marszałka krajowego Landmarschall, który ma wszystkie przywileje marszałka gubernialnego. Wraz z wyspami Moon, Dago albo Dagden i kilku pomniejszemi, jakie je otaczają, O. tworzy grupę wyspową opłukiwaną już to przez morze Baltyckie, już to przez odnogi Fińską i Ryską i położoną pomiędzy 39 a 41 wschod. dług. geogr. i między 58 a 59 płn. szer. Dagö leży na północ od wyspy O. i Moon, od których ją przedziela ciaśnina SoëlaSund, l wchodzi w skład gubernii estońskiej; natomiast wyspa Moon leży na wschód od O. , od której ją przedziela półmilowa cieśnina, zwana mały Sund. Przez tę ciaśninę ma być przeprowadzony most stały i groble łączące obie wyspy w jedną całość, w której wyspa Moon obecnie stanowi 12 okrąg parafialny. Do najbliżej od O. położonych części lądu stałego należą na północ wysunięta kończyna Kurlandyi z przylądkiem Domesnezoraz zachodni brzeg Estonii, który od wyspy Moon oddziela tylko wielki Sund. Ciaśnina ta w najwęższej swej części nie przechodzi 1 mili. Obszar wyspy O. wynosi 47 mil kwadr. Układ powierzchni przedstawia pewną rozmaitość. Wyspę tę tworzą olbrzymie wapienie dewońskie, których piętrzące się pokłady wznoszą się najwyżej w północnej części, mającej brzegi wysokie i strome, złożone z urwisk skalnych, wysuniętych daleko w morze. Noszą one u miejscowych mieszkańców nazwę Panke. Północną i zachodnią część przerzyna pasmo wzgórz dosyć wyniosłych. W stronie północnej pasmo to bardziej się zbliża do brzegu, w zachodniej zaś od niego się oddala i tworzy dział wodny dla nielicznych strumieni i strug, które wyspę zraszają. Wspomniano pasmo wzgórkowate pokrywają w wielkiej części lasy iglasto. U stóp tych wyżyn napotykamy niemal wszędzie rozległe moczary, wody z wzgórz spływające tworzą w kilku miejscowościach jeziorka, z których wypływają z nagłym spadkiem, poczem łagodnie uchodzą do morza. Brzeg południowy, przeważnie płaski, przedstawia liczne zatoki, które skutkiem osadzania ziemi i szlamu przez morze, przekształciły się w części na małe jeziora. Układ geognostyczny wyspy przekonywa, iż niegdyś stanowiła dno morskie. Wszystkie składające ją warstwy zawierają liczne szczątki ryb, muszle a zwłaszcza niezliczoną moc koralów i zoofitów. O. wraz z otaczającemi ją wyspami i wysepkami podniosła się z głębin morskich. To jej stopniowe podnoszenie się trwa dotąd; obserwować je można najwyraźniej na południowych wybrzeżach. W stronie poludniowozachodniej przyrasta rozległy półwysep Szworbe, którego długość wynosi obecnie 6 mil. Półwysep ten tworzy w jednem miejscu wąziutkie międzymorze, z jakiego i morze Baltyckie i odnoga Ryska równocześnie dają się widzieć. Największa szerokość półwyspu wynosi zaledwie dwie mile. Na całej przestrzeni wyspy znajduje geolog obszerne pole do stu dyów. Na zachodnim jej wybrzeżu wykopywują często pomiędzy innemi Eurypterus remipes i Plerigodus, a na wybrzeżach południowych i zachodnich zbierają bursztyn już to w większej już to mniejszej ilości. Klimat wyspy różni się znacznie od klimatu pobliskiego lądu stałego. Otoczenie morskie wpływa na wyrównanie temperatury, tak, że w późnej jesieni, kiedy na lądzie stałym mróz już dobrze dokucza, wyśpiarze jeszcze się cieszą 6 a niekiedy i 8 stopniowem ciepłem. W zimie zaś temperatura nigdy tak nic spada jak na lądzie stałym; silne mrozy są nader rzadkie i trwają zwykle bardzo krótko. Natomiast w lecie, nawet w porze największych upałów, temperatura jest niższą niż na lądzie stałym. Zewsząd bowiem ożywiają, odświeżają atmosferę prądy morskiego powietrza. Skutkiem łagodności klimatu w niektórych latach dojrzewają tu nietylko winogrona ale i orzechy włoskie. W ogrodach napotykamy tu i owdzie nie tylko białą akacyą ale i orzesznik grecki inglaus regia. Wegetacya leśna bogactwa swe zawdzięcza łagodności klimatu. Lasy, przeważnie z dębów i jesionów złożone, zdobią częstokroć przepyszne bluszcze hedera helix, pnące się po drzewach, lub pokrywające urwiska skalne. W niektórych miejscowościach znajdujemy rośliny, jakich na poblizkim lądzie stałym daremniebyśmy szukali, jak np. drzewo taxus baccata i asperula odorata. Ta ostatnia roślina, zwana po niemiecku der Waldmeister, w znacznych ilościach ztąd bywa przesyłaną do Rygi. W lasach tutejszych napotykamy sorbus scandica, drzewo które w Inflantach nawet w ogrodach zrzadka się pojawia. W zachodniej części wyspy wegetacya się rozwija o cały tydzień wcześniej niż na wschodnich jej wybrzeżach. Przeważają na wyspie wiatry południowe i południowowschodnie, północno zaś do najrzadszych należą, Historya. Grupa wysp, w której O. główno zajmuje stanowisko, była w najdawniejszych czasach zamieszkaną przez ludność germańskiego szczepu. Następnie osiedlili się Finnowie i przyjęli kulturę germańską, jaką tu już zastali. Dowodzą tego religijne tradycye i obyczaje miejscowych Estów. Przed opanowaniem wyspy przez chrześcian niemieckich, była ona podzieloną na 5 okręgów; sprawami każdego okręgu zarządzała rada starszych zwana wannemal. Były to oczywiście drobne gminy, które tylko w czasie wojny jednemu podlegały wodzowi wannem. W czasach przedchrześciańskich miała wyspa znaczniejszą i zamożniejszą ludność niż w stuleciach po najściu niemieckiem. Oesel