chetnych kruszców w okolicy tego miasta, albowiem już dawniej podług Miechowity miano o trzy mile od N. T, wydobywać srebro. Do towarzystwa należą Tomasz Oborski, sufragan, Stanisław Skarszewski, scholastyk krak. , Stanisław Witowskie wielkorządca zamku krak. , Piotr Koniecki, Jan Vizemberger, Krzysztof Słowikowski, syndyk krak. , i inni i wyrabiają sobie przywilej Zygmunta III z 20 maja 1619 r. wyłącznego poszukiwania rud, budowania mnichów, kuźnic i domów dla górników. Towarzystwo obowiązało się zato oddawać Rzpltej oznaczoną ilość czystego metalu każdego gatunku i zachować prawa i zwyczaje praktykowane w zupach olkuskich. Jakkolwiek przywilej oświadczał, że za szczególna łaską Bożą a przez przemysł i usilność ludzką kopalnie miedzi, srebra i innych kruszców w znacznej obfitości zostały odkryte i dozwolił przedsiębiorcom wolny wrąb w lasach, w miejscu przez starostę wskazanem, to przecież górnictwo nierozwinęło się, por. Contirmatio juris montanici in Neoforo, ks. metr. kor. 164 i lustracya z r. 1636 niewspomina o niem. W owym czasie było w N. T. 5 rzeżników. płacących po 1 zł. 18 gr. i kamieniu szmelcowanego łoju, trzech szewców, ślusarze, kowale, bednarze, kołodzieje, stolarze i szklarze tworzyli dla szczupłej liczby jeden cech, gorzałkę zaś palilo 10. Pieniędzy koronnych podwodnych nie płacili, ale za to od domu po kądzieli lnu, licząc 6 garści na kądziel i 30 zł. od pastwiska 6 łanów, na górze Konratowy. Domów było 179. Ażeby podnieść miasto ustanowiono w niem skład soli i ołowiu w r. 1637 a nadto w 1647 pozwolił Władysław IV poszukiwać kruszców każdemu, uwalniając olbory na 10 lat od wszelkich danin Institutio fodinarum, ks. metr. kor. 189, str. 729. Mamy ślady, że robiono poszukiwania aż do wojny szwedzkiej 1656 r, później jednak zaniechano znowu górnictwa. Wojna zniszczyła mto; w 1664 r. wymienia lustracya tylko 84 domy. Dochody z ceł obracali mieszczanie na naprawę dróg, dawali podwody posłom królewskim do Węgier i z powrotem, ale pieniędzy kor. płacili tylko 13 zł. Prawo składu soli i ołowiu, podobnie jak i trzy jarmarki, utrzymywały się ciągle ale prócz go rzelników 10 zmalały inne cechy. Rzeźników było 3, piekarzy 6, ślusarzy 2, krawców 2, kilku szklarzy a zresztą kowal i bednarz. W czasie późniejszym podnosi się znowu mto; w 1769 r. miało 160 domów i 7 rzeźuików a Stanisław August potwierdził ustawy rękodzielników. Nowotarskie sstwo niegrodowe leżało w wdztwie krakowskiem, pow. sandeckim. Podług spisów podskarbińskich z 1770 r. obejmowało miasto Nowytarg i wsie Biały Dunajec, Bańsko, Maniszyna, Glejcarów, Skrzypne, Zaskale, Leśnica, Groń, Białka, Bukowina, Brzegi, Poronin, Olsza, Zakopane, Zubsuche, Międzyczerwienne, Czarny Dunajec, Ciche, Bystrze, Dzianisz, Witów, Chochołów, Podczorwonie, Wróblówka, Szreniawa, Pyzówka, Morawczyna, Lasek, Klikuszowa, Obidowa, Długopol, Dział, Odrowąż, Załuczne, Pieniążkowice, Niwa, Waksmund, Szaflary. W 1771 r. posiadał je Franciszek Rychter, podstoli krakowski, opłacając zeń kwarty złp. 17084 gr. 14, a hyberny złp. 8099 gr. 24. Zajęto przez rząd austryacki 1773 r. , sprzedane zostało w czterech oddziałach za ogółem wynoszącą sumę zł. ren. 99432. Nabywcą był St. Homolacs, po którym te dobra odziedziczył brat Edward. Ten ostatni podniósł znacznie przemysł ale w 1873 r. sprzedał dobra Eichbornowi i spółce z Berlina. Parafia nalcży do dyec. tarnowskiej, dek. nowotarskiego, dawniej miała filie w Szaflarach, Poroninie, Zakopanem i Ostrowsku, teraz obejmuje murowaną kaplicę zbudowaną w r. 1874 przy gościńcu do Sromowiec, w której się czasem nabożeństwo odprawia i wieś Niwę, z ogólną liczbą 5079 rzym. kat. parafian. Powiat nowotarski zajmuje przestrzeń 14 4615 miriam. kw. 19 57 mil kw. i 70, 241 mk. , rozmieszczonych w 76 osadach, tworzących 75 gmin katastralnych. Ma trzy sądy pow. , w mieście i dwóch miasteczkach w Nowym Targu, Krościenku i Czarnym Dunajcu i wogóle 34 szkół ludowych, z nich dwie czteroklasowe, 18 etatowych, 9 filialnych i 4 niezorganizowane. Te szkoły podlegają bezpośrednio nadzorowi rady szk. okręgowej w Myślenicach. Powiat zajmuje krańce górzyste wysokiego. Beskidu i i Tatr, zroszone górnym biegiem Dunajca; graniczy na płn, z pow. myślenickim i limanowskim, na zach. na małej przestrzeni z pow. nowosądeckim a zresztą na wsch. , płd. i zachód z królestwem węgierskiem. Glebę ma wszędzie zimną i kamienistą a główncm źródłem zamożności są lasy świerkowe i w małej juz ilości modrzewiowe. Pomimo nieurodzajności gleby lud jest stosunkowo zamożny, mieszka w schludnych drewnianych, deszczkami krytych chatach, zajmuje się przemysłem domowym, mianowicie bednarstwem i tkactwem, dostawą materyałów w hutach żelaznych w Poroninie i Zakopanem, furmanką, chowem owiec i handlem. Podhalanin jest dorodny, trzeźwy, inteligentny i pobożny; prawie każdy umie czytać i ubiera się w malowniczy obcisły wełniany strój białego koloru, na który tylko w słotę wdziewa tabaczkową opończę. Okrągły kapelusz zdobi barwnemi wstążkami i nawlcczonemi na nić drobnemi muszlami. Kobiety są mniej urodziwe od mężczyzn i także mniej malowniczego stroju używają. Gwara ludowa ma wiele właściwości i wyrażeń w

Nowy Targ