mapie Edrisego z r. 1150 oznaczone jest to miasto jako kwitnące. W r. 1179 Kazimierz Sprawiedliwy darował Oświęcim z Zatorem, Kątami, Wadowicami i Żywcem jako księstwo Mieczysławowi raciborskiemu, synowi Władysława Plwacza, jako chrzestny ojciec jego dziecka. Tak powstało księstwo oświęcimskie, którego Zaszczyt miast w następujący sposób przedstawia Kamionecki Oświęcim grodem sławny Zator, sejmikami, A Kąty świętym Kantem jako też targami, Wadowice szczycą się mądrym Wadowitą, Żywiec szerokim państwem, wieżą znamienitą. Prócz tych pięciu miast należało do księstwa 159 wsi. Mieczysław III, ks. cieszyński i opolski a pierwszy udzielny książe oświęcimski, nadał w 1291 r. przywileje mieszczanom i ustanowił skład soli i pastwisko. W przywileju pozwolono mieszczanom utworzyć sądy ławnicze, mające wydawać wyroki w ostatniej instancyi, bez dalszego rekursu. Po jego śmierci, między r. 1313 a 1316, podzielili się synowie Kazimierz I i Władysław ob. Biermann, Gesch. d. Fuerstenthumer Zator und Auschwisz; Archiv f. osterr. Gesch. , sek. hist. stat. XII; Boniecki, Książęta szląscy. Warszawa 1874 r. . Księstwo oświęcimskie przypadło Władysławowi. Syn jego Jan był najprzód scholastykiem krakowskim, na co miał z powodu małoletności dyspensę papieską, potem zaś między 1322 a 1326 objął rządy w księstwie. Na zjeździe w Opawie 18 lutego 1327 r. uznali książęta górnoszląscy zależność od króla czeskiego Jana Luksembarczyka, który następnie 24 lutego w Bytomiu przyznał prawo dziedziczenia księstwa oświęcimskiego Kazimierzowi cieszyńskiemu, na wypadek bezpotomnej śmierci Jana Przyw. u Sommersberga, I, 804. Za to podpisał i Jan oświęcimski 5 kwietnia umowę z królom czeskim. Takim sposobem odłączyło się to księstwo od Polski, która właśnie zaczęła się podnosić za Władysława Łokietka. Jan potwierdził 21 grudnia 1344 r. przywileje opactwa tynieckiego benedyktynów dok. u Szczygielskiego Tinecia, No. 47, popadł jednak później w spór z proboszczem opolskim o zagrabione włości w Raudeu. Spór ten dopiero 22 kwietnia 1364 roku rozstrzygnął papież Urban V Cod. dipl. Silesiae, II, 83. Ostatni raz czytamy jego imię jako świadka 1370 r. w sporze o dziedzictwo bytomskie. Umarł prawdopodobnie w r. 1372, zostawiając z Jadwigi, córki Ludwika I, ks. Brzegu, syna jedynaka Jana II, który w r. 1397 zawarł z Władysławem Jagiełłą związek, w celu niedopuszczania pogranicznych rozbojów, a 1402 przystąpił do związku utworzonego na Szląsku dla popierania uwięzionego przez braci i poddanych cesarza i króla czeskiego Wacława. U mierając bezdzietnie 1406 r. , zapisał dożywociem żonie Jadwidze, w testamencie sporządzonym 23 lutego 1396 r. . Zator z okręgiem, Wołek, Spytkowice, Przeciszów i Przewóz, co cesarz Wacław dwukrotnie potwierdził 1400 i 1407 r. Stenzel S. R. Sil, I, 145, Invent. privilegiorem in arce crac Ducatus Oświęcim et Zator No. 3, 4, 6. Spadek objął po nim książe cieszyński Przemysław I, po jego zaś śmierci 1407 r. podzielili się jego synowie w ten sposób księstwami, że młodszy Przemyśl 1409 r. dostał Oświęcim. Za jego małoletniego syna Kazimierza, sprawował rządy do pełnoletności, t. j. do 1414, stryj Bolesław cieszyński. Otrzymawszy księstwo, zapisał Kazimierz na niem Maryackiemu kościołowi w Krakowie w r. 1419 rocznego czynszu 13 grzywien. Ożeniwszy się z Anną, córką Henryka VIII, ks. żegańskiego, miał wziętość na dworze cesarza Zygmunta Luksemburczyka i pobierał od niego 3000 zł. jurgieltu. W 1433 r. objęli po nim spadek trzej synowie Wacław, Przemyśl i Jan i w r. 1438 zawarli układ z Władysławem Warneńczykiem, przyrzekając, że go uznają swoim monarchą, jeżeli go uzna dwóch innych książąt szląskich. Zrazu sprawowali wspólnie rządy, lecz 1442 podzielili się posiadłościami, używają jednak wszyscy jeszcze przez dłuższy czas tytułu książąt oświęcimskich. Właściwie jednak posiadał Oświęcim Jan, który korzystając z nagromadzenia się w księstwie band rozbójniczych i wałęsających się oddziałów z wojen husyckich, dopuszczał się z nimi rozbojów w granicach Polski. Dla poskromienia go wyruszył na Oświęcim Dersław Rytwiański, zajął Zator i poddał go Władysławowi Jagielle. Król zwrócił jednak księciu 24 czerwca 1440 Zator i inne posiadłości, zatrzymując sobie Barwałd, jako gniazdo opryszków. Barwałdzki zamek posiadali podówczas bracia Waldburth i Wodel, którzy już pierwej 1441 złożyli królowi hołd, a 1465 zamek sprzedali Dług. Hist. XII. To sprowadziło podjazdową wojnę z księciem, który tamował handel polski, rabując po drogach kupców krakowskich i brał udział w napadach na Polskę. Z tego powodu Jan ze Szczekarzowa, starosta, i Jan Kuropatwa podkomorzy lubelski, wyprawili się na niego, obiegli Oświęcim i pogroziwszy wywłaszczeniem, zmusili do poddania się królowi 1453 r. Książe przyznał się do zarzuconej mu winy i zobowiązał do złożenia hołdu i zapłacenia 1100 zł. odszkodowania, co ubezpieczył, zastawiając zamek oświęcimski. Stosownie do tej umowy Invent. priv. in arce crac. Ducatus Oświęcim et Zator. 20 i dawniejszych układów, złożyli mieszkańcy księstwa przysięgę wierności królowi polskiemu. Niedługo potem pożyczył Kazimierz IV Janowi 1453 100 zł. , a 1455r. grzywien 4300 i 20

Oświęcim