prawienia się przez Wisłę; w tym czasie układano tu prawdopodobni statuta Nieszawskie. Według regest. pobor. w wdztwa brzeskoku jawskiego z 1557 i 1566 r. wś O. w par. Gra bie, własność kapituły płockiej, miała 16 ła nów kmiecych, 11 łanów czynszowych, 3 ła ny sołtysie, 2 osadników i 1 rzemieślnika Pawiński Wielkop. II, 5. E. Cal. Opol, wś, pow. kobryński, na płn. od drogi chomskomotolskiej, własność Jeleńskiej. Wło ścianie zapłacili 31, 298 rs. 75 kop. wykupu za wydzielone im ziemie. Należy do gminy we wsi Ladowilcach, liczącej 585 dusz, o 70 w. od Kobrynia. Opole, łaciń. vicinia, było to, w pierwotnej epoce bytu dziejowego plemion polskich, zespolenie pewnej liczby sąsiadujących z sobą osad, w całość związaną wspólnością ciążących na niej obowiązków i solidarną odpowiedzialnością w stosunku do drugich opól. Z czasem nazwa ta, obok swego terrytoryalnego znaczenia, przybiera nowe, a mianowicie służy do oznaczenia ogółu obowiązków ciążących na mieszkańcach opola. Z wytworzeniem się władzy książęcej i organizacyi państwowej, opola stają się pod stawą kasztelanii, która rozciąga nad nimi zwierzch nictwo w imieniu księcia. Nadmierny wzrost cięża rów jakis włożyła państwowa organizacya na opola, był powodem stopniowego ich rozprzęgania się i zanikania. Dnchowieństwo wyjednywało u książąt wy łączanie wsi kościelnych z całości opola, by uwolnić je od ciężarów z tem się łączących; możniejsi świec cy posiadacze szli za tym przykładem. Epoka wzrosta potęgi kościoła a upadku władzy państwowej po śmierci Krzywoustego, rozbiła niewątpliwie do reszty organizacyą opolną, rozszerzając za to po nowo za kładanych i dawniej istniejących wsiach, niemieckie prawo i urządzenia. Opole nosiło nazwisko od głó wnej osady. W dokumencie z 1263 r, Kod. Małop. , 79 czytamy in districtu Opole de Mstow a więc opole mstowskie. Niekiedy używano tej nazwy w zna czeniu jednego z ciężarów nałożonych na obszar opolny. w dokumencie z 1257 r. po wymienieniu posiadłości klasztoru Klarysek w Zawichoście, powiedzia no odnośnie do Żarnowca Strosa duarum provinciarum, quod opole vulgariter apellatur. w doku mentach z XIV wieku odnoszących się do zakładania wsi na prawie niemieckiem, opole wymieniane bywa jako jeden z ciężarów właściwych polskiemu prawu sep, stan, narzaz, opole, powołowe, stroża i t. p. a sprzecznych ze swobodami niemieckiego prawa i ztąd znoszonych przez dany przywilej. Organizacya opolna istniała na całym obszarze pierwotnych ziem polskich. Prof. Przyborowski, który rezultatów swych poszukiwań nie ogłosił dotąd, zebrał znaczną liczbę szczegółów tyczących się opol wielkopolskich. Szląsk i Małopolska również posiadały tę organizacyą, która wraz z kolonizacyą małopolską przeszła zapewne po za Wisłę w dzisiejsze lubelskie, czego śladem jest istniejąca tam osada miejska Opole. Br. Ch. Opole 1. wś włośc, pow. radzymiński, gm. Małopole, par. Radzymin, ma 23 mk. , 63 mr. obszaru. W 1827 r. było tu 4 dm. , 32 mk. 2. O. , wś i fol. , pow. łęczycki, gm. Tkaczew, par. Leźnica Wielka, odl. od Łęczycy 9 w. ; wś ma 2 dm. , 14 mk. ; fol. 9 dm. 207 mk. 3. O. , osada wiejska, przedtem mko i dobra, pow. nowoaleksandryjski puławski, gm. i par. Opole. Leży śród równiny nad stawem i strumykiem b. n. , odl. 41 w. od Lublina, 35 w. od Puław, 15 w. od Józefowa nad Wisłą a 10 w. od Wisły. Posiada kościół paraf. murowany, synagogę, dom schronienia dla ubogich szkołę początkową ogólną, sąd gm. okr. V, urząd gminny, st. poczt. i telegr. , koszary wojskowe, cukrownię, 2 garbarnie, 4 fabryki sukna, 221 dm. 36 murow. , 3611 mk. 2479 żydów. W 1827 r. było tu 194 dm. , 1807 mk. ; w 1862 r. 183 dm. 28 murow. i 2354 mk. 1587 żydów. O. jak większa część wsi i miast w dzisiejszej gub. lubelskiej, zawdzięcza swe powstanie przybyszom z Małopolski. Według Długosza i akt miejscowych, w połowie XV w. dziedzicem O. był Jan z Konar i Słupcy w sandomierskiem h. Rawa, Rawitowie i Szreniawici posiadają w XV w. liczne wioski w okolicy O. Prawdopodobnie Słupeccy uzyskali dla O. przywilej miejski, Długosz zwie je oppidum, i założyli parafią. W XV w. istnieje kościół par. drewniany Lib. Ben. II, 545. W 1478 r. ów Jan z Konar potwierdza przywileje nadane przez przodków osadzie, rozszerza je i uzyskuje u Kazimierza Jagiellończyka nadanie jarmarków i inne dogodności. W XVI w. Stanisław Słupecki, kaszt. lubelski przyjmuje kalwinizm i przemienia kościół paraf. w O. na zbór. Dopiero w 1617 r. Feliks Słupecki, także kaszt. lubelski wróciwszy do katolicyzmu, oddał kościół, zaopatrzywszy go w sprzęty i przybory. Żona jego pozostała jednak przy kalwinizmie i utrzymywała dla siebie, służby i szkotów mieszkających w o. kaznodziejów kalwińskich. Tomasz i Andrzej Węgierscy byli tu kaznodziejami. Lecz i kasztelanowa w 72 r. życia przyjęła katolicyzm. W początku XVIII w. O. przeszło w ręce Tarłów. Jan Tarło wwda sandomierski sprowadził tu pijarów w 1766 r. a w 12 lat później oddał im kościół i parafią. Ks. Ignacy Konarski, pijar założył tu szkołę rzemieślniczą, W umyślnie wzniesionym budynku umieścił 16 rzemieślników z warsztatami. Sprowadził najlepszych stolarzów, ślusarzów, garbarzów, sukienników i tkaczów za pięcioletnią umową, obowiązującą ich nauczać tych rzemiósł. Przytem dozwolono im sprzedawać wyroby po dowolnej cenie. Wybierali oni z pomiędzy siebie seniora, który sądził spory i dostarczał potrzebne materyały za fundusze wspólnej kasy. Sejm 1764 r. zatwierdził tę instytucyą, która po wyczerpaniu się pierwotnych funduszów, upadła. Wdowa po Janie Tarle, Zofia z Krasińskich wyszła powtórnie za Antoniego Lubomirskiego. Ona to wzniosła w o. okazały pałac w stylu francuskim z pięknym ogrodem. Zgromadziła też bogatą bibliotekę, zbiory dzieł sztuki, starożytności, gabinet fizyczny. Odwiedzał tu właścicieli Stanisław August w 1787 r. jadąc do Kanio

Opol

Opol

Opole