114 mr. roli, 13 mr. łąk. i 27 mr. pastw. , mniejsza 14 mr. roli, 2 mr. łąk i 1 mr. pastw. Jest tu folwark składający się z murowanego domu mieszkalnego i zabudowań gospodar czych, otoczony murom w czworobok. O. gra niczy na zach. i półn. zach. z polami ćwiczeń wojskowych, zwanych czternastówkami, na półn. wsch. z Prądnikiem Czerwonym, na wsch. płn. i połd. z Rakowicami. Glebę ma glinkową, zmieszaną z piaskiem. 2. O. , przys. do Ruszczy, pow. krakowski, nie oznaczony na mapie wojskowej okolic Krakowa ani u Kummersberga. Mac. Olsza, niem. Olscha 1. wś i okr. wiejski, pow. mogilnicki, o 3 klm. na płdn. wsch. od Mogilna, par. , st. poczt. i st. dr. żel. w Mogilnie; U dm. , 92 mk. , 61 kat. i 31 prot. W 1165 r. nadaną była O. klaszt. mogilnickiemu, w posiadaniu którego pozostawała aż po 1793 r. W 1311 r. sprzedał tu Mikołaj, opat mogilnicki, Michałowi z Koszanowa, kasztelanowi kwieciszewskiemu, kilka łanów roli z poleceniem, ażeby wystawił młyn, który wraz z rolą, Jarosław, arcybiskup gnieźnieński, przekazał znów klasztorowi w 1359 r. 2. O. , os. i okr. wiejski, tamże. Osada ma 7 dm. i 79 mk. ; do okręgu należy tejże nazwy folwark z młynem o 1 dm. z 37 mk. ; w całym okręgu mieszka 41 kat. i 75 prot. 3. O. fol. z młynem, tamże, st. poczt. Kwieciszew. Niewiadomo o której z tych trzech osad z młynami mówi Lib. Ben. Łask. I, 189, gdy powiada, że Olsche, w par Mogilno, nie mają łanów folwarcznych, tylko młyny, z których dają opatowi w Mogilnie po korcu mąki żytniej, kmiecie zaś dają meszne po 2 korce żyta i 2 korce owsa z łanu. Olsza al. Olza, niem. Olsa, rzeka na Szląsku austr. górnym. U zejścia się granic pow. bielskiego i cieszyńskiego obw. sąd. skoczowskiego i jabłunkowskiego, a pow. żywieckiego w Galicyi, wznosi się pod 49 35 15 płn. sz. g. a 36 39 11 wsch. dłg. g. F. , góra lesista Karolówka 930 mt. . Od tego szczytu wybiega ku zachodowi grzbiet połogi ze szczytami Beskidek 763 mt. , Głębiec 829 mt. , Kiczory 989 mt. i Kokawica 973 mt. . Jest to dział wodny, oddzielający górną dolinę Wisły od doliny Olszy. Otóż na płd. od tego grzbietu, na płd. zach. zboczu Karolówki góry, ze źródeł leśnych spływa kilka strug, które na pola Koszarzysku 649 mt. się łączą i tworzą bystry potok, O. zwany. Przepłynąwszy stawek na Koszarzysku, zwraca się O. na zachód i w licznych zakrętach, przez obszar gm. Izdebny, bystro toczy wody po kamienistem łożysku i wprawia w ruch liczne młyny wodne i tracze, zasilając się po drodze obfitymi strugami, między nimi od lew. brz. Gliniany pot. i Olecka pot. Minąwszy wsi Bukowice i Piosek, przybywa na obszar gm. Jabłunkowa, skręcając na płn. zach. , wzmocniona na lew. brz. wodami pot. Liskiego i Łomny z Osietnicą, a na pr. brzegu Radwanowa i Kostkowa. Wysokie góry otaczają i ścieśniają uroczą dolinę O. pod Jabłunkowem. Miasto samo, dokoła górami okolone, dostarcza wraz z okolicą licznych romantycznych widoków. Na płd. zach. wznosi się Kozubowa 976 mt. i Upłaz 950 mt. , na wsch. rozpościera się długi i wspaniały Wielki Stożek 975 mt. , a na południe, między Osietnicą a O. , góra Girowa 839 mt. , z której szczytu ściele się rozległy widok. Góry zamykające dolinę O. , przechodząc zwolna ku płn. w coraz niższe pagórki i wreszcie w rozległe równie, pokrywają przeważnie lasy świerkowe, a tu i ówdzie lasy liściaste. Rozproszone chaty, małe ogrody, rozrzucone wsi, zamki i miasta, gościńce i drożyny i błyszczące strugi, tworzą malowniczą panoramę. Od Jabłunkowa po falistym naziomie toczy o. wody swe na płn. zach. , zraszając pola i łąki gmin Nawsia, Gródka i Bystrzycy, gdzie od pr. brzegu zlewa się doń potężny strumień Głuchowa. Już od Jabłunkowa począwszy płynie o. prawie równolegle do Ostrawicy i prawie w podobnyeh orograficznych stosunkach, w uroczej, 570 do 1000 mt. szerokiej dolinie, zwartej rozgałęzieniami od zach. od Kozubowej, a od wsch. od Stożka się rozwijającemi. Pod Trzyńcem przyjmuje O. z lew. brz. pot. Tyrę a od pr. brz. Lisznicę. Koryto o. tu się rozszerza i znaczniej pogłębia. Opuściwszy Trzyniec, fabryczne sioło, i zrosiwszy obszary Kąskiej i Ropicy, od ujścia Ropiczanki przyjmuje kierunek półn. i doprowadza nas do stolicy księstwa cieszyńskiego, t. j. do Cieszyna, którego obszar ta rzeka na dwie połaci, wschodnią i zachodnią rozdziela. Dolina O. rozprzestrzenia się coraz bardziej i coraz widoczniej przechodzi w kraj falisty; pagórkowaty. Kolej koszyckobogumińska, ciągnąca się doliną O. , wiedzie nas do miejscowości Barkowa Darkau, zakładu kąpielowego i kuracyjnego solanki jodowe, po pod który płynie O. W dalszym biegu opływa 0. miasto Frysztat Freistadt od płd. zach. , poniżej którego zwraca się na płn. i zach. , i w licznych zakrętach omija wieś Staremiasto Altstadt a pod Zawadą dosięga granicy pruskiej, gdzie przyjmuje od pr. brz. znaczny strumień Piotrówkę, przerzucając się raz na ziemię pruską, drugi raz austryacką, a pomiędzy wsią Kopytowem Kopitau, należącą do gm. Szunichla Szląsk austr. a Olzą Olsau, wsią na Szl. pr. , naprzeciwko Bogumina Oderberg, uchodzi do Odry z pr. brzegu. Długość biegu 89 klm. 11 1 2 mili. Od źródła do Jabłunkowo 21, 15, do Cieszyna 25, 70, do Frysztatu 14, 40, do ujścia Piotrówki 11, 25, do ujścia do Odry 13, 50 kil. Spadek wód 649 mt. na Ko

Olsza

Olsza