 ha; czysty dochód z gruntu 8481 mrk. Wiatrak, hodowla bydła, St. p. i tel. Jeleniec 4, 5 klm. odl. , st. kol. Wrocławki 3, 5 klm. odl. Aż do 1884 r. wynosiła dzierżawa za tę domenę 21, 959 mrk, odtąd 24, 000 mrk. Należała dawniej do biskupów chełmińskich. W 1731 r. było tu wołów 26, koni 6, jagniąt miało być 90, ale nie było żadnych, starych świni 3, wieprzów 3, prosiaków rocznych 40, gęsi starych 22, kaczek 10, kokoszy 22, owiec rodnych 72, latowych 21, jarlików owieczek 18, skopów starych 10, jarlików skopków 15, jagniąt owieczek 38, jagniąt skopków 27 ob. Inwentarz bisk. chełm. , str. 24. 3. P. , ob. Kuczborek. 4. P. Toruńskie, niem. Thornisch Papau dok. 1445 Kirchdorf Pfaffendorf, wś z kat. kościołem par. i szkołą, pow. toruński, między Chełmżą a Toruniem, nad Bacha, st. p, Ostaszewo, par. ew. Toruń. W 1868 r. 78 bud. , 31 dm. , 318 mk. , 267 kat. , 40 ew. , 2011 mr. Wś ta należy do Torunia, magistrat toruński jest też kolatorem tutejszego kościoła p. w. św. Mikołaja. Przy kościele jest bractwo trzeźwości, założone w 1859 r. W skład parafii, należącej do dek. toruńskiego, wchodzą P. , Koniczynka, wolne sołectwo Papowo, W. Grębocin, Zakrzewko i Łysomice. W Gostkowie jest kościół fil. p. w. Wniebowzięcia N. M. P. , w 1841 r. nowo zbudowany i r. 1842 benedykowany; dawniej był parafialny i dopiero r. 1761 został wcielony do tutejszej parafii. Do filii należą Gostkowo, Turzno, Kamionka, Gapa, Foldząg, Tylice, Smaruj, Lipniczki i Rogowo. W 1867 r. liczono 1281 komunikantów a 1935 dusz, r. 1885 zaś było 2596

Papowo