wiejskich, 38 wsi i ma 1666 włościan pł. ob. 2. O. , żmujdzkie Oknistej, dwór nad rzką t. n. , pow. wiłkomierski, okr. pol. Uciany, gm. i par. kat. Dobejki, o 76 w. od Wiłkomierza, własność Sabiny Jeleńskiej, 2112 dzies. ziemi dworskiej. W 1859 r. było tu 45 mk. , gorzelnia, młyn wodny, kaplica katol. J. Krz. Oknistka, fol, pow. wiłkomierski, par. Leluny, należał wprzód do dóbr Wiżuńskich, nabytych przez Chmielewskiego. Okniszcza, wś, pow. wiłkomierski, par. Dobejki, uwłaszczona od dóbr. Sterkańce. Okno, ob. Oknina, Okna i Okońsk. Okno 1. wś, pow. skałacki, odl. 4, 5 klm. na wschód od Grzymałowa. Leży wśród gór Miodoborskich, na wysoczyźnie przeszło 1200 st. npm. , w kotlinie głębokiej, otoczonej od wschodu i północy wspomnianem pasmem gór a z innych stron wysokiemi pagórkami. W najniższych miejscach tej kotliny wytryska mnóstwo źródeł, z których niektóre są bardzo wielkie i obfite. Źródliska to w narzeczu miejscowem są nazwano Oknami i od nich miejscowość nazwę nosi. Źródła i woda z nich płynąca nigdy nic zamarzają i nawet wśród najtwardszych zim są zawsze najbujniejszą zielonością okryte. Muszle daleko w około w ziemi znachodzące się, dowodzą, że było tu kiedyś wielkie jezioro a mogiły znajdujące się na przylegających górach dowodzą, że nad tem jeziorem była jeszcze w epoce przedhistorycznej osada i cmentarzysko. Mogiły te rozkopywał obecny właściciel Władysław Fedorowicz w towarzystwie członka krakowskiej akademii Kirkora i znalazł w nich ponadpalane ludzkie kości, gruboziarniste misy, węgle i spaloną ziemię pochodzącą z całopalenia. Kirkor przyznawał tym mogiłom co najmniej 2000 lat wieku. Wieś O. należała niegdyś do klucza Grzymałowskiego w dawnem sstwie trębowelskiem ziemi halickiej i była r. 1720 własnością Adama Mikołaja Sieniawskiego, kasztelana krakowskiego, od tego przeszła przez córkę do Czartoryskich, z których księżna Izabela, córka księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego, wskutek działu między nią a jej bratem zrobionego, Grzymałowszczyznę a z nią i wieś Okno odziedziczyła i wyszedłszy za mąż w dom Lubomirskich wniosła. Roku 1819 odziedziczyła dobra to córka Izabeli Lubomirskiej Konstancya Rzewuska, która powtórnie wyszła za mąż za hr. Waldsteina. Czartoryscy i Lubomirscy osadzali w O. wiele szlachty, po większej części zasłużonych oficyalistów i domowników, ztąd prawic połowa ludności nosi szlacheckie nazwiska i jedna część wsi nazwaną jest Szlachta. W 1822 r. w skutku przymusowej likwidacyi majątku Rzewuskiej, klucz Grzymałowski wystawiony został na licytacyą, na której w r. 1825 kupił wieś O. prowadzący interesa Rzewuskiej adwokat wiedeński Leopold Poltenberg. Ten w r. 1848 odprzedał ją Antoniemu Pajgertowi. W 1850 r. kupił O. Jan Fedorowicz od którego w 1870 r. przeszło na Władysława Fedorowicza. Za Jana Fedorowicza, który żydów ze wsi usunął i dla podniesienia dobrobytu ludności wiole działał, stało się O. najporządniejszą włością tej okolicy, do czego niemało się przyczynia urodzajność ziemi, korzystne położenie i wzorowe prowadzenie się ludności. Przestrzeń obszarów dworskich wynosi roli ornej 912 mr. , łąk i ogr. 41 mr. , pastw. 32 mr. , lasu 461 mr. Obszaru gromadzkiego roli ornej 2181 mr. , łąk i ogr. 205 a pastw. 60 mr. Ogółem całej przestrzeni około 4000 mr. Ludności grec. kat. 1084, rzym. kat. 592, par. gr. kat. w miejscu z cerkwią okazałą murowaną, postawioną w r. 1840, w niej utrzymuje się chór z 40 śpiewaków na 4 głosy rozłożony; par. rz. kat. w Grzymałowie. We wsi szkoła ludowa o 2 nauczycielach, kasa pożyczkowa z kapit. zakład. około 12000 złr. W karczmie jedynej siedzi katolik i utrzymuje ludową czytelnię. Obok gospodarstwa rolnego i chowu bydła kwitnie tu ogrodnictwo i pszczelnictwo, a tkacze wiejscy wyrabiają piękne nakrycia z przędzy konopnej, czerwoną i niebieską nicią przerabiane, zwane weretami. Służą one do nakrycia stołu i łóżek włościan. Zimowemi wieczorami obok przędzenia wyrabiają dziewki i gospodynie tak zwane, , wstawki. Jestto rodzaj koronek, sporządzany przez wyciąganie pojedynczych nitek wzdłuż i w poprzek i przez skupianie albo rozszerzanie pozostałych, powstaje z tego deseń, mający typowy charakter rus kiej ornamentyki. Koronki takie tworzą szerokie pasma czyli wstawki, używane do poszewek i ręczników. Obok togo wyrabiają kobiety nakrzcia na głowy, tak zwano czepce delikatną koronkową robotą na osobnych warsztacikach, także, , krajki i pojasy z wełny, którą same przędą i farbują. Obszar dworski prowadzi wzorową gospodarkę, racyonalny chów bydła, wzorową gospodarkę leśną z zaleśnianiem nagich skał, uprawę winogradu, irrygacyą łąk i gospodarstwo przemysłowe. Na cmentarzu leżą zwłoki Jana Fedorowicza, b. oficera wojsk polskich, posła do rady państwa w 1848 r. , autora kilku dzieł filozoficznych i twórcy dobrobytu i oświaty śród ludności wiejskiej. 2. O. , wś, pow. horodeński, odl. 8 klm. na zach. od Horodenki. Granice wschod. Czerniatyn, połud. Wierzbowce, zach. Rohynia i Ostrowiec, półn. Czortowiec i Tyszkowce, gleba urodzajna, okolica bezleśna, do Pokucia należąca. Obszar dwor. 768 mr. , włośc. 1858 mr. , ludn. rzym. kat. 76, par. Horodenka, gr. kat 1278, par. w miejscu, z fil.

Oknistka

Oknistka

Okniszcza

Okno