czystego doch. grunt. Miasto posiada 96 ha z 381 mark. takiegoż dochodu. Ludność wzrastała tu w sposób następujący około r. 1795 było 750 mk. ; w 1811 r. , 940; 1816 r. , 1003; 1837 r. 1499; 1841 r. 1530; 1843 r. 1685; 1858 r. 1796; 1861 r. 2007; 1871 r. 2174; 1878 r. 2397; 1883 r. 2812 mk. W końcu XVIII w. było tu 14 stolarzy, 13 piekarzy, 6 bednarzy, 6 kołodziejów, 5 płócienników, 4 sukienników, 4 kuśnierzy, 3 garncarzy, po 2 czapników, kopyciarzy, kowali, puszkarzy, cieśli, rzeźników, tokarzy, murarzy, ślusarzy, szklarzy, 5 muzykantów, 3 golarzy i tyluż kupców. Urodził się tu w końcu XV w. Piotr Wedelicki, doktór medycyny, rajca krakowski i tłumacz łaciński trzech rozpraw Hippokratesa, wydanych r. 1532 5 u Wietora w Krakowie. Rozpowszechniona wiadomość o założeniu klasztoru ks. franciszkanów roku 1292 w tych Obornikach, zdaje się bardzo wątpliwą. Andrzej, biskup poznański, dzieląc r. 1298 dyecezyą swoję ua archidyakonaty, nie wymienił wprawdzie w odnośnym dokumencie Obornik, jest atoli wszelkie prawdopodobieństwo, że już wówczas istniał tam kościół obok grodziska i zamczyska; następnego bowiem roku, w dniu 27 marca, bawiąc w O. Władysław Łokietek, podpisał przywilej na rzecz Jana, syna Dzierżysława, w obecności Kielcza, kasztelana gnieźnieńskiego, Ubisława, podczaszego kaliskiego, Włosta, kasztelana drzeńskiego, i innych dostojników; niebawem też, bo w r. 1303, występuje pleban obornicki. Za Piastów szląskich, w r. 1312, były O. miastem powiatowem. Pod r. 1339 znachodzimy w dyplomatach wielkopolskich wójta i trzech rajców obornickich. Roku 1456 uposaża Maciej, sołtys obornicki, założony przez siebie w o. kościół św. Ducha; r. 1365, potwierdza tu król Kazimierz przywileje, które był nadał klasztorowi Łekneńskiemu; r. 1370 sprzedaje Przecław, generał wielkopolski, wojewoda kaliski, Idziemu, sołtysowi z Nowej Wsi, dwa młyny królewskie na Wełnie, tuż pod O. Podczas zaburzeń domowych, w r. 1383, zajął Domarat, kasztelan poznański, O. i stał tam obozem z wojskiem swojem od 17 lutego do 8 marca, pustosząc okolicę Poznania, Buku i Wronek. Wójtem obornickim był wówczas spokrewniony z Bodzętą z Brześcia i z Skorami z Gaju, Janusz, którego r. 1384 napadł w poblizkim Przecławiu i zabił Świdra, kasztelan nasielski. W r. 1394 wystawia król Władysław w O. przywilej zwalniający od wszelkich ciężarów niektóre posiadłości komendatorskie. Tenże król przejeżdżając roku 1409 przez Wielkopolskę, zatrzymał się tam i przyjmował posłów Ulryka v. Jungingen, w. mistrza Krzyżaków; tu zapisał w r. 1414 Marcinowi z Sławska 20 grzywien na CekoSłownik geograficzny Tom VII. Zeszyt 77. wie; ztąd pisał w r. 1416 do komtura człuchowskiego, wzywając go, by usprawiedliwił się, dla czego, podczas rozejmu, na czele kilku jeźdzców zbrojnych dotarł pod bramy zamku Drahimskiego; tu ogłosił też r. 1424 treść bulli indulgencyjnej z 1 grudnia roku poprzedniego. W r. 1458 dostawiało miasto O. 15 żołnierzy pieszych, t. j. tyle ile Międzyrzec, Gostyń, Koło i Konin. Roku 1480 była ksienią klasztoru owińskiego Katarzyna z Obornik Obornicka herbu Abdank, córka Mikołaja skory z Gaju, kasztelana kaliskiego. Ci Skorowie pisali się Obornickimi od miasta i starostwa, którego byli tenutaryuszami. Miasto lokowanem było na prawie niemieckiem, ponieważ zaś dokument lokacyjny spalił się podczas pożaru, odnowił go na mocy przechowanej kopii, król Kazimierz IV, dnia 15 marca 1485 r. Odtąd ustały nadużycia starostów; miasto zaczęło podnosić się i wzrastać; na wzgórzu, tuż przy ujściu Wełny stanęło, otoczone fosami, zamczys ko starościńskie, które zburzono w czasie pierwszej wojny szwedzkiej; późniejsi starostowie postawili tam dom drewniany, istniejący jeszcze ku końcowi zeszłego wieku. W dokumen. 1488 r. spotykamy proboszczem kościeleckim Szymona z Obornik. W 1512 r. , za wstawieniem się Skory z Gaju, Jerzego Obornickiego, potwierdził Zygmunt 1 dwa dokumenta krzyżackie, z r. 1363 i 1393, odnoszące się do wsi Zielonej, w ziemi zawkrzyńskiej. Roku 1599 stanął w O. kościół św. Barbary; r. 1580 płaciło miasto 84 złp. 27 gr. 50 szosu. i 569 złp. 10 gr. 6 den. czopowego; r. 1656 zburzyli je Szwedzi. Podczas wojny siedmioletniej 1756 63 okopały się tu wojska rossyjskie. W r. 1767, za zezwoleniem sejmu, zamienił Kacper Rogaliński, starosta nakielski, wsi swe dziedziczne Kadzew, Marszew, Bodzeniów i Maksymilianów na dzierżawę starostwo i wójtostwo obornickie; zamianę tę potwierdził sejm z r. 1773 5. Roku 1771 płaciło starostwo obornickie 2393 złp. 15 gr. kwarty i 337 złp. 21 gr. hyberny. Na sejmie 1773 5 wyznaczono komisyą, która załatwić miała spory graniczne, jakie wspomniony starosta wiódł z dziedzicami Niemieczkowa. Przed r. 1793 należały O. do powiatu i wojew. poznańskiego. W czasie Prus Południowych otrzymał generał Węgorzewski dzierżawę obornicką. Podczas ruchów poznańskich w r. 1848 przyłączyli się Niemcy oborniccy do t. z. Netzbruderów, występujących przeciw tym ruchom. Pociągnięciem linii demarkacyjnej między częścią polską i zniemczoną w. ks. poznańskiego, wcielono miasto i powiat obornicki do rzeszy niemieckiej. Pieczęć miasta wyobraża orła polskiego, pod rozpiętym na dwu kolumnach baldachimem. Okolica Obornik obfituje w cmentarzyska przed22

Oborniki

Słownik geograficzny Tom VII