tytuł św. Michała, filialny św. Mikołaja. Patronat przysługiwał dawniej pannom norbertankom w Żukowie, obecnie rządowi. O. , położone u południowego krańca t. z. Kępy Oksywskiej, jest prastarą osadą. Świadczą o tem różne wykopaliska. Na wielkiem wzgórzu, o 1 1 1 2 klm. na zachód od wsi, w lewo i niedaleko od drogi wiodącej do Obluża. napotkano kamienne groby skrzynkowo. Między urnami w nich znalezionemi są jedne gładkie, drugie twarzowe, inne ze zdobieniem rytem. Także w połudn. stronie i w pobliżu wsi, na wzgórzach przymorskich, należących do plebanii, na prawo od drogi prowadzącej do Gdyni i do Pierwoszyna, znaleziono groby skrzynkowe. Oprócz tego znaleziono tu przedhistoryczne śmiecisko, zawierające skorupy naczyń zmieszane ze szczątkami kości zwierząt domowych oraz z ułamkami niektórych narzędzi ob. Objaśn. do mapy arch. Prus Zach. Ossowskiego, str. 61, 62 i 108; Preuss. Prov. Bl. , 1850, I, 269 i 1855, II, str. 45 i czasopismo Pielgrzym 1876, 59. . O. , po raz pierwszy wymienione jest w 1209 r. w którym Swinisława, małżonka Mestwina, nadaje tę I wieś pannom norbertankom w Żukowie. Równocześnie zapisała im całą Kępę Oksywską, na której 15 wiosek liczono totum Oxsiua cum omnibus attinenciis; ob. Perl bach, P. U. B. str. 13. . O te posiadłości ubiegali się u książąt także cystersi z Oliwy. Książę Świętopełk ustąpił im, ze szkodą Żukowa, 9 wiosek z tej Kępy w 1224 r. Wkrótce potem, ciężko chory, oddał je za radą dominikanów z Gdańska napowrót pannom. W 1245 r. tak Świętopelk jako i bisk. kujawski Michał potwierdzili całą Kępę jako własność pannom. Cystersi jednak, mając zapis książęcy z r. 1224, praw swoich nie ustąpili, toczyli długie spory i wioski pannom zabierali. W 1281 r. stanęła pierwsza ugoda, żeby Oliwa część północną zatrzymała, a za to zapłaciła pannom 30 grz. i dawała czynszu rocznie po dwie grz. Lecz już r. 1283 potwierdza Mestwin całą Kępę pannom. R. 1289 zawarto znów umowę, nieco korzystniejszą dla panien Oliwa miała za północną część Kępy płacić 2 grz. , rocznie czynszu i nadto przystawić klasztorowi żukowskiemu 15 koni roboczych i 25 źrebiąt. Ale i tej ugody nie wykonano. W 1291 r. potwierdza znów książę pomorski Bolesław IV, że cała Kępa należy cystersom, a 4 lata później 1295 r. przyznaje król polski Przemysław całą Kępę pannom. Dopiero r. 1316 stanęła za wpływem krzyżaków ostateczna ugoda, w skutek której Oliwa zabrała większą część północną, zostawiając pannom tylko 3 wioski na południu Oksywie, Pogórze i Oblużę; trzy inne także tu kiedyś leżące, Grambolewo, Gogolino i Barchacino zaginęły. Granica między północną oliwską a południową żukowską częścią poczynała się od Kochowy nad morzem i szła środkiem przez Kępę aż do drogi, wiodącej z Rumii do Pogórza ob. Fankidejski, Klasztory żeńskie, str. 55 56; Perlbach P. U. B. , str. 639 i Script. rer Pruss, T, str. 687. Kościół istniał tu już r. 1224, jak wykazuje przywilej Świętopełka Perlbach, str. 23, tak że Borek w, , Echo sepulchralis słusznie jego erekcyą przypisuje książętom pomorskim str. 359. W pierwszej wojnie szwedzkie został kościół ten spalony ob. Borcki Echo sepulchralis, str. 360. W 1701 r. liczono we wsiach do parafii należących około 500 dusz, ewang. około 30; we wsiach do filii przyłączonych było około 20 kat. , a 44 ew. ob. wizyt. Szembeka, str. 153. . Proboszczami oksywskimi byli w 1351 r. Mikołaj, 1362 Henryk, 1414 Wacław, 1554 Jan a Sochaczew, 1554 Jan Omicieski, 1600 Tomasz Brzeznicki, 1 682 Tomasz Jędrowski, 1695 Piotr Andrzej Schlesiger 1731, po nim Sikorski, 1734 Dominik Sieniński, 1762 Tomasz Krzykowski ob. Borck, str. 361 366; r. 1848 Joachim Krupka, 1868 1884 Antoni Muehl, który wstąpił do jezuitów. Rzączyński donosi, że piasku oksywskiego używali złotnicy i lejarze robiąc z niego naczynia do topienia mosiądzu ob. Borck, str. 360. Kś. Fr. Oksywska Kępa, niem. Oxhoefter Kaempe, dok. Terra Oxive, leży w pow. wejherowskim. Granice jej zostały już podane w opisie Chyloni ob. , spór zaś który się o nią toczył między Oliwą a Żukowem w historyi Oksywia. Już w pierwszej połowie XIII w. istniało na tej kępie 5 wsi, mianowicie Oblu8ino Obluż, Grambelevo Grambolewo, dziś już zaginęło, Pogore Pogórze, Nemichowo Ninechów, już nie istnieje, Cessancino al. Nascentino, zagin. , Dambegore Dębogórze, Kedrino już nie istnieje. Mosci Mosty, Cochovo Kochowa, zagin. , Gogolevo Gogolino, zaginęło, Nebudovo Nebudowo, już nie istnieje, Bacocino Barchocino, zaginęło, Cossachowo Kosakowo, Zbihovo Zbiechowo, już nie istnieje, Pirwosino Pierwoszyn; ob. Perlbach P. U. B. , str. 79, dok. z r. 1245, i Fankidejski Klasztory żeńskie, str. 50 59. Oksywska Kępa, dziś z lądom złączona, stanowiła dawniej wyspę. Według Ossowskiego powstała w ten sposób, że wody Baltyku wrzynały się w ląd kilkoma odnogami w kierunku zachodnim ku Pomeranii i odrywając od lądu całą północną połowę wejherowskiego powiatu, rozdrobniły ją na kilka części, stanowiących grupę dość obszernych wysp przybrzeżnych. Po obniżeniu później poziomu wód, wyspy te zmieniły się w wyniosłości lądowe, otoczone szerokiemi pasami torfowisk dziś, jeszcze w części nieprzebytych ob. Ossowski Ob. do mapy archeol.

Oksywska Kępa