ks. poznańskiem i Brandeburgią; powyżej Kręska wchodzi do pow. babimoskiego; pły nie od północy ku południowi; przyjmuje z prawego brzegu płynący od Brudzewka stru mień; oblewa Podmokle, Babimost i Kuligowo; przepływa przez odnogę jeziora Kramska, z której wypływa pod Wojnowem i tworząc znów kawałek wspomnionej granicy, uchodzi do Obrzycy między Chwalimiem i Smolnem, na za chód od Kargowy. Długość powietrzna 31 klm. W r. 1319 odstępują Henryk i Prymko Prze mysław, książęta śląscy na Głogowie, Woldemarowi, margrafowi brandeburskiemu, kra je między Obrą i Zgniłą Obrą, aż pod Między rzec, w zamian za Krośno, Międzyrzecz i Żegań. 3. O. , ob. Obrzyca. E. Cal, Obra, wś kościelna nad rz. t. n. , pow. babimoski. Leży na prawym brzegu Obry, o 27 klm. od Babimostu, w pobliżu Wolsztyna i Kębłowa. Posiada kościół parafialny, agencyą poczt. , przyst. drogi żel. w Zbąszyniu o 28 klm. Do par. należały Jasiniec i Kiełkowo. Dominium O. , z fol. Krutle, ma 1403, 35 ha obszaru z 6715 mrk. czystego dochodu gruntowego i gorzelnią. Należało w r. 1845 do Dziembowskich, między r. 1872 7 do v. Wallenberga, a w r. 1884 do Świnarskich. Okręg dominialny składa się z dom. O. i fol. Krutle i Waldhof, ma 9 dm. , i 100 mk. , 39 kat i 61 protest. Gmina O. wraz z wybudowaniami Krutelskiemi miała w 1871 r. 130 dm. , 1215 mk, 1112 katol, i 103 protest. ; mieszkańcy trudnią się uprawą roli i chowem drobiu, zwłaszcza gęsi. Pierwotnie należała O. do parafii Niałeckiej. Kościół w O. , pod imieniem św. Elźbiety, istniał już w r. 1222, jak doczytywano się z odkrytego na belce kościelnej napisu; parafial. został po założeniu klasztoru cystersów 1231; w miejsce starego wystawił nowy, z drzewa, około r. 1590 Jan Belęcki, ówczesny opat oborski; w r. 1836, po kasacyi klasztoru, nabył ten kościół na publicznej licytacyi za 26 talarów Piotr Mielęcki, dziedzic Reklina i Karnej, i rozebrać go kazał w 1839 roku. Nabożeństwo przeniesiono do kościoła klasztornego; sprzęty kościelne rozdano między inne kościoły zamiejscowe. Kościołek czyli kaplica pod imieniem św. Walentego, wśrodku wsi, pierwotnie z cegły wystawiona, współcześnie może z kościołem św. Elźbiety, lub założeniem klasztoru, poszła w ruinę w 1519 r. , w miejsce jej wystawiono nową z drzewa, do której wprowadzono bractwo św. Barbary w r. 1703. Na licytacyi w r. 1836, nabyła tę kaplicę za 87 tal. 15 sgr. panna Antonina Mielęcka, utrzymująca ją swoim kasztem. Kościół szpitalny, wzniesiony przez Mateusza Wichrowskiego, przeora oborskiego, istniał w r. 1725. Kościół klasztorny, którego budowę wykończył r. 1596 opat Belęcki, zamieniony został na parafialny po kasacyi klasztoru; uroczyste wprowadzenie nabożeństwa paraf. odbyło się d. 21 lutego 1836 r. W kościele tym znajdują się dwa wizerunki Rafała Gurowskiego kasztel. pozn. 1797, i małżonki jego Ludwiki z Tworzyjańskich 1779. Nowy klasztor wystawił z cegły około 1630 r. opat Jędrzej Chlewski. Na korytarzach klasztornych wisiały niegdyś wizerunki królów polskich i niektórych dostojników. Ryciny, wyobrażające klasztor i kościół klasztorny, wraz z obszernym ich opisem kś. Piotra Widawskiego, zamieścił, Przyjaciel Ludu VIII, 213 i X, 210. Szkoła istniała w O. r. 1641; w r. 1725 jej nie było. Szpital stał w r. 1725 obok kościoła Biblioteka klasztorna, licząca 2070 tomów i mnóstwo rękopisów z lat 1231 do 525, przeznaczoną była przez rząd pruski na bibliotekę dekanalną w Grodzisku; zdaje się atoli, że rozebrano cenniejsze jej zabytki. Opatami oberskiemi byli aż do połowy XVI wieku sami Niemcy, sprowadzeni z Kolonii; było ich trzydziestu. Pierwszym opatem Polakiem był Jan Belęcki 1552 1606. Po nim Jan Stryjkowski f 1616; Jędrzej Chlewski 1633; Mikołaj z Skrzynna Dunin 1661; Jan Kazimierz Opaliński, który tegoż roku przeniósł się na opactwo Bledzewskie; Stanisław Miaskowski 1690; opat komendatoryjny Mikołaj Popławski 1711, za którego życia obrano opatem Niwarda Górskiego, 1717; Aleksander Benedykt Gurowski, w 1722 r. przeniósł się na opactwo Bledzewskie; Remigiusz Gwilhelm Bystram f 1744; Józef Michał Loka, który przeniósł się także na toż opactwo; Jan Nepomucen Bystram 1767 i Melchior Gurowski, opat Caroli l oci w Francyi 1785. Zwołana do O. w r. 1781 komisja przekonała się, że dobra opackie przynoszą tylko 2382 tal. rocznego dochodu, który nie wystarcza na utrzymanie należyte jednego nawet opata. Powstała tedy myśl, ażeby po śmierci ostatniego opata wybrać przeora, któryby zarządzał opactwem. Na takiego przeora, pomimo protestu Ksawerego Bronisza 1784, wybrano w r. 1790 Urbana Machulskiego, który po trzech latach zrezygnował z powodu wieku. Po nim nastąpił r. 1793 Władysław Żórawski, a gdy ten r. 1814 został opatem Bledzewskim, rządzili się cystersi oborscy bez zwierzchnika do r. 1820. W tym czasie obrano przeorem Stefana Mroczkiewicza 1829; po nim nastąpił Anzelm Wierzbiński, ostatni przeor oborski, który doczekawszy się kasacyi klasztoru w r. 1835, umarł następnego roku. W r. 1222 istniał w O. kościół św. Elżbiety i prawdopodobnie kaplica św. Walentego, jak o tem wspomniano wyżej. Dziedzicami O. byli przodkowie Sędziwoja, kantora gnieźnieńskiego, który

Obra

Obra