rała Węgierskiego. O. par. , dek. lwoweckiego, miała w 1873 r. 3062 dusz. W 1664 r. wystawiła Barbara Kwilecka, kasztelanowa lędzka dziedziczka ówczesna, na Piaskowie, tuż pod Ostrorogiem, kościołek pod wez. św. Jakuba, który niebawem zasłynął jako miejsce cudowne. Doznawane tam cuda opisał i ogłosił drukiem w 1694 r. Piotr Rosigroch, proboszcz ostrorogski. Szkoła katolicka istniała tur. 1631, w r. atoli 1785 już jej nie było. Szpital przy kościele farnym istniał przed r. 1641; w 1785 r. już go też nie było; szpital przy kościele św. Jakuba chyli się w tym czasie ku upadkowi; Tomasz Wiszniewski, prebendarz, zapisał mu 200 złp. Zamek Ostrorogów, nad jeziorem, pomnik XV w. , zburzony został w XVIII stuleciu, aby ustąpić miejsca browarowi. Około r. 1793 było w O. 80 dm. i 3 młyny; miasto utrzymywało jednego stróża nocnego; jarmarków odbywało się rocznie 13 obecnie 4; szewców było 12, krawców 6, młynarzy, kuśnierzy i kołodziejów po 3, płócienników, piekarzy, bednarzy, garncarzy po 2, jeden kowal, garbarz, golarz i 4 oberzystów. Wzrost ludności tak się przedstawia około 1793 r. 305 do 442 mk. ; 1811 r. 432 mk; 1816 r. 358 mk; 1837 1841 r. 634 mk. ; 1845 r. 681 mk. , t. j. 617 kat. , 33 prot. i 31 żydów; 1858 r. 828 mk; 1871 r. 898 mk, t. j. 784 kat. , 103 prot. 11 żydów; 1877 r. 806 rak. ; 1884 r. 1021 mk. O. był siedzibą rodu Ostrorogów h. Nałęcz. Zachodzi wątpliwość, czy O. jest nazwą miejscowości, czy też przydomkiem jednej z gałęzi rodu Szamotulskich, którzy także pisali się Ostrorogami, czy więc Ostrorogowie wzięli nazwisko od siedziby czy też jej swe nadali. W obec tego nie podobna odnosić do miasteczka wzmianek z roku 1220 i 1222, w którym to czasie występuje Ostroróg Dobrogost czy Dobrosław z Szamotuł, wojewoda poznański. Pewności o istnieniu O. nabywamy dopiero z kroniki Jana Czarnkówskiego, który opowiada, że Sędziwój Świdwa, pokonany w r. 1383, podczas zaburzeń domowych, przez Domarata, kaszt. poznańskiego, schronił się do zamczyska, Ostrorogiem zwanego i będącego własnością Dzierzysława Grocholi, kaszt. santockiego. Tego zameczka dobywał następnie Domarat, lecz przestraszony wieścią, że wojsko idzie z Poznania na pomoc Świdwie, odstąpił od zamiaru i rozłożył się obozem pod Obornikami. W XV w. 1420 1501 żyje niepospolity statysta polski Jan Ostroróg, doktór obojga praw, kaszt. a ostatecznie wojewoda poznański, twórca sławnego memoryału reformatorskiego Monumentum. W r. 1458 r. dostawił O. czterech żołnierzy pieszych; w 1556 r. spalił się prawie do szczętu; z popiołu wyszedł świetniejszy, zakwitł bowiem dzięki dziedzicom, którzy chwycili się wyznania Braci czeskich; była tu wówczas słynna ich szkoła, archiwum, biblioteka i seminarym duchowne. W r. 1580 składały par, ostrorogską Binino, Bobulczyn, Dobrojewo, Kluczewo, Oporowo, Ostroróg, Piaskowo, Rudki i Wielim czyli Wielonek; miasto było wówczas własnością Marcina Ostroroga Lwowskiego, t. j. z Lwówka, i płaciło szosu 48 złp. 12 gr. a czopowego 243 złp. 15 gr. W 1595 r. spłonęło powtórnie; w 1605 r. najechał Mikołaj Potocki dobra ostrorogskie. Katarzyna z Buczacza 1mo voto Andrzeja Potockiego, krzemienieckiego, i 2do v. Sędziwoja Ostroroga, kasztelana międzyrzeckiego, małżonka, skarży się w grodzie poznańskim na Jana, starostę tłumackiego, i Barbarę z O. Potockich, jako autorów excessów, oraz na Mikołaja Potockiego, który excessy te wszystkie porobił i 60 cudzoziemskich knechtów najmitów na ten zaciąg z Szląska i Margrabstwa przekupił. Skargę tę zamieścił dosłownie E. hr. Raczyński w Wspomnieniach Wielkopolski, I, 188. W r. 1637 dzierżawił O. Andrzej Rej; r. 1660 dostał się w ręce Krzysztofa Radziwiłła, a r. 1664 Barbary Kwileckiej. Około 1773 r. był właścicielem Kwilecki, kasztelanie lędzki, który wiódł spory graniczne z ówczesnymi dziedzicami Zajączkowa. Przed 1793 r. należał O. do pow. i wojew. poznańskiego, a za Prus południowych do pow. obornickiego. Pod miastem wykopano różne popielnice, kolczyki bronzowe i paciorki niebieskawe; w jednej z popielnic znaleziono kamyczek kształtu serca. Ostroroga, ob. Ostrorożanka, Ostrorożanka, mylnie Ostroroga, lewy dopływ Warty, pow. szamotulski, powstaje w Kluczewie ze spływu dwu strug płynących od Ostroroga; toczy się ku północnemuzacho dowi; oblewa Dobrojewo, Wierzchocin, Wróblew, Ćmachowo i Wartosław Neubrueck, poniżej którego uchodzi do Wisły, ubiegłszy 18 klm. Ostrosz, pot. górski, ob. Barwinek, Ostrosza, al. Ostrynka, rzeczka w pow. lidzkim, prawy dopływ Kotry, przepływa pod mkiem Ostryno. Długa około 15 w. , ma kierunek zachodni. Ostroszcze, ob. Ostrowce, pow. szubiński. Ostroszyce, al. Ostrożyce, wś i dobra nad rz. Dubrówką, dopł. Usiaży, w płn. str. pow. mińskiego, w 1 okr. pol, gm. ostrożyckoho rodecka, dawna własność Tyszkiewiczów, należy do dominium Gródek; wieś ma 15 osad pełnonadziałowych; cerkiew pounicką z 1747 r. Dobra, razem z Gródkiem, obejmują przeszło 543 włók, w glebie szczerkowej lub lekkiej; młyn, propinacya i arendy z dzierżaw drobnych znaczne; miejscowość falista, dość leśna. Ostrouchy, okolica szlach. , pow. lidzki, w 1 okr. pol. , gm. Gonczary, okr. wiejski Ko Ostroroga Ostroroga Ostrorożanka Ostrosz Ostrosza Ostroszcze Ostroszyce Ostrouchy