miast 3809 dzies. 2224 gr. or. i ogr. , 92 łąk, 1109 lasów i 384 pastw. i nieuż. ; do właścicieli prywatnych posiadających przeszło po 100 dzies. , 278287 1 2 dzies. 25110 gr. or. i ogr. , 19361 łąk, 160658 lasów, 73159 pastw. i nieuż. ; do właśc. prywatnych posiadających j po mniej niż 100 dzies. należy 13013 dzies. I 6288 1 2 dz. gr. or. i ogr. , 3334 łąk, 3371 1 2 lasów, 19 pastw. i nieuż. ; do b. włościan pańszczyznianych 149738 1 2 dzies. 73943 dz. gr. or. i ogr. , 23538 łąk, 7214 lasów i 45043 1 2 pastw. i nieuż. ; do b. włościan skarbowych 15515 1 2 dz. 5688 1 2 dz. gr. or. i ogr. , 4075 łąk, 921 lasów, 4831 pastw. i nieuż. ; nabytych przez włościan jest 977 1 2 dz. 696 1 2 dz. gr. or. i ogr. , 108 łąk i 173 pastw. i nieuż. ; wreszcie pod drogami znajduje się 3168 dzies. W ogóle ziemie obrobione wynoszą 56, nieobrobione 44 ogólnej przestrzeni. W lasach znajduje się 0, 2 sosny, 0, 4 jodły, 0, 2 brzozy, 0 1 osiny, wreszcie 0, 1 olszy, klonu, dębu, lipy, jesionu i brzostu. Cena dziesięciny lasu rządowego wynosi od 30 do 70 rs. Liczba dóbr mających przeszło po 1000 dzies. wynosi 65, mają one 209247 dzies. obszaru. czyli średnio po 3219 dzies. na jeden; majątków od 100 do 1000 dzies. jest 179, mają one 69041V2 dzies. , czyli średnio po 386 dzies. , majątków zaś mniejszych niż po 100 dzies. jest 472, rozległych w ogóle 13013 dz. , czyli po 27 dzies. średnio. Pierwsze więc zajmują 71, 84, drugie 23 70, trzecie w końcu 4, 46 ogólnej przestrzeni. Starowiercy posiadają 362 dzies. , Łotysze 1609 dz. Ogólna liczba ludności w powiecie wynosi 105362 dusz, z tego w Orszy 5025 dusz 2484 żydów i w miasteczkach 12457 dusz 8690 żydów. Podług wykazu gmin, oprócz Orszy i miasteczek, znajduje się w powiecie 88945 mk. 29805 męż. , 31434 kob. i 27706 dzieci. Mieszkańcy zajmują się przeważnie rolnictwem, które, chociaż zwolna, ciągle jednak postępuje; użycie pługa rozszerza się i wypiera sochę. Pod uprawą konopi znajduje się 847 dzies. ; średni zbiór wynosi 28 pudów siemienia i 18 pudów pieńki, czyli w ogóle 23716 pudów siemienia i 15246 pudów pieńki. Z przemysłów gospodarczych, oprócz gorzelni, istnieją trzy fabryki serów na folw. Borki, Smolany i Zabołocie. Oprócz tego 11217 mk. , t. j. 6434 męz. , 2456 kob. i 2327 dzieci, zajmuje się ścinaniem, obróbką i wywozem drzewa, używając do pomocy 4443 koni. Pod względem administracyjnym orszański powiat dzieli się na 4 okr. pol. stany Orsza, Kochanowo, Babinowicze i Lubawicze i 16 gmin Wysokie wysocka, Lubawicze, Alenowicze, St. Tołoczyn, Baran, Kochanowo, Nowa Tuchinia, Starosiele, Dobromyśl, Mikulino, Chłystowo, Serokorytnia, Wysokie wysoczańska, Rudnia, Moszkowo i Łozna. Oprócz Orszy znajduje się w powiecie mto Babinowicze i 11 miasteczek Aleksandrya, Dobromyśl, Kochanowo, Lubawicze, Łozna, Mikulin al, Horodyszcze, Obolce, Rudki, Smolany, Starosiele, St. Tołoczyn. W powiecie jest 936 wsi włościańskich; na 1 wś średnio 167 dz. , 30 dusz męzkich, 10 dm. ; na 1 osadę 17 dzies. ziemi. Dalej jest 14299 dm. w powiecie, 19 szkół początkowych w tej liczbie 15 wspólnych dla chłopców i dziewcząt, z 869 uczniami w 1883 r. 788 chłopców i 81 dziewcząt, 2 lekarzy, 13 felczerów, 4 akuszerki, 4 szpitale wiejskie Lubawicze, Łozna, Kochanowo i Wysockie, 1 ambulatorym Smolany, z 76 łóżkami w ogóle, wreszcie 3 apteki Lubawicze, Tołoczyn i Smolany. Pod względem komunikacyjnym przerzyna powiat na przestrzeni 116 w. droga żel. moskiewskobrzeska, ze stacyami. Gusino, Krasne, Osinówka, Orsza, Kochanowo i Tołoczyn; dalej droga witebskoorłowska na przestrzeni 66 w. , ze stacyami Krynki, Szebiekino i Rudnia, oraz szosa petersburskokijowska, ze stacyami Pogrebienki, Hryszany i Orsza i szosa witebskosmo leńska na przestrzeni 50, 56 w. , ze stacyami Una, Zaolsza i Kolonia. Oprócz tego znajdują się trakty poczt. od Orszy do Klimowicz, od Orszy do mka Lady, od Orszy do Sienna i od Hryszan do Babinowicz. St. telegr. jest od 1869 r. w Orszy, która połączona jest siecią telegraficzną z Mohylewem i Siennem. Powiat orszański ma pięć parafii katolickich Orsza, Smolany filia, Starosiele, Babinowicze i Obolce filia. Kaplice znajdują się w Orszy, Zasiekle, . Michnowie, Dymowie, Racewie, Widrei fil. do Babinowicz, Krotowszy, Zaczerni, Teklinie, Zielonem, Uńsce i Krotowie. Orszański dekanat katolicki archidyecezyi mhyl. , rozciąga się na pow. orszański, część sieńskiego i hory boreckiego, liczy 7 parafii Orsza, Smolany filia, Starosiele, Babinowicze, Tołoczyn, Obolce filia i Dubrowno; filia 1, kaplic 11, wiernych 8383 dusz. Marszałkami powiatu orszańskiego byli Jan kn. Horski 1613 roku, Jan ks. Drucki Sokoliński 1648 r. , Piotr Galimski h. Rawicz 1653, Samuel Galimski h. Rawicz, Albrecht Ciechanowiecki h. Dąbrowa 1660 62, Michał ks. Drucki Sokoliński 1667, Mikołaj Chrapowicki h. Gozdawa 176594, Boguszewski h. Juńczyk 1732 83, Franciszek ks. Lubecki 1786 93, Adam Wasilewski h. Ostoja 1790, Jan Łepkowski h. Dąbrowa 1798 1807, Walenty Gordziałkowski 1809 12, Antoni Jagniątkowski h. Lubicz 1812 14, Józef Wasilewski h. Ostoja 1817 20, Roch Buczyński h. Strzemię 1821 22, Władysław ks Lubomirski h. Szreniawa 1858 63. Orszańskie starostwo grodowe mieściło się w wwdztwie witebskiem, pow. orszańskim. Podług spisów

Orsza