wieża w środku kościoła, a dwie na poprzecznych nawach. Nad wspaniałą, ale już znaczcznie uszkodzoną bramą, znajduje się herb opar ta Hackiego i napis łaciński, oznajmujący, że kościół ten poświęcony jest Trójcy Przenajśw. , N. M. Pannie i św. Bernardowi, Światło wpada do bocznych naw Wielkiemi oknami, do głównej zaś nawy mniejszemi, znajdującemi się u góry. Główna nawa kończy się olbrzymią framugą, odłączoną. wysokim murem od reszty kościoła i tworzy presbyteryum z wielkim ołtarzem. Jest on dziełem wspomnionego już opata Hackiego, który swój urząd piastował od r. 1683 do r. 1703. W około właściwego ołtarza idą półkolem liczne marmurowe kolumny, dźwigające niebieskie obłoki, z których wyzierają główki aniołów. Sam środek nieba tworzy okrągłe okno ze szkła malowanego. Wielki zaś obraz olejny, niżej pomiędzy czarnemi kolumnami umieszczony, wyoobraża N. M. Pannę i św. Bernarda. Zdania o wartości wielkiego ołtarza pod względem sztuki są podzielone. Wysokie ściany, oddzielające presbyteryum od reszty kościoła, są wewnątrz okryte malaturami, po stronie ewangielii znajdują się wizerunki fundatorów, po stronie epistoły portrety celniejszych dobrodziejów kościoła i klasztoru, jak to opiewają łacińskie napisy. I tak czytamy po lewej stronie Monumentum illustrissimorum fundatorum hujus monasteri. Pierwsze miejsce trzyma Stefan Batory, klęczący przed Matką Boską, bardzo charakterystyczny i wierny. Nad portretem znajduje się herb Batorych, trzy wilcze kły w czerwonem polu i łac. napis. Król Stefan zaliczony jest słusznie do fundatorów klasztoru, bo gdy go Gdańszczanie roku 1577 zniszczyli, zmusił ich do zapłacenia 20, 000 tal. na odbudowanie klasztoru. Po lewej, obok portretu Batorego, znajduje się tablica z napisem; Noverint uniyersi filii domus hujus quod Illmus Princeps dux Pomeranorum Subislaus senior primus in Oliva fundator exstitit Ao. Milmo, centesimo septuagesimo etc. Tablica po prawej stronie zaś opiewa, że tu spoczywają Świętopełk, zmarły w 1266 r. , i Mestwin, który tu został pochowany r. 1295. Pod portretem Stefana Batorego wiszą wizerunki Subisława Starego, Sambora, Mestwina, Świętopełka i Mostwina II, na którym wygasła linia książąt wschodnio pomorskich po mieczu. Niżej wiszący mniejszy obraz przedstawia chrzest Subisława Starego i budowę kościoła oliwskiego, około której krzątają się także cystersi w habitach. U góry jest napie Illustrissimus princeps dux Pomeranorum Subislaus senior per R. D. Abbatem colbacensem baptizatur et hanc Olivum Cisterciensium ordinis monachis ex dieto Colbacensi monasterio assumptis fundat A. MCLXX. Po obu Słownik geograficzny Tom VII. Zeszyt 83. stronach tegoż obrazu są dwie tablice z obszerną, wierszem napisaną pochwałą Świętopełka i drugich fundatorów klasztoru. Po tejże samej stronie znajduje się w posadzce ogromna czarna płyta z marmuru, z herbem książąt pomorskich Gryfem i napisem Sepulcrum illustr. Ducum ac Principum Pomeraniae fundatorum hujus domus. Tu bowiem złożono w 1577 r. kości książąt pomorskich, którzy pierwotnie nie w kościele lecz po różnych miejscach na krużgankach klasztornych byli pochowani. Odpowiednio tablicy pomnikowej po lewej stronie znajduje się druga na prawej, poświęcona pamięci dobrodziejów klasztoru oliwskiego. Pierwsze miejsce u góry zajmuje wizerunek Zygmunta III ozdobiony herbem Wazów, dobrze malowany. Niżej umieszczone wizerunki przedstawiają Przemysława, Wacława z orłem polskim i lwem czeskim, margrabiego Waldemara z czarnym orłem, w. mistrza Winryka Kniprode z krzyżem teutońskim i Jana Kazimierza Jagiellończyka. Obrazy te pochodzą z XVIII w. Pod portretem Kazimierza Jagiellończyka znajduje się mniejszy obraz, przedstawiający wymordowanie zakonników przez pogańskich Prusaków. Po jego lewej stronie jest tablica z napisem Vastationum hujus Monasteri Olivensis commemoratio, zawierająca spis wszystkich napaści na klasztor. Tablica po prawej stronie zaś głosi w łacińskich wierszach chwałę Kazimierza Jagiellończyka. o narożny filar, przedzielający lewe ramię krzyża od presbyteryum, opiera się ambona, wystawiona w stylu odrodzenia w XVI w. Ołtarzy mniejszych jest 22, po części z marmuru lub piaskowca, po części z drzewa. Do najokazalszych należy ołtarz św. Trójcy, pięknej roboty snycerskiej, pozłacany; jest to dawniejszy wielki ołtarz, który dopiero w 1688 r. na teraźniejsze miejsce przeniesiony został. Pochodzi z r. 1604 1606 i jest dziełem mistrza gdańskiego Wolfganga Spoerer. Prawie wszystkie ołtarze są opatrzone w autepondya starożytne ze skóry, wybijanej w piękne kolorowe i złociste desenie, które dziś umyślnie w tym calu przybywający do Oliwy fabrykanci obić jako wzory dla swoich wyrobów zdejmują. Kaplic liczy kościół trzy kapliczka św. Krzyża za wielkim ołtarzem przy północnej ścianie, służyła niegdyś opatowi za prywatną kaplicę. Kaplica św. Jana Nepomucena niedaleko głównego wejścia, przybudowana do północnej nawy, służy teraz za chrzcielnicę. Naprzeciw niej, po prawej stronie kościoła, znajduje się kaplica N. M. Panny. Przedtem istniały tu jeszcze trzy inne kaplice ob. Utracone kościoły przez Fankidejskiego, str. 197. Organów ma kościół dwoje, mniejsze na chórze w prawem ramieniu krzyża, drugie na wielkim chórze w głównej nawie, należą do 51

Ożygowce