cławia. Ludność ewangielicka przeważnie. Dawniej posiadłość klasztorna. Młyn wodny już w 1353 r. Oderzów, niem, Odersch, wś i dobra, pow. raciborski, odl. 3 mile od Raciborza. Posiada kościół par. kat. , szkołę kat. W 1842 r. 184 dm. , 1055 mk. 4 ew, , 9 zyd. Wielka owczar nia. Bo dóbr O. należały fol. Brnsthof i Freihuben. Obszar wynosi 5804 mr. , w tem 2800 mr. lasu 1864 r. Tutejszy kościół paraf stanowił do 1670 r. filią Kooberwitz. Kazania morawskie i niemieckie. Br. Ch, Odessa, fol. , pow. sieński, gm. Czeroja, własność Orzolskioj, należy do dóbr Choi niewicze. A, Ch. Odessa, mto powiatowe gub. chersońskiej, nad małą zatoką morza Czarnego, pomiędzy ujściami Dniestru i Dniepru, pod 46 29 płn. szer. i 48 24 wsch. dłg. , stanowi właściwie wraz z okolicą t. z. gradonaczalstwo, zależące bezpośrednio od generałgubernatora noworossyjskiego i jest najważniejszera miastem portowem i handlowem południowej Rossyi, pod względem ludności zajmuje trzecie z rzędu miejsce pomiędzy miastami całego państwa. Odległe 184 w. od Chersonu, 610 w. od Podwo łoczysk, 196 w. od Bał ty, 242 w. od Jass 442 w. od Elizawetgradu a 1055 w. od Warszawy, w 1881 r. miało 207, 562 mk. , w tej liczbie 68, 000 żydów i wielu cudzoziemców, przeważnie Greków, Francuzów, Włochów, Niemców tych ostatnich 8100 i t. d. W 1795 r. było w O. zaledwo 122 mk. , liczba których w 1799 r. wzrosła do 4117, w 1820 r. powiększyła się do 60, 000 a w 1873 r. do 180, 922 osób. Właściwo mto jest dobrze zabudowane i posiada proste i szerokie ulice, przecinające się pod kątem prostym, wybornie wybrukowano granitem kostkowym i oświetlone gazem. Ma kształt wydłużonego czworoboku i rozpościera się na płaskowzgórzu stepowym brzegi którego opadają stromo ku morzu na 40 mt. Najpiękniejsza część miasta jest położona nad brzegiem morza. Na krańcu płaskowzgórza ciągnie się szereg bulwarów, obsadzonych drzewami, po za nimi rząd pałaców z widokiem na morze, pomiędzy którymi odznacza się pałac dawniej Naryszkinów, będący dziś własnością rządową i zamieszkały przez głównodowodzącego okręgiem wojakowym odeskim. W pośrodku bulwarów, przy końcu ulicy Katarzyny, wznosi się bronzowy posąg ks. Rlicholicu, a na wprost niego wspaniałe schody granitowe o 200 stopniach, prowadzące nad brzeg morski do znajdującego się w tem miejscu zakładu kąpielowego. Na płn. zach. kończy się panorama bulwarów pałacem Woroncowych, a na płd. wsch. gieldą. Nad brzegiem znajduje się port kwarantanny i znacznie mniejszy, służący dla statków nadbrzeżnych. Na wschód od miasta położona twierdza służy za wzorowo urządzoną kwarantannę. Z pomiędzy budowli, oprócz wymienionych, odznaczają się sobór prawosławny, gmach komory celnej; szkoła handlowa, szpital na 2000 łóżek, zabudowanie uniwersytetu i biblioteki miejskiej, mającej przeszło 59, 000 tomów. Zasługuje również na wzmiankę restaurowany obecnie kościół katolicki pod wez. Wniebowzięcia N. M. P. , wzniesiony w 1853 r. kosztem parafian parafia kat. ma 7416 wiernych. Spalony w 1873 r. teatr rozpoczęto w 1885 r. odbudowywać. Od 1874 r. posiada O. wybornie urządzono wodociągi, sprowadzające do miasta wodę z Dniestru. Miejscem spacerów dla mieszkańców jest park miejski z zakładem wód mineralnych. Nowy park założony został w 1876 r. w stronie płn. wschod. miasta. Uniwersytet, przekształcony w 1865 r. z dawniejszego liceum ks. Riche lieu go, ma trzy wydziały filologiczny, fizyczno matematyczny i prawny, i posiada dość bogate środki naukowe, jak bibliotekę, liczącą do 86, 000 tomów, obserwatoryum, mające jeden z lepszych teleskopów, trzy pracownie i kilka gabinetów paleontologiczny, mineralogiczny, monet, sztuk pięknych. Założone w 1839 r. towarzystwo historyi i starożytności, posiada godne widzenia muzeum. Pamiątki polskie znajdujące się w tem muzeum opisał Stanisław Krzyżanowski Kijów 1863 r. . Oprócz tego znajdują się w O. trzy gimnazya męskie, dwie szkoły realne, szkoła handlowa, dwa progimnazya, seminaryum duchowne, szkoła ka detów, szkoły ludowe, szkoła muzyczna, dwie szkoły rzemieślnicze, trzy gimnazya żeńskie, wiele pensyi prywatnych żeńskich szkół ludowych i t. d. Tutejsze kąpiele morskie są bardzo uczęszczane. Pod względem przemysłowym znajdują się w O. wielkie młyny parowe, browary, zakłady powroźnicze, fabryki tytuniu i świec, odlewów żelaza, mydlarnie i garbarnie, fabryki maszyn i inne. W ogóle jest 50 fabryk, z ogólną produkcya do 2 1 2 milionów rubli. Pod względem handlowym prowadzi O. ożywiony handel wywozowy, zwłaszcza pszenicą z Wołynia, Podola i Ukrainy; dalej lnem, budulcem, siemieniem lnianem, wełną, łojem i skórami. Głównemi przedmiotami przywozu są towary kolonialne, węgiel kamienny i wyroby fabryczne wszelkiego rodzaju. Wywóz zboża stanowi dotychczas 75 ogólnej sumy wywozu. Otwarcie w 1865 r. drogi żelaznej przyczyniło się znacznie do podniesienia ruchu handlowego i przemysłowego. Droga ta otacza miasto w kształcie półksiężyca i ma pięć dworców stacyjnych. Dla podniesienia handlu morskiego rozpoczęto budowę olbrzymiego portu. Handel ten pozostaje przeważnie w ręku założonego w 1858 r.

Oderzów

Oderzów

Odessa