dzie towarzyszącej jej po obu brzegach wyżyny, wznoszą się na 800 st. , sięgając w wynioślejszych punktach do 900 i 1200 między Staniowicami a Korytnicą. brednia szerokość doliny rzecznej wynosi od 2 do 3 w. Tworzy ona jeden ciąg bujnych łąk i malowniczych gajów, po nad któremi na wyniosłych krawędziach wznoszą się po obu brzegach liczno wsie ze starożytnemi kościołami i klasztorami. Od Sobkowa 3 w. na płd. od wsi Brzegi, staje się N. spławną i podąża w kierunku płd. wschodnim. Najszerzej rozpościera się dolina N. między Umianowicami, Stawami, Imielnicą, Sobowicami, Skowronnem i Podłeżem. Po za Sobowicami skręca ku płd. zacho dowi i przyjąwszy z lew. brz. Mierzawę, zwraca się pod Kopernią ku płd. wschodowi i dąży pod Pińczów. Po za Pińczowem rozdziela się na dwa koryta, łączące się dalej w jedno; między Krzyżanowicami a Zagoscią dolina N. rozszerza się, tworząc podmokły obszar. Od Kobylnik dolina N. zwęża się i wyniosła krawędź wyżyny krakowskiej zbliża się do prawego brzegu. Na nowo rozszerza się dolina pod Wiślicą, która swe historyczne znaczenie zawdzięcza obronnemu położeniu na wzgórzach, otoczonych zewsząd błotami i wodami. śród mokradli sterczą tu wyniosłości ostrowy, na których się wznosi katedra, zamek i samo miasto. Długosz opisując katedrę wiślicką Lib. Ben. , I, 403 powiada In loco celebri, insula videlicet quam fluvius Nyda, inter minoris Poloniae fluvios notabilis conficit, .. . in loco tuto et undis ubique munito et stagnato. Szeroko rozciągająca się dolina łączy się z niziną nadwiślańską i wysyła, jako odnogę, podmokłą dolinę, która ciągnąc się na Szczytniki, Szczerbaków i Gorysławice, okrążała od wschodu wynioślejszy obszar, na którym rozsiadły się wraz z Wiślicą wyżej wymienione osady. Długosz podaje, iż pod Wiślicą wpadał do Nidy, przy moście fluvius seu rivus Makowa, płynący od fol. Kuchary i wydzierżawiany przez kolegiatę rybakom, płacącym po pół marki czynszu. Od Czarkowy praw. brz. , znowu z prawego brzegu zbliża się wyżyna krakowska, towarzysząca N. aż do Starego Korczyna. Z lewego brzegu ciągnie się rozległa równina, śród której płynie N. przybierająca od Starego Korczyna kierunek wschodni ku Wiśle. Pod Nowym Korczynem z lew. brz. N. oddalona jest od Wisły o wiorstę zaledwie. Zrobiwszy kapryśny załom, odpowiadający takiemuż, znaczniejszemu tylko załomowi Wisły, przez co obie rzeki oddalają się znowu aż o 3 wiorsty, by się zwrócić ku sobie, zlewa się z Wisłą pod wsią Podraje w stronie wsch. płd. od Korczyna, w odległości 2 wiorst. Prócz tego głównego ujścia, już pod Korczynem N. oddziela od siebie dwie odnogi, któremi łączy się z Wisłą. Dolina N. stanowi jednę z najstarożytniejszych okolic Małopolski. Zarówno obronne położenie wysp otoczonych błotami lob odnogami Nidy, jak i bujne łąki i past wiska nadrzeczne ściągały tu ludność. Hodowla bydła Skotniki i rybołóstwo rozwinęły się tu pomyślnie. Jeszcze w XV w. , jak świad czą liczne wzmianki u Długosza, N. obfitowa ła w ryby tak, że nad jej brzegami istniały liczne osady rybackie. We wsi Siedlec, na płn. od Wiślicy, siedzi aż 7 rybaków dzierża wiących rzekę i płacących po pół marki czyn szu Lib. Ben. I, 412. Spławną jest od Sobkowa do ujścia na długości 90 wiorst, z tego 40 w. dla samych tratew, a 50 w. , t j. od Piń czowa, i dla statków. Powyżej, mianowicie od Morawicy i Brzegów, służy do spławiania drzewa opałowego i mniejszego budulcu, lecz tylko podczas wysokich wód. Ogólna długość wynosi 126 wiorst. Przyjmuje z praw. brze gu naprost Oksy, Kwilinkę, poniżej Popowic Przyrwę, poniżej Kotlic Brzeźnicę, poniżej Skowrony strumień od Mierzwina, pod Pawłowicami Mierzawę, naprost Wiślicy Czarnę, poniżej naprost Szczytnik strumień od Charzowic. Z lewego powyżej Oksy, Średnik, poniżej Mniszka, Bramę, powyżej Wymysłowa Lasocinę, powyżej Brzegów Czarną Nidę, pod Antoniowem strumień od Gartatowic. Por. co do przytoków Enc. Org. XXIV, 43 i 46; opis Nidy w Gaz. Warsz. 1860, 203 i w Tygodniu Piotrkowskim koresp. Andrzeja z Rzucowa Nr. 32, z 187Ś r. 2. N. , rzeczka, poczyna się pod Topolnem w pow. gostyńskim, płynie ku płn. pod Gombin, a stąd ku wschodowi przez Trzemesznę, pod kolonią Wymyśle znika w bagnach podług map Gillego, Kolberga i Reymanna, za pośrednictwem których ma zapewne ujście do jeziora pod wsią Troszyn, a z tego do Wisły. Na mapie Gillego nazwa na Gombiner Wasser. W Encykl. Org. XXIV, 42, między rzekami wpadającemi do Wisły wymieniono w tem miejscu Kanał Troszyński z Nidą. Długa od źródła do zniknięcia w bagnie 8 wiorst. 3. N. , nazwa dawana rzeczce Gnida ob. , 4. N. Czarna, ob. Czar na Nida. Br. Ch J. Bliz. Nida 1. wś nad rz. Czarną Nidą, pow. kielecki, gm. Morawica, par. Brzeziny. Leży w płd. wsch. stronie od Chęcin, ciągnie się długiem pasem nad brzegiem rzeki, na pochyłościach wyżyny górzystej 900 stóp, dzielącej ją od przyległej doliny, w której rozciąga się wielka wieś Brzeziny. N. ma 47 dm. W 1827 r. było 45 dm. , 237 mk. Według Lib. Ben. Długosza I, 453 i 473. N. wś, w par. Brzeziny, była własnością bisk, krakow. , miała 6 łanów kmiecych, dających dziesięcinę kolejno jednego roku kustodyi kieleckiej, drugiego Nida Nida