ni. Gmina, składająca się z 4 okręgów wiejskich O. , O. Folwarczne, Michalin i. Widok, liczy 5460 mk. włościan i 1452 innych stanów. W obrębie gminy jest 49 miejsc zamieszkałych i 623 chat. W 1863 r. było w gminie 2002 dusz rewiz. W O. znajduje się biuro sędziego pokoju 5 rewiru połockiego i 1 okr. policyjnego stanu, cerkiew p. w. Przemienienia Pańskiego, wzniesiona przez Józefa Szadurskiego, marszałka gub. połockiej, kośc. kat. par. ś. Trójcy, wzniesiony w 1782 r. przez Augusta i Konstancyą z Hylzenów hr. Platerów, szpital, st. p. Odbywa się tu 4 jarmarki, z których ważniejszy w piątek przed ś. Piotrem lud dzień ten nazywa Piacionka, trwający tydzień; główne przedmioty handlu konie, bydło, towary łokciowe i kolonialne; w 1866 r. przywieziono towarów za 64, 600 r. , sprzedano zaś za 18, 695 rs. Jest to stara osada, wspomniana po raz pierwszy w traktacie sześcioletniego rozejmu między królem Ale ksandrem Jagiellończykiem a w. księciem Iwanem, d. 25 marca 1503 r. w Moskwie zawartym. D. 20 maja 1505 r. ks. Aleksander nadaje O. Stanisławowi Hlebowiczowi, wwdzie połockiemu, którego synowie Piotr i Mikołaj uczynili dział pomiędzy sobą. W 1523 r. d. 9 września Jan Stanisławowicz Hlebowicz, wojewodzie połocki, część swą O. , po bracie Mikołaju sukcesyjnie spadłą, sprzedaje bratu swemu Piotrowi. Później dobra te przechodzą do Kiszków. D. 17 lutego 1600 r. Stanisław Kiszka, wojewodzie witebski, sprzedaje O. za 12, 000 kóp gr. lit. Lwu Sapiezie. W 1633 r. wwoda cara Michała Fiedorowicza Poleski donosi, że żołnierze pskowscy pod dowództwem Gołowa zdobyli i spalili litewski zamek Oświej a mieszkańców wymordowali. W połowie XVII w. o. należał do Kazimierza Lwowicza Sapiehy, ten zaś testamentem sporządzonym w 1656 r. przekazał dobra synowcowi swemu Kazimierzowi Pawłowiczowi Sapiezie. W 1691 r. Kazimierz Jan Sapieha, wojewoda wileński i hetman lit. , zapisuje O. z innemi dobrami Aleksandrowi Pawłowi Sapiezie, marszałkowi lit. ; od niego majętność przechodzi do syna jego Kazimierza, gen. artyleryi lit. W 1720 r. pozostaje w zastawie u Antoniego Nowosielskiego, kasztelana nowogródzkiego. W 1749 r. Józef Sapieha, koadyutor wileński, jako opiekun synowców swoich Michała, ssty oniksztańskiego, i Aleksandra, późniejszego wwdy połockiego, sprzedaje O. , Dziedzin i Ormiej za milion złp. Janowi Augustowi z Eklów Hylzenowi, wwdzie mińskiemu, autorowi Kroniki inflanckiej. Hylzen wzniósł tu duży pałac, oraz osadził ks. misyonarzy i wybudował kościół. W 1765 r. Hylzen, będąc w Gdańsku, zapisuje testamentem znaczne sumy na zapomogi dla włościan i na utrzymanie szkoły; spełnienie, tego rozporzą dzenia porucza żonie swej Konstancyi z Piaterów, która czyniąc zadość woli męża, dodała jeszcze od siebie takąż sumę na powyższe cele; wniosła też swoim kosztem kościół murowany w dobrach Zamosze o 10 w. od O. nadto erygowała klasztor sióstr miłosierdzia poruczając im pielęgnowanie chorych w szpi talu przez siebie założonym. Syn ich Józef, wwda mścisławski, umierając w 1786 r. w Pa ryżu bezdzietnie, zapisał O. krewnemu swe mu Józefowi Szadurskiemu, wkładając na nie go obowiązek składania rocznej annuaty, wy noszącej połowę dochodu z tych dóbr, na utrzymanie szkół zabiałskich, zostających pod kierunkiem ks. dominikanów, którzy utrzy mywali konwikt dla niezamożnej młodzieży. Dobra oświejskie liczyły wówczas 13000 dusz. W 1836 r. , po skasowaniu szkół zabialskich, fundusz zapisany przeniesiono do gimnazyum witebskiego, które otrzymuje z dóbr O. 5000 rs. rocznie na stypendya dla biedniejszej uczą cej się młodzieży. Syndykat tego zapisu należy do dziedziców O. Od Józefa Szadurskiego dobra os wiejskie przeszły na jego syna Ignacego, marszałka szlachty gub. witebskiej, a po bezdzietnej śmierci tegoż na jego siostrę Kazimirę, która ustąpiła dobra bratu swemu stryjecznemu Mikołajowi, marszałkowi lucyńskiemu, dziś własność jego syna Władysława. Parafia kat. , dek. siebieskodrysieńskiego, ma 4008 wiernych i kaplice w Swołnie i Kocha nowiczach, oraz oratoryum w pałacu os wiej skim. Par. oś wiejska składa się z następują cych dworów, położonych w pow. drysieńskim Amelin al. Malinowo Chrapowickich, Czarnopol Szadurskich, Domanowo i Dobroplozy Sza durskich, Józefowo Lipskiej, Michalin Szadur skich, Kochanowicze 1e Chrapowickiego, Kochanowicze 2e Benisławskiej, Klonowo Czechowicza, Oświej i Pilnomyśl Szadurskich, Sta ra Swołna Lipskich, Swołna Zarakowskiej, Strzałki Benisławskiej, Wygoda i Widoki Sza durskich. Do dóbr oświejskich należą folwarki Czarnopol, Dobroplozy, Michalin, Pilnomyśl, Wygoda i Widoki. Widok O. pomieszczony jest w Albumie Ordy. M. K. i A. K. Ł. Oświeja al. Oświejski jezioro na Białej Rusi, w północnej części pow. drysieńskiego, ma obecnie 12 w. długości i 8 szerokości, a powierzchnią swoją zajmuje około 49 w. podług Strelbickiego 50, 1 w. kw. . Głębokość w środku jeziora dochodzi do 10 sążni, dno tam iłowate i przepełnione jamami, ku brzegom zaś zaledwie 2 sążni i tu dno staje się jużto błotnistem, już piaszczystem. Wybrzeża wschodnie i południowe wzgórkowate i strome, zachodnie zaś i północne są przeważnie błotniste. Na płd. wybrzeżu rozciąga się znano w XVI w. mko Oświej wraz z nowszą

Oświeja

Oświeja