win os. 20, z gr. mr. 499. Fol. O. poproboszczowskie rozl. mr. 121 gr. or. i ogr. mr. 98, łąk mr. 22, nieuż. mr. 1; bud. z drzewa 2. O. parafia, dek. włodawski, 537 dusz. O. gmina graniczy z gminami Horodyszcze, Romanów, Wyrzyki i Krzywowierzba, ma 2860 mk. i 17206 mr. obszaru, sąd gm. okr. I i st. poczt. w os. Wisznice o 13 1 2 w. W skład gminy wchodzą Antopol, Bojary, Feliksy, Grabów ko, Hołowno, Kalinka, Koniuki, Michalew, Mosty, Niecielin, Piechy, Podedworze, Rusiły, Sytyta, Szlubów i Załuzie. Br, Ch. Opole, w okolicy Żuśna w Wielkopolsce, wspomniane w potwierdzeniu papieskiem posiadłości arcybiskupów gnieźnieńskich z dnia 7 lipca r. 1136, oznacza niewątpliwie łączność kilku osad, a nie zaś Obielewo z pod Łabiszyna, jak objaśnia Kodeks Wielkopolski. Opole, ludowa nazwa części Podola galicyjskiego między Wereszycą a Złotą Lipą, oraz bezleśnej okolicy w tarnopolskiem. Opole, miasto powiatowe na Górnym Szląsku, dawna stolica księstwa t. n. , leży pod 50 40 płn. szer. i 35 35 24 wsch. dług. , nad Odrą, w miejscu gdzie ta rzeka rozdzielając się na dwa ramiona, tworzy wyspy Belko i Pasieka z Ostrówkiem; wznies. 469 st. par. npm. Na końcu tej drugiej wyspy leży Opole. Główna część miasta na praw. brzegu odnogi odry, zwanej Młynówką Muehlgraben, część zwana Ostrówek na samej wyspie i druga część na lew. brzegu Odry. O. posiada kościół j paraf. katol. , kościół filialny i dwa inne, kościół ewang. , synagogę, gimnazyum katol. , kilka szkół miejskich katol. i ewang. , szkołę akuszerek; zamek, dawna rezydencya książąt, fabryki cementu i machin, jarmarki na bydło, ożywiony handel produktami kopalnemi, żegluga na Odrze, stacya drogi żelaznej lewego brzegu Odry z odnogą z O. do Tarnowie, mostem żelaznym na Odrze i wiaduktem, siedlisko władz sądowych regencyi opolskiej i powiatu. O. ma 11, 879 mk. W 1840 r. było 6989 mk. , w 1843 r. 7652 mk. , w tem 5369 katol. , 1697 ewang. i 496 żydów. O. jest starożytną osadą. Urywek rękopisu z X w. przechowywany w klasztorze ś. Emmerana w Regensburgu wspomina o istnieniu na granicy Morawii obwodów Golensici i Opolini. Według tradycyi ś. Wojciech miał tu nauczać w 984 r. i założyć kaplicę, której Klemens, biskup wrocławski, darował cząstkę drzewa z krzyża św. , zkąd pochodzić ma herb miasta, mający pół orła polskiego i pół krzyża. Zawiązkiem miasta był gród na wzgórzu, na którem stanęła kaplica założona przez ś. Wojciecha późniejszy kościół parafialny. Pod osłoną grodu i jego obwarowań w nizinie nad Odrą zaczęła budować się osada. Dokument z 1228 r, wyróżnia oppidum i castrum. Miasto otacza ostrokół i rów. W XI w. powstaje tu kościół ś. Krzyża. Pierwsi książęta piastowscy mieszkający w o. są Bolesław I 1163. 1178, Jarosław 1178 1201, Mieczysław do 1211 i Kazimierz 1211 1230. W 1228 roku na miejsce ostro kołu otoczono miasto murem. Napad Tatarów w 1241 r. nie dosiągł O. Od 1273 r. staje się Opole stałą rezydencyą książęca i stolicą księstwa. Parafia tutejsza nie miała początkowo związku z kollegiatą i istniała przy kościele św. Wojciecha. Dopiero w 1259 r. biskup Jan przeniósł prawa parafii na kollegiatę. W 1327 r. otrzymało O. od ks. Bolka prawo nowotarskie niemieckie. W wojnie między ks. Władysławem a książętami krakowskimi i mazowieckimi spalone zostały przedmieścia O. Kazimierz W. w 1335 r. zrzekł się pretensyi do O. Władysław ks. opolski, bratanek króla Ludwika, rządzi jakiś czas w imieniu króla w Polsce i Rusi. Jagiełło oblegał O. w 1396 r. bez powodzenia. W 1532 r. zmarł Jan II, ostatni ks. opolski, a księstwo weszło w skład korony czeskiej a z nią pod władzę cesarzów. Prusy zabrały O. wraz ze Szląskiem w 1740 r. Miasto wiele cierpiało od wojen i pożarów. W czasie wojny 30letniej zrabowali je Duńczycy w 1627 r. , Sasi zajęli i trzymali od 1632 do 1635 r. , Szwedzi zdobyli w 1643 r. Jan Kazimierz uchodząc z kraju przed Szwedami, tu szukał schronienia i zgromadził przy sobie liczne grono senatorów i dworzan. Pamiątką pobytu jego są przechowane dotąd przywileje, jakie wydał kupcom miejscowym. Wojska rossyjskie zajmowały O. w czasie wojny 7letniej. Pożary w 1501 i 1615 zniszczyły całe miasto. Morowe powietrze panowało straszliwie w 1680 r. Z pamiątek przeszłości przechowały się resztki starego zamku, wzniesionego w początku XIII w. lecz zrujnowanego już w 1654 r. Drugi zamek, na tak zwanej Pasiece, służący za mieszkanie książętom, spłonął, a w jego murach mieściły się w ostatnich czasach władze rządowe. Prócz kościoła parafialnego, dawnej kollegiaty do 1810 r. , przechował się starożytny kościół ś. Wojciecha wystawiony z muru przez ks. Bolka w 1307 r. , który osadził przy kościele dominikanów. Klasztor im wzniósł z muru ks. Władysław, W 1750 r. , po pożarze, na nowo odbudowano kościół i klasztor. Po zamknięciu klasztoru w 1810 r. , kościół obrocono na gimnazyalny. Kościół szpitalny katol. istnieje od 1400 a kaplica ś. Sebastyana od 680 r. Kościół ewang. wzniesiony w 1359 przez ks. Bolka i do 1810 r. mieścił się przy nim klasztor franciszkanów. Kościoły ś. Krzyża i jezuicki zostały zniesione. Jezuici osiedli tu w 1668 a w 1673 założyli kollegium, które po zniesieniu zgromadzenia przekształcono na gimnazyum królew Opole Opole