na, który jej nadał swe imię. Miejscowość na której stanął Bógdaj, była prawie również bezpiecznem gniazdem dla rabusiów jak O. Bartosz ów przedsiębrał niezawodnie swe wycieczki na płn. . od zamczyska swego, a nie na płd. , czyli na Szląsk, czegoby ówcześni książęta szląscy nie przepuszczali bezkarnie. Król Ludwik dowiedziawszy się o rozbojach Bartosza, kazał odebrać mu zamek. W tym celu wyruszył Domarat, kasztelan poznański, i pokonał Bartosza w bitwie stoczonej w wrześniu 1381 r. Na zjeździe w Skalmierzycach stanęła umowa, że Bartosz ustąpi z zamczyska i odda je za wynagrodzeniem 18, 000 złp. , wyznaczonemu przez króla staroście. Następnego roku 1382 siedzi jeszcze Bartosz w O. Król nie potwiordziwszy snać układu, wysłał Zygmunta, margrafa brandeburskiego, który obsaczając bezskutecznie O. , nową zawarł umowę; Bartosz tymczasem poddał się wraz z zamkiem Ziemowitowi, ks. mazowieckiemu. Wiadomość, jakoby Konrad, ks. oleśnicki, był zajął O, w 1383 r. , zdaje sie być wątpliwą; Konrad bowiem z Ziemowitem i Bartoszem obsaczali wspólnie Kalisz tegoż roku. Bartosz prowadził dalej swe rabunki, aż w 1386 r. król Jagiełło odebrał mu zamek i wywołał go z kraju. W r. 1426 bawił król na tym zamku. Około tego czasu rozpoczyna się gęstsze osiedlenie O. które 1458 r. jest już miastem i dostarcza 4 żołnierzy pieszych. Około 1500 r. obciąża król O. znaczną sumą, którą mu pożyczył Mikołaj Zborowski na potrzebę z Krzyżakami. Około 1537 r. Marcin Zborowski zabiwszy Borkę, Czecha, który granicom polskim od O, szkodził, otoczył miasto murami, ozdobił je na wewnątrz pięknemi budynkami. W r. 1579 posiadał Wojciech Rzadko 4 łany w O; kopalnię hałunu i młyny trzymał wówczas Feliks Kurowski a w 1620 sukcesorowie Daćboga Karnkowskiego; szosu płaciło miasto 12 złp, 8 gr. W 1709 r. Józefowi Potockiemu, wwdzie kijowskiemu, stronnikowi Stanisława Leszczyńskiego, zaszedł drogę pod o. generał rossyjski Goltz, rozbił oddział jego i opanował zamek. W 1771 r płaciło miasto 36 złp, pogłównego żydowskiego; przed 1793 r. należało do pow. i województwa kaliskiego, a następnie do kamery odolanowskiej departamentu kaliskiego. Około 1819 r. otrzymał ks. ThurnTaxis miasto O. , jako częśó księstwa krotoszyńskiego, za odstąpienie królowi pruskiemu swych praw pocztowych. W 1832 r. rozebrano zamek. W 1848 r. spalili powstańcy 3 mosty na Baryczy, a d. 22 kwietnia zaszła w mieście potyczka między nimi a Niemcami pod dowództwem podpułkownika v. Bonin, po której Niemcy zajęli miasto a powstańcy cofnęli się na Raszków. W tym czasie istniała w O. Liga polska. Na obszarze zamkowym znajdują się nasypy ziemne; w mieści znaleziono miecz bronzowy, złożony w zbiorach poznańskiego To warz. i rz. Nauk i rzymską monetę srebrną z napisem Vespasianus Augustus i z wyobrażeniem słonia na stronie odwrotnej. Przed kilkoma laty odkopano tu kościotrup człowieka i konia; sądząc po szczątkach ubioru, był to jeździec średniowieczny, który zagrzązł w bagnisku. Sstwo odolanowskie było niegrodowem. Pierwszym znanym sstą był około 1380 r. wspomniany powyżej Bartosz; 1457 r. miał nim być Mikołaj Gruszczyński; około 1479 Piotr Zborowski Jastrzębiec, łowczy sandomierski; około 1500 Mikołaj Zborowski, syn Piotra; potem Andrzej Zborowski, brat Mikołaja; Marcin Zborowski, syn Andrzeja; między 1548 i 1549 r. Marciu Zborowski; między 1573 i 1595 Jan Zborowski, kasztelan gniezaieński; około 1684 r. Jan Rozrażewski, kasztelan międzyrzecki; Jan Leszczyński i 17 71 r. Aleksjander ks. Sułkowski. W tym czasie płaciło sstwo to 6117 złp. 9 gr. 12 deu. kwarty, 4077 złp. 20 gr. hyber ny i 400 złp. łanowego wspólnie z sstwem średzkiem. Do okręgu miejskiego należy pustkowie Biadaszki z 4 dymami i 28 mk. Cały okrąg miał w 1871 r. 208 dymów, 1975 mk. , między którymi 1467 kat. , 281 prot. i 227 żyd. ; płci męs, było 965 a płci żeńs. 1010. Przed r. 845 tworzyły przedmieścia odrębne całości. Według statystyki ówczesnej przypadały na miasto 53 dymy i 594 mk, 266 kat. , 1. 54 prot. i 174 żyd. ; na przedmieście Górka 58 dymów i 473 mk. , 439 kat. , 14 prot. i 20 żyd. ; na przedmieście Zamkowe 69 dymów i 634 mk. , 591 kat. , 36 prot, i 7 żyd. Pustkowie Biadaszki liczyło 3 dymy z 23 mk. , 3 kat. i 20 prot. Okolica O, jest błotnista i l niezdrowa; panują tu febry, tyfusy i biegunki. Odolanowski powiat leży między 51 7 a 51 51 szer. płn. i 35 27 a 35 46 dłg. wsch. Graniczy od zach. z Szląskiem i pow. krotoszyńskim, od płn. z pow, krotoszyńskim i pleszowskim, od wsch. z królestwem polakiem, a od płd, z Szląskiem i pow. ostrzeszowskim. Obszaru zajmuje 16, 36 mil kwadr, czyli 89, 218 ha. Użytkowanie ziemi przedstawia się w następującym stosunku 55, 8 roli i ogr. , 13, 5 łąk, 4, 1 pastw. i 2l, 6 lasów. Ziemię pszenną spotykamy w części płn, powiatu, jęczmienną w środkowej części, żytnią w rożnych miejscach, piaszczystoży tnią na płd. pograniczu, a w okolicach Ołoboku. Górzycy i Nabyszyc znaczne przestrzenie piasku. Czysty dochód z hektaru w ogóle oblicza się na 7, 5 mrk. a z hektaru roli na 9, 5 mrk. Powierzchnia powiatu przedstawia równinę, z rozsianemi tu i owdzie pagórkami i z wybitniejszem nieco pasmem wzgórz, ciągnących się między doliną Ołoboczki a łęgami

Odolanów