do, wś w hrab. szaryskiem Węg. , kościół kat. paraf. , młyn wodny, liczne ogrody z drzewami wiśniowemi, 684 mk. Niarys al. Nerys, ob. Wilia. Niazdraczuny, wś, pow. oszmiański, w 1 okr. pol. , gm. i okr. wiejski Kucewicze, o 11 w. od gminy, 26 dusz rew. ; należy do dóbr Nowosiołki, hr. Czapskich. Nibbern ulem. , wś i wyb. , pow. kłajpedzki, st. p. i okr. urz. stanu cywil. Proekuls. Niborg, niem. Neberg al. Neeberg, wś na pol. prus. Mazurach, pow. ządzborski, st. p. i okr. urz. stanu cywil. Sorkwitz. Nibork 1. Nidbork, albo Niedzbork niem. Neidenburg, miasto powiatowe na Mazurach, w Prusach Wschodnich. 24 mil na południe od Królewca, niedaleko od granicy królestwa polskiego, nad rzeczką Nidą, która niedaleko od miasta ma swój początek i pod Brodowem łączy się z Szkotówką. Posiada stary zamek krzyżacki, kościół katolicki, kościoł ewangielicki, główny urząd celny. Liczba mieszkańców wynosiła w r. 1816 1836, w r. 1880 4351, z których 800 polaków; ewangielików było 3514, katolików 615, żydów 221. Mieszkańcy trudnią się rolnictwem i handlem. Istnieje tu t. zw. Polskie przedmieście. Rynek leży 174, 19 m. nad p. morza, góra zamkowa zaś 192, 39 m. Początkiem N. był zamek, który krzyżacy założyli w ziemi saskiej, za czasu ich przybycia będącej puszczą bezludną choć niewątpliwie kiedyś była zamieszkaną, o czem świadczą grodziska i groby tamże odkopane. Nastąpiło to wedle Hartknocha i Voigta w r. 1240, wedle Gregoroviusa, , Die Ordensstadt Neidenburg dopiero w latach 1266 68. Miasto zaś założonem zostało przez w. m. Winryka von Kniprode w 1381 r. mieszkańcy r. 1355 uważają za datę założenia i otrzymało jako herb człowieka, trzymającego miecz w prawej a winorośl w lewej. Winryk nadał miastu 40 włók ziemiańskich na prawie chełmińskiem, oraz 60 nie 50 włók dannickich. N. był obwarowany; części murów do dziś dnia się zachowały. Zaraz w r. 1389 miały tu miejsce bezskuteczne układy pomiędzy zakonem i Polakami, z których strony byli obecnymi Skirgiełło, Ziemowit, biskup poznański i inni. Dnia 8 lipca 1410 r. zdobył Jagiełło miasto, które prawie trzy miesiące pozostało w rękach polskich, w które też dostało się znów w 1414 r. po dwunastodniowem oblężeniu; r. 1444 wstąpiło miasto do związku jaszczurczego i było od 1454 1466 pod panowaniem polskiem. W latach 1520 i 21 napadli Polacy miasto i spustoszyli okolicę. Wprowadzenie reformacyi nie odbyło się bez gwałtu; polski kapłan Piotr jako stawiający opór, został okuty w kajdany i uwięziony. Po r. 1525 N. został stolicą starostwa, , Amtshauptmannschaft, a pierwszym starostą był Piotr Kobierzycki Kobrzycki, bogaty szlachcic z okolicy. R. 1549 przybyli do N. bracia Czescy. Nastąpiły pokojowe czasy, w których miasto utrzymywało ożywione stosunki handlowe z Polską. W 1655 r. zajęły miasto oddziały polskie pod wodzą Koniecpolskiego, którym miasto 1400 złotych jako kontrybucyą zapłacić musiało. Gdy w 1656 r. wojska polskie stanęły pod N. , młody mieszczanin Nowak zastrzelił jednego z dowódzców, podczas gdy z oficerami obiadował na wielkim kamieniu granitowym dziś jeszcze 22 stóp długim, 12 stóp szerokim i 5 stóp wysokim. R1664 był wielki pożar. Od września 1710 do stycznia 1711 umarło podczas moru 200 osób mieszkańców było około 1000. W pierwszej połowie XVIII w. szkoła niborska miała szeroki rozgłos; młodzieńcy z Kro lewca, Elbląga i Gdańska przybywali tu uczyć się polskiego języka pod rektorami Czernickim i Krupińskim Od r. 1758 był N. dłuższy czas w ręku wojsk rossyjskich. R. 1804 zniszczył wielki pożar połowę miasta. Podczas wojen napoleońskich obozował tu 1806 r. marszałek Ney, w następnym roku jenerał Zajączek z wojskiem polskiem i pułkownik Zdzitowiecki. R. 1818 zostało miasto stolicą dzisiejszego powiatu niborskiego. W latach 1828 30 nastąpiła restauracya starego zamku staraniem radzcy sprawiedliwości Gregorowiuż staroszlacheckiego rodu Grzegorzewskich, herbu Rasiniec. Powiat niborski w obecnych granicach istnieje od r. 1818 dawniejszy był wiele większy i obejmuje 29, 70 mil kwadr. Długość wynosi 11 mil, szerokość 3 5 mil. Północna część jest pagórkowata i lesista największy bór Napiwodzki i zawiera dużo jeziór Kosno, Gim, Omulew, Sasek, Nart, Małszewskie i t. d. , południowa, wzdłuż granicy, jest piaszczystą płaszczyzną. Z rzek zasługują na wzmiankę Działdówka po połączeniu się Nidy i Szkotówki, stanowi od Zakrzewa polskiego granicę; Omulew z Czarną; Orzyc stanowi granicę od król. polskiego pod Janowem. Powiat posiada dwa miasta Nibork i Działdowo, 55 dóbr z których 50 dawniej było w posiadaniu praw szlacheckich i 159 wsi. Parafie katolickie są w Niborku, Działdowie, Białutach, Przełęku, Łęcku Wielkim i Turowie, parafie ewangielickie w Niborku, Działdowie, Jedwabnie i Maldze, Muszakach. Łynie, Kanigowie, Kozłówka z Dużą Stawką, Burkatach, Uzdowie i Szczuplinach, Narzymie, Sarnowie, Płośnicy i Koszelewach, Dziurdziewie i Szkotowie. Katolicy należą do biskupstwa chełmińskiego. Liczba mieszkańców wynosiła 1819 r. 25, 188; r. 1880 zaś 57, 379, pomiędzy którymi 43, 000 Niarys Niarys Niazdraczuny Nibbern Niborg Nibork