kościół z cegły palonej kosztem rządu i parafian. Roku założenia kościoła pierwotnego p. w. ś. Marcina nie znamy. Parafią składały aż po za r. 1620 Ćwierdzin, Jerzykowo, Kinno, o. , Raszew, Skorzęcin, Sokołowo, Wierzchowiska i Żeleźnica; później przybyły Brzozówka, Gaj, Kamionka, Kiernia, Kordos, Kropulec, Miatki, Piła, Piłka, Popielarze, Rudki, Rybaki, Skorzęcińska Huta, Socha, Wyrobki Raszewskie, Zalesie i Zazdrość. 2. O. Trzemeszyńskie, wś, dominium i cegielnia, pow. mo gilnicki, na wschodniem wybrzeżu jez. Ostrowitego, o 4 1 2 klm. na płd. wsch. od Trzemeszna, par. , poczta i st. dr. żel. w Trzemesznie. W r. 1145 wniósł komes Janusz wś tę klasztorowi trzemeszeńskiemu, który r. 1352 sprzedał tu sołectwo braciom Mikołajowi i Michałowi w celu osadzania wsi na prawie niemieckiem. W 1368 r. król Kazimierz potwierdzając dawne przywileje klasztorne, wymienia między innemi posiadłościami także O. Po 1793 r. posiadał tę wś Klemens Dunin. Wykopaliska tutejsze znajdują się w zbiorach poznańskiego Tow. Prz. Nauk. Wś ma 7 dm. i 70 mk. kat. Dominium ma 176 mk. kat. i 12 dm. ; obszaru 614, 50 ha, t. j. 434, 68 roli, 75, 63 łąk i past. , 7, 97 nieuż. i 96, 22 wody, czyst. doch. grunt. 7167 mrk; chów bydła; właścicielem jest Władysław Zakrzewski. 3. O. , niem. Ostrowitt, wybudowanie, pow, bydgoski, poczta w Kotomierzu. E. Cal. Ostrowite, nazwa licznych jezior w Pru sach zach. , mianowicie w pow. chojnickim w par. chojnickiej i w par. ostrowickiej; w pow. świeckim w par. świekatowskiej; w pow. człuchowskim w par. borzyszkowskiej, w pow. kościerskim pod Skarszewami i pod Zbeninami w pow. chojnickim. Kś. Fr. Ostrowite 1. niem. Osterwick, w XIII w. Wostritza, Hostricza, Hostrose, Ostiriza, Ostrow, wś w gdańskich nizinach, na lew. brzegu Motławy, pow. gdański, st. p. i kol. Pszczółki, odl. 18 klm. na płd. od Gdańska, par. kat. Giemlice, szkoła i kośc. ew. w miejscu. Zawiera 11 gburstw i 10 zagród, 3902, 12 mr. obszaru. W 1868 r. 436 mk. , 260 ew. , 171 kat. , 5 żyd, , 43 dm. ; w 1878 r. 445 mk. O. należało już w 1200 r. do klasztoru oliwskiego; w 1308 r. nadaje Władysław wś tę synom Unesława, Jakubowi, kasztel. tczewskiemu, i Janowi, podkom. tczewskiemu. W 1310 r. nabył ją zakon krzyżacki. Ponieważ przywilej pierwotny był zaginął, dla tego odnowił go Zygmunt August, nadając mieszkańcom 25 1 2 włók i 3 wolne, za opłatą 3 grzywien czynszu i 6 dni tłoki. Kościół katol. istniał tu już w XIV w. , bo w przywileju z 1356 r. przyległego Suchego Dębu, tylko korytem Motławy oddzielonego, wymieniono meszne, jakie mieszkańcy tej wsi winni dawać proboszczowi w O. W czasie reformacyi przeszedł tutejszy kościół w ręce ewangielików. Pierwszy pastor przybył tu około 1580 roku. W 1640 r. jeden z jego następców chciał tu zaprowadzić kalwinizm, ale gmina oparła się z taką stanowczością, że magistrat gdański, jako patron kościoła, musiał przysłać innego predykanta. Mury kościoła i szczyty pochodzą z XIV w. , wieża z r. 1732. Z zabytków sztuki zasługuje na wzmiankę rzeźbiony ołtarz dyptyk, przedstawiający koronacyą Najśw. Matyi P. i inne sceny z Pisma św. Pochodzi z poczatku XVI w. i znajduje się dziś w muzeum gdańskiem ob. Die Bauund Kuenstdenkmaeler des Kr. Danzig, str. 123, i Land und Leute des Landkr. Danzig Ton Brandstaeter, str. 205. 2. O. , niem. Osterwick al. Ostrowitte, wś, pow. chojnicki, st. p. Chojnice, tamże par. kat. i ew. , 1 1 2 mili odl. , szkoła Kłodawa. W 1868 r. 6 bud. , 2 dm. , 4 kat. , 23 ew. ; należy do dóbr ryc. Krajenek i leży nad jez. Ostrowite. 3. O. , niem. Osterwick, dok. 1338 Ostirwig, wś z kat. koso. paraf. , pow. chojnicki, st. p. , tel. i kol. Silno, 3 klm. odl. , par. kat. Chojnice, szkoła kat. w miejscu; 6757, 07 mr. obszaru. W 1867 r. 103 dm. , 905 mk, 837 kat. , 63 ew; 1885 r, 998 mk. Wś ta jest niejako centralnym punktem t. z. Kosznajdrów, Niemców katol. , którzy tu mają swoje towarzystwo rolnicze. W skład parafii dek. tucholski wchodzą O. i Ciechocin; do filii Silno są przyłączone Silno, Gockowice, Objezierze i Rocławki. W 1867 r. było 1977 dusz, 1227 komunikan. ; w 1885 r. 2095 dusz. Przy kościele p. w. ś. Jakuba istnieje bractwo trzeźwości, założone 1858 r. W Ciechocinie jest publiczna kaplica. Kościół ostrowicki spalił się r. 1653, właśnie gdy go oficyał Trebnic wizytował. Kościelnymi byli wówczas Rizop, sołtys, i Waznik, prob. Antoni Głoński str. 108, nauczycielem Kołaczek. Do prob. należały 4 włóki; gburów było 22, dawniej 27. Wizytator Jezierski znalazł tu r. 1695 murowany kościół z 3 ołtarzami; prob. był Piotr Boege str. 18. W Borcka Echo sepulchralis, str. 765, są jeszcze następni proboszczowie wymienieni Jan Anderson, Maciej Rottermund, Jan Kucklentz, dawniej pastor luterski, um. r. 1742; Wojciech Sadowicz, kanonik w Kamieniu; Marcin Kowalski, dziekan tucholski, um. 758 r. , i Jakub Szwemiński, dziekan tucholski, w zastępstwie r. 1765. W 1338 r. sprzedaje komtur tucholski Dyteryk Ton Lichtenhayn Mikołajowi Sulesdorff 84 włók w dobrach Ostirwig na prawie chełm. Z tych 8 włók będzie posiadał wolnych; nadto dajemy mu trzeci grosz kar sądowych i połowę czynszu karczemnego; proboszczowi nadajemy 4 włóki. Od reszty 72 wł. będą nam osadnicy płacili po 17 skojców i po 2 kury; z szczegół

Ostrowite

Ostrowite