łączyły się z Kruckim, Czarnkowskim i Wyszyńskim, kończy się okolica lesista tej części powiatu a zaczyna małoleśna i małowodna płaskowyżyna. Znaczniejsze łąki znajdują się tu pod Nininem, Sierakówkiem, Połajewem i Tłu kawami. Od kresów pow, czarnkowskiego do Golnicy nie ma ani rzeczek ni jezior; wijące się tu i owdzie ruczaje i strugi płyną bez wyraźnego ujścia i kierunku. Wschodnią połać tej części powiatu okrążają Golnica i Wełna. Golnica wypływa z jeziora Gębickiego, w pow. chodzieskim; płynie ku południowi i zabierając drobne strumyki, wpada do Wełny. Nad brzegami Golnicy osiadło miasteczko Ryczywół, a nad Wełną Rogoźno. Powyżej Rogoźna przyjmuje Wełna płynącą z pow. wągrowieckiego Rudkę. Wyniosłości ważniejsze zwą się Długa, Grabowska i Lisia Góra. Trakt obornickoczarnkowski przecina tę część powiatu na przestrzeni 24 klm. w linii powietrznej i łączy się pod Przybychowem z rogozińsko czarnkowskim. W Rudzie Rogozińskiej krzyżują się trakty obornickochodzieski z rogozińsko czarnkowskim. Droga żel. poznańsko pilska, z przystankiem w Rogoźnie, przecinając tę połać, odgranicza ją poniekąd od czwartej części powiatu, najhojniej uposażonej od przyrody w lasy i wody rybne. Lasy, przetrzebione nieco, ciągną się tu od południa ku płn. zachodowi; nad Wartą, pod Starczanowem, stoi jeszcze wiekuisty prawie las, i wzdłuź granicy wschodniej powiatu, od Gaci po pod Rogoźno, wije się spory skrawek lasu. Szereg jezier, jako to Rogozińskie, Budziszewskie, Maciejak i Włókno, zasilone płynącą z pow. wągrowieckiego Wełnianką i różnemi z tegoż pow. odpływami jezior, ciągnie się wzdłuż granicy, na przestrzeni około 20 klm. , od Gaci pod Rogoźno. Drugie takie pasmo jezior i stawów, bez wyraźnego odpływu, wije się na przestrzeni przeszło 12 klm. od Huty Pustej po pod Łoskeń; trzecie pasmo, na przestrzeni około 15 klm. , tworzy Goślinkę, dopływ Warty, zabierając różne strugi i dopływ jeziorka Bolechowskiego z pow. poznańskiego, od Czarnych Holendrów do ujścia swego. Prócz tych jezior są inne jeszcze, jak pod Boguniewem, Nienawiścią, Łoskoniem, Brzeźnem, Wojnowem, Pławnem i Nieszawą. Zasilający Wełnę strumień Nieszawski płynie na przestrzeni 10 klm. Struga z pod Dobromila i strumień z pod Szymankowa wpadają do Warty. Warta tworzy granicę między pow. obornickim i poznańskim od Holendrów Złotograbskich po pod Radzim na przestrzeni około 4 klm; od Radzimia, gdzie tworzy wyspę, prawie 1 kim. długą, płynie przez powiat aż do Holendrów Słoniawskich, gdzie wchodzi w pow. szamotulski; dopływy jej wymienione są powyżej. Stosownie do warunków położenia zmienia się nieznacznie klimat różnych części powiatu w odcieniach dotąd niezbadanych. Trakt rogozińskopoznański na Studzieniec, Łoskoń, Goślinę Długą, Brody, Trojanowo, Przebędowo l Goślinę Murowaną, około 24 klm. długi, przecina tę część powiatu na dwie, równe prawie połowy; trakt rogozińskowągrowiecki wychodzi z powiatu po 2 klm. ; z Trojanowa idzie trakt do Skok na przestrzeni 13, 4 klm. w powiecie, tudzież z Przebędowa do Obornik, 17, 8 klm. Płody kopalne stanowią żelazo i bursztyn, dobywany niegdyś pod Rogoźnem; , pokłady i źródła solne w okolicy Słoniaw, Obornik, Bogdanowa i Obiezierza; węgiel ziemny kopie się w Bąblinie a torf w Ludomach. W r. 1837 było w powiecie 124, 503 sztuk bydła t. j. 2, 273 koni, 15, 927 rogacizny, 95, 513 owiec, 89 kóz i 7, 701 świń. Prócz rasy swojskiej chowa się bydło holenderskie, szwajcarskie, oldenburskie, breitenbarskie, fryzyjskie, Shorthorn i Wilstermarsh; owce Southdown, Cotswold, Rambouillet i Negretti; świnie Yorkshire. Znaczna żrebiarnia znajduje się w Nieszawie a stacya stadniny krajowej w Połajewie. Pszczolnictwo zaniedbuje się coraz więcej. W lasach rosną dęby, sosny, buki, olszyna i brzezina. Rolnictwo jest głównem zajęciem ludności. Posiadłości ziemskie składają się z dóbr rycerskich, z większych i mniejszych gospodarstw chłopskich. Wieś rycerska z takiemi gospodarstwami i z folwarkiem dominialnym, tworzy zwykle jedną całość, pod względem atoli administracyjnym dzieloną bywa na okręg dominialny i gminny. Holendry, osadzane w pewnem oddaleniu od wsi rycerskiej, tworzą gminy odrębne. Dworki chłopskie, folwarki odosobnione, tudzież osady pojedyńcze, przyłączane są do jednego z tych okręgów. Posiadłości włościańskie obejmowały w 1883 r. 1763 gospodarstw niżej 8 ha, 1274 między 8 i 80 ha i 52 między 80 i 160 ha; z tych ostatnich tworzą się często folwarki samodzielne, równouprawnione z dobrami rycerskiemi. Dobra rycerskie pow. O. przechodzą w ręce Niemców. Dobra kościelne i starościńskie zabrał rząd. Z dziedziców Polaków utrzymali się dotąd w powiecie Błociszewski, Cielski, Dobrzycki, Grabowski, Lossow, Polewska, Prądzyński, Raczyński, Siewicz, Skrzydlewski, Tomaszkiewicz, Turno, Wierzbińska, Wolski, Zabłocki i Żółtowski; niedawno temu siedzieli tam jeszcze Bnińscy, Koszuccy, Kuczborscy, Łakomiccy. Mielęccy, Rostworowscy, Skarbkowie, Świnarscy i inni. W r. 1880 było większej własności 32 czyli 22, 300 ha w ręku Polaków. Rodzaje ziemi powiatu przedstawiają się w następującym stosunku 57, 7 roli z dochodem 10, 5 mrk. , 0, 3 ogrodów i sadów z doch. 20, 7 mrk. ; 8, l łąk z doch. 17, 7 mrk. ;

Oborniki