opatowski ustanowiony r. 1733, istniał do r. 1786 z parafiami Bukownica, Donaborów, Do ruchów, Grabów, Olszowa, Opatów, Siemianica, Trzcinica i Wyszanów. Przed kilkoma laty znaleziono tu 800 monet rzymskich. Przed r. 1793 należał O. do ziemi wieluńskiej. W no wszych czasach podzielono go na następujące części a o. wś, 103 dm. i 795 mk. ; w skład okr. wiejskiego wchodzą prócz O. młyny Moszczyński, Łysy i Grobla, tudzież pustko wie Szpot; cały okrąg ma 113 dm. i 849 mk. 775 kat. , 60 prot. i 14 żydów. b O. dom. ma 7 dm. i 157 mk. ; obsz. włącznie z fol Frankopol i Łęka 2012, 28 ha. w tem 1185, 03 roli, 100, 74 łąk, 69, 28 pastw. ,. 583, 33 lasu, 51, 10 pustk. i 22, 80 wody; cz. doch. grunt. 16, 709 mrk. W skład okr. domin. wchodzą folw. Franko pol, Karlsberg, Łęka opatowska, Morawin i Trzebin; cały okręg ma 16 dm. i 350 mk. , 258 katol. , 91 prot. i 1 żyd; właścicielem dóbr O. jest W. ks. Badeński. c O. os. i okręg wiejski tamże, o 10 klm. od Kępna; par. w Opatowie, poczta w Słupi, 7 dm. i 67 mk. 61 kat. i 6 prot. d O. ob. Opatówko pod Wrze śnią. JEJ. Cd. Opatówek os. miejska, przedtem mstko i dobra t. n. nad rz. Pokrzywnicą, wpadającą do Swędrni dopł. Prosny, przy drodze bitej z Łodzi do Kalisza, pow. kaliski, gm. i par. Opatówek, odl. o 9 w. od Kalisza. Posiada kościół par. murowany, szkołę początkową ogólną, szkołę ewan. , dom schronienia dla starców i kalek, st. poczt. , fabrykę sukna, 103 dm. 12 murow. , 1713 mk. 1880 r. w tej liczbie 52 żydów. Na obszarze folw. t. n. pałac i piękny park, 13 dm. i 216 mk. Jest to starożytna osada. Nazwa świadczy iż powstała ona na obszarze dóbr klasztornych, tymczasem jużjw bulli Innocentego II z 1136 r. wyliczającej wsie należące do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego wspomniany jest i Oppathow. W 1259 r. Bolesław Pobożny ks. kaliski jadąc do Poznania i dowiedziawszy się w drodze, że w czasie jego nieobecności Kazimierz ks. kujawski wtąrgnął do jego dzielnicy, zebrawszy garstkę rycerstwa zwrócił się z drogi i w boru soleckim między wsią arcybisk. Opatowem a Kaliną dziś Kalinowa pokonał najezdzców i odebrał im łupy Długosz. Najazd krzyżaków na Wielkopolskę w 1331 r. zniszczył i Opatowek. Jarosław Bogorya Skotnicki arcybiskup gniezn. , energiczny i zdolny administrator wyjednał dla o. około 1360 r. przywilej miejski, zbudował tu rezydencyą biskupią dwór czy zamek, wzniósł kościół murowany, par. zapewne już dawniej istniała i kośc. drewn. W Lib. Ben. Łask. w opisie par. O. II 52 niema wzmianki o erekcyi i fundacyi kościoła. Wymieniono tam jako wsie wchodzące w skład par. Zabrodzie, Cienia, Michałów, Borów, Szulec, Trojanowo i samo miasto O. Pleban miał uposażenie w roli ł w dziesięcinach i brał po groszu od każdej głowy rodziny w miasteczku. Według regestr. pobor. pow. kaliskiego 1579 r. O. miał 14 łanów i jeden łan wójtowski. Była to bardzo uboga mieścina, gdyż cała suma poboru z niej wyniosła 2 zł. 18 gr. , które zapłaciło 2 rzemieśl. i 8 osadn. inquilini. Zarządzał dobrami O. podstarości Mikołaj Miłaczewski Pawiński Wielkop. , II, 123 i 138. Nie podniosło się z czasem miasteczko, gdy w 1620 r. oprócz 14 łanów miejskich i jednego wójtowskiego płacących po 30 gr. , podano również 2 tylko rzemieśl. , dających po 15 gr. , 6 komorników po 4 gr. i od 2 kół młyńskich po 24 gr. W 1789 r. w O. było 819 mk. i 62 dymów. Za rządu pruskiego dobra arcybiskupie przeszły na rzecz skarbu. Napoleon I rozrządzając dowolnie dobrami ks. warszawskiego, darował O. gener. Zajączkowi, który na gzymsie swej rezydencyi umieścił napis złotemi literami Magni Napoleonis donum. Testamentem z 1826 r. zapisał Zajączek te dobra Józefowi Radoszewskiemu, ożenionemu z jego synowicą. Teraz dopiero rozpoczyna się rozwój pomyślny osady. W 1824 r. powstaje tu fabryka sukna założona przez Adolfa Fidlera, a spadkobiercy Zajączka urządzają w swej rezydencyi piękny park, zaprowadzają staranne gospodarstwo. Niemcewicz zwiedziwszy O. w 1828 r. mówi z zachwytem o pięknościach parku w swych Podróżach. Świeżo przeprowadzona szosa kaliska, założona fabryka, dogodności udzielone nowym osadnikom, podniosły ubogą osadę i zaludniły ją dość szybko. Od Radoszewskich dobra te, uszczuplone już, przeszły drogą sprzedaży w 1859 r. do senatora Jana Fundukleja za cenę 611, 402 rs. Spadkobiercy ostatniego generał Krasnokutski i baron Wrangiel sprzedali w 1878 r. 7 folwarków składających te dobra Opatówek, Józefów, Brzeziny, Zajączki, Winiary i Rożenno mające do 400 włók obszaru w tem 224 włók lasu Karolowi Szlosserowi, właścicielowi przędzalni w Ozorkowie za 450, 000 rs. Obniżenie ceny pochodziło ztąd, że w skutek uwłaszczenia włościan w 1864 r. odeszło z obszaru dóbr 13667 mr. ziemi. Dobra O. po ich rozdziale obecnie składają się z fol. O. i Józefów rozl. mr. 2452 gr. or. i ogr. mr. 1045, łąk mr. 230, lasu mr. 1099, nieuż. mr. 78, bud. mur. 34, z drzewa 12, płodozmian 12polowy, las urządzony. Należały dawniej wsie Trojanów os. 20, z gr. mr. 516; Trzęsowa os. 12, z gr. mr. 439; Warszek os. 16 z gr, mr. 462; Szulec os. 23, z gr. mr. 828; Zduny os. 14, z gr. mr. 493; Wielkie Godziesze os. 80, z gr. mr. 1781; Godziesze Małe os. 42, z gr. mr. 1508; wś Jamnice 08. 33, z gr, mr, 512; Dzięcioły os. 22,

Opatówek

Opatówek