dziesięcinę plebanowi w Turku i po groszu kolędy z łanu. Obrzyca al. Obrzycka, 1. zwana też Zgniłą Obrą, niem. Obrzyckofluss i Faule Obra, prawy dopływ Odry, wypływa z jez. Orchowego czyli Rudnickiego pod Ujściem, na zach. płd. od Kębłowa, w pow. babimoskim, tworzy ka wałek granicy między Szląskiem i w. ks. po znańskiem, które opuszczając poniżej Chwalimia, gdzie przyjmuje Zgniłą Obrę, wpływa do Brandeburgii, tu oblewa Smolno, Ostrowsko i Padłagórę i uchodzi pod Cygańczycami Tschichortzig, na płd. od Cylichowy. Pod Ujściem Dolnem, na płn. od Konotopia Szląskiego, połączonio Obrzycę kanałem Bojadelskim z rzecz ką, która poniżej Bojad, na Szląsku, wpada z prawego brzegu, do Odry; kanał Dźwiński, w pobliżu Kargowy, łączy Obrzycę z Obrą pod Kopanicą, W 1319 r. tworzyła Obrzyca gra nicę między Szląskiem i Brandeburgią. 2. O. , ob. Obra Zgniła, E. C. Obrzyca, niem. Obschitza, wś na prawym brzegu Warty, pow. poznański, odl. 21 2 klm. na płd. od Poznania, ma 5 dm. i 59 mk. , samych katolików. Parafia ś. Jana i st. poczt. w Poznaniu. Obrzycko, niem. Obersitzko, mko nad Wartą, pow. szamotulski. Leży na lewym brzegu Warty, przy ujściu Samicy szamotulskiej, w okolicy wzgórzystej i leśnej, o 12 klm. na płn, od Szamotuł i na wsch. od Wronek. W 1871 r. 164 dm. i 1639 mk. , 371 kat. , 889 prot. i 379 żyd. O. ma kościół paraf. , kościół protest. , synagogę, urz. poczt. , st. telegr. , towarzystwo pożyczkowe, garbarnię, przędzalnię i fabrykę pończoch; jest siedzibą komisarza obwodowego. Apteka istniała tu już w końcu zeszłego wieku. Rocznie odbywają się 4 jarmarki. Miasto utrzymuje most drewniany na Warcie. Kościół katol. istniał tu w 1256 r. , parafialnym był przed 1298 r. ; w miejsce starego wystawił Władysław Radomicki r. 1720 nowy, którego budowy dokończył 1780 r. Józef Mielżyński. Par. O. dok. obornicki miała w 1873 r. 1505 dusz. W 1580 r. należąły do niej wsie Kobylniki, Koźmin, Obrowo i Obrzycko. Właścicielami miasta byli 1444 r. Piotr z Obrzycka Obrzycki h. Prus; 1580 r, Mikołaj Tomicki, kaszt, gnieźnieński; 1638 Krzysztof ks. Radziwiłł; 1643 Janusz ks, Radziwiłł; 1720 Władysław Radomicki i 1780 Józef Mielżyński, kasztelanowie poznańscy. W nowszych czasach utworzono z dóbr O. ordynacyą hr. Raczyńskich. Ludność miasta O. ulegała następującym zmianom około 1793 r. było 1523 mk. , w tem 476 żyd. ; w 1811 r. 1664 mk; 1816 r. 1781 do 1824 mk. ; 1841 r. 1700 mk, w tym 700 żyd. ; 1845 r. 1709 mk, 293 kat. , 810 prot. i 606 żyd. ; 1861 r. 1739 mk. , 309 kat. , 851 prot. i 573 żyd. ; 1883 r. 1605 mk. Pod koniec zeszłego wieku było 21 kupców, 92 sukienników, 18 płócienników, 7 gonciarzy, 48 szewców, 20 krawców, 12 kuśnierzy, 10 gorzelników, 1 piwowar, 3 winiarzy, 4 oberżystów, 13 rzeźników, 2 piekarzy, 2 młynarzy, 1 rybak, 5 stolarzy, po 3 szynkarzy, kapeluszników, kołodziejów, muzykantów, po 2 bednarzy, ślusarzy i siodlarzy, jeden kotlarz, farbiarz, rymarz, garbarz, murarz, kominiarz i golarz. Wielu sukienników wyniosło się ztąd do królestwa polskiego. H. Wuttke w swojem Staedtebuch des Landes Posen 385 przyjmuje rok 1100 jako datę osiedlania O. , opierając się na wykopaniu przed 40 laty w O. urny zawierającej różne biżuterye srebrne wyrobu wschodniego i 508 sztuk monet byzantyńskch, perskich, hindostańskich, mahometańskich, angielskich, włoskich, francuskich i niemieckich X. w. , opisanych przez Juliusza Friedlaendera w rozprawie Der Fund v. Obrzycko, Berlin 1844. Pierwsze atoli piśmienne świadectwo istnienia o. sięga 1238 r. , w którym występuje Niebora, kasztelan obrzycki; drugim znanym dotąd kasztelanem był Janusz w 1253 r. O kościele obrzyckim zachodzi wzmianka w dyplomatach z 1256 r. , a w 1280 r. występuje Włost, trzeci kasztelan obrzycki. O. było więc kasztelanią między r. 1238 i 1280. R. 1383 stał obozem pod O. Wierzbięta z Smogulca, stronnik Domarata, kasztel. poznańskiego; 1458 r. dostawiało O. jednego żołnierza pieszego. W regestrach pobor. z 1580 r. O. podane jako wś, własność Mikołaja Tomickiego, mająca 11 za grodn. i 3 komom. W 1638 r. uzyskał Krzysztof ks. Radziwiłł lokacyą na prawie niemieokiem dla O. Rzemieślnicy atoli cudzoziemcy osiedlać się zaczęli dopiero po 1643, gdy Janusz ks. Radziwiłł, za porozumieniem się z Janem z Bukowca Śzlichtyngiem, dozwolił publicznych obrzędów protestantom, zwolnił osadników od wszystkich ciężarów do r. 1657 i różne inne im nadał przywileje. Po 1734 r. wystawili sobie protestanci kościół, który zgorzał podczas wielkiego pożaru 1739 r. ; w siedm lat później stanął nowy kościół. Przed 1793 r. należało O. do wdztwa poznańskiego. W 1848 r. przechyliło się miasto na stronę Niemców, występujących przeciw ruchom ówczesnym. Ordynacya obrzycka, własność Karola hr. Raczyńskiego, zajmuje obszar 4793, 03 ha, z czystym dochodem gruntowym 39, 336 mrk. i składa się z następujących osad i folwarków Annaberg, Athanasienthal, Augustusburg, Borownik. Gaj Mały, Koźmin, Lissabon, Obrowo, Obrzycko, Ordzin, Pęczków i Zielona Góra Gruenberg. Nazwy niemieckie zawdzięczamy jednemu z hr. Raczyńskich. W kluczu obrzyckim znajduje się gorzelnia i cegielnia. Okrąg dominialny ma 38 dm. i 482 mk. , 358

Obrzyca

Obrzyca

Obrzycko