krobskim, o 6 klm. na płd. wsch. od Górki Miejskiej Goerchen, parafia w Golejewku, poczta w Pakosławiu, st. dr. żel. w Rawiczu o 15 klm. W 1580 r. posiadał tu Jan Mieleński 2 łany i 5 zagród, a Michał Choiński 1 zagrodę. Wś ma 14 dm. i 106 mk. katol. Dom. 6 dm. i 76 mk. ; obszaru z fol. Dębinką 212, 19 ha, t. j. 188, 39 roli, 11, 06 łąk, 5, 98 lasu, 6, 01 nieuż. i 0, 75 wody; czysty dochód grunt. 3215 mrk. Właścicielem jest Eustachy Rogaliński. Dobra O. składały się około 1793 r. z posiadłości Chojno, Dębionka, Kubeczki, Łąkta, Niedźwiadki, Ostrobudki, Ugoda i Za wady; dziedzicem był Hipolit Rogaliński. Do okr. domin. należy Dębionka z 3 dm. i 41 mk. ; cały okr. ma 117 mk. katol. E. Cal. Ostrochodza, góra w pow. łaskim, we wsi j Korablewie. Ostrock, jezioro nad Tuszkowami, pow. kościerski ob. Zeitsch. d. Westpr. Gesch. Ver. XV, str. 119. Ostród al. Ostródz, po niem. Osterode in Ost preussen, miasto powiatowe na Mazurach, na wznies. 110 mt. npm. , nad rz. Drwęcą i jez. Drwęckiem. Odl. 122 klm. od Torunia, 41 klm. od Olsztyna, 107 klm. od Korszów. Ma obecnie 1 grud. 1885 r. 7026 mk. Poprzednio było 6468 mk. , w tem 500 Polaków. Co do wyznania jest 5564 ewang. , 654 katol. , 222 żydów. Parafia ewang. miasto i wsie okoliczne obejmuje 4863 Polaków, 5904 Niemców. W 1816 r. miało miasto 2180 mk. Jest tu stary zamek krzyżacki z obszernemi sklepami podziemnemi, które w części znajdują się pod dnem jeziora, kościół katolicki, kościół ewangiel. dawniej dwa, bóżnica, progimnazyum realne, ewangiel. seminaryum nauczycielskie, dwa domy sierot, kilka fabryk i tartaków; handel drzewem, zbożem, okowitą, wełną, chmielem. Stacya kolei toruńskowystru ckiej. Miasto posiada dwa kościoły ewangiel. , jeden dla Polaków, drugi dla Niemców. Parafia polska czyli wiejska obejmuje 4163 Polaków, 900 Niemców; parafia niemiecka czyli miejska 700 Pol, 5004 Niemców 1883. Początkiem miasta był gród warowny, założony w 1270 r. w staropruskiej ziemi saskiej, do której jeziora Drwęckie i Szelągowskie jeszcze należały. Miasto zaś założył komtur dzierżgoński Luder, ks. brunświcki, w latach 1320 do 1326, choć przywilej wystawiony został dopiero w 1348 r. przez komtura ostródzkiego Albrechta Szof. Do 1335 r. należał O. do komturstwa dzierzgońskiego Christburg; następnie w. mistrz Dytryk v. Altenburg utworzył osobne komturstwo w Ostródzie, do którego należały Olsztynek, Nibork, Wielbark, Jedwabno. Widać z tego, że O. wówczas dla zakonu miał znaczenie. Po bitwie pod Grunwaldem, w której poległ i komtur ostródzki, wyruszył Jagiełło przez, O. i Morąg pod Sztum i zostawił w O. na zamku załogę, która jednak niedługo potem miasto opuścić musiała. W 1414 r. wyrugował Jan v. Bichaw, komtur ostródzki, Polaków z Niborka. W 1440 r. przystąpił Jan Bażyński z Leszcza otwarcie do związku jaszczurczego z O. i całą okolicą. W 1464 r. we wrześniu poddało się miasto znów zakonowi i oddało komturowi zameczek, który posiadał Aleksander Bażyński; dla tego pewnie zapłaciło miasto zakonowi tylko 50 marek nadzwyczajnych podatków, podczas gdy o wiele mniejszy Olsztynek dwa razy tyle dać musiał. Cała ziemia ostródzka hołdowała zakonowi. W 1457 r. komtur Wilhelm v. Eppingen, żyjąc w niezgodzie i sporach z innymi rycerzami na zamku, przywołał dowódzcę żołnierzy Jerzego v. Schlieben z Olsztyna, jako obrońcę; Schlieben jednak chciał wkrótce być jedynym panem w O. i żądał aby Eppingen opuścił zamek. Po stanowczej odmowie komtura, nastąpiło ze strony Schliebena oblężenie, zamku z pomocą żołnierzy z Olsztyna, Kwidzyna i Prabut; nawet mieszkańcy O. byli po stronie Schliebena. Komturowi jednak przybyli w pomoc rycerze krzyżaccy z Miłomłyna, wskutek czego Schlieben cofnąć się musiał do Olsztyna. Po zakończeziu wojny pozostał 0. pod panowaniem zakonu a komtur ostródzki Marcin Truchses y. Wetzhausem w 1477 r. został wybrany w. mistrzem. W 1520 r. dostał się o. w ręce Polaków i miał polską załogę aż do zawieszenia broni. Po wprowadzeniu reformacyi, założony został osobny polski kościół, który w 1620 r. już istniał i dopiero w początku XIX w. został zniesiony. Kościół w Ornowie był filią tego polskiego kościoła. Duchowni przy niemieckim kościele przybywali często z dalekich stron Niemiec, jak z Westfalii i t. d. W 1626 r. podczas wojny ze Szwedami, mieli Polacy kwatery zimowe pod o. i aż do Pasymia; w 1656 r. w listopadzie i grudniu spustoszyli Tatarzy okolicę. W 1785 r. miała miasto z młynem 194 dymów i około 1500 mk. , przy czem wliczone są trzy jego przedmieścia. Załogą stał szwadron dragonów. Zamek był wówczas siedzibą królewskiego urzędu dominialnego. Do miasta należały oprócz 62 włók roli wieś szlachecka Buchwałd i folwark Mały Ruś Goldberg, Topogr. . Dnia 21 lipca 1788 r. wielki pożar zniszczył większą część miasta. Podczas wojny francuzkiej był Frydreryk Wilhel III z rodziną w O. od 16 do 24 listop. 1806 r. ; w następnym roku miał tu kwaterę książę de Berg, później generał Zajączek. W drugiej połowie tego wieku miasto znacznie się rozwinęło; obecnie jednak współzawodnictwo Olsztyna wstrzymuje dalszy rozwój. W o. żył i umarł ks. Gustaw Gizevius, pochodzący z staroszlacheckiego ro Ostrochodza Ostrochodza Ostrock Ostród