cy, ale w niemieckim języku. Stanisław Rajkowski pisze się własnoręcznie Stenzel Reke, podobnie dwaj bracia jego, Pawel i JanHans. Obok nich stoją Łukasz Mulintz Milęcz z Milęcza przy Mątawach, Jan Frost, Pawel Bielawski Bilaw, Jan Hildebrandt Hiibrandt. Kilka nazwisk bardzo jest niewyraźnie napisanych; wszystkich jest siedmnaście. Obaj sołtysi położyli swe pieczęcie nad nazwiskami. Tarcze są zupełnie podobne do herbowych, a zwykłe herby zastępuje u Rajkowskiego wysoki krzyż, do którego z lewej strony przyczepiona w prostym kącie linia. Pieczęć drugiego sołtysa ma trzy gwiazdy na tarczy. Dokument ten wystawiony jest w Rudnie. Z nazwisk widać, że nadawanie form niemieckich działo się tak u włościan jak u szlachty na Pomorzu, a mieszkańcy pewnie z czasów krzyżackich jeszcze tak nawyknęli do tych form, że podpisywali się niemi, choć się czuli Polakami. R. 1661 wydzierżawił konwent N. za pozwoleniem opata Czarlińskiego sławetnemu panu Janowi Kenigowi na 3 lata. Dzierżawca miał objąć następujące stawy Grawensee, Szaszek, Rorteich, Dwasłupy, staw w lesie, Starydwór podle Wangiermucy i stawek przy dworze, a drugi przed podwórzom. Dla siebie zastrzegł konwent trzy stawy, Grabówko, Chojkę podle tamy i Lenartek. Ludzi zostawiono pięć i karczmarza. Drzewo miał Kenig wolne, ale powinien był nie ruszyć dębiny i lasku brzozowego za dworem. Inwentarz składał się z 8 wołów i 3 krów był to czas po wojnie szwedzkiej. Dzierżawy przypadało w pierwszym roku 500 zł. , w drugim 900, w trzecim 1000 zł. Konwent pozwolił warzyć piwo dla potrzeby domu, ale żądał też, by Kenig pozostawił zupełny zasiew na folwarku, półtora łaszta żyta, pół łaszta jęczmienia, owsa łaszt, grochu półczwarta korca, pszenicy kilka korcy. R. 1683 14 kwietnia wybuchł w N. wielki pożar i zniszczył wszystkie budynki gospodarskie i inwentarz. Obecnie ma N. 85 włók chełmiń skich. Przy przeniesieniu w 1821 r. stolicy biskupstwa chełmińskiego z Chełmży do Pelplina został N. własnością biskupią. Kaplicę tutejszą wystawili cystersi dla swego księdza ekonoma, który tn rezydował, 14. N. , pow. złotowski, st. p. i par. kat. i ew. Więcbork, szkoła w miejscu, obejmuje 2507 mr. , 76 bud. , 30 dm. , 247 mk. , 239 ew. , 2 kat. 1868 r. . 15. N. al. Nowiny, król. leśn. , tamże, szkoła Zakrzewo, 4 bud. , 1 dm. , 9 mk. , 8 kat, 1 ew. 1868 r. . 16. N. , wyb. do Łukocina należące, pow. starogardzki, stpoczt. Pszczołki. 17. N. , niem. Gross i Klein Neuhof, wś i dobra, pow, rastemborski, st. p. , tel. i kol. Rastembork, 2 klm. odl. Dobra mają 173 ha obszaru. 18. N. , niem. Klein Neuhof, fol. wydany w wieczystą dzierżawę r. 1780, pow. kartuski, st. p. i szkoła Sulęcin, tamże par. ew. , kat. Parchowo, odl. od m. pow. 51 2 mili, od Kościerzyny 22 4 mili. Zawiera 3 gburstwa, 1287 mr. , 68 mk. , 22 kat. 46 ew. , 7 dm. 1868 r. . Folw. tutejszy był dawniej własnością panien benedyktynek w Żarnowcu; miał znaczne łąki pastewne. Nawet po sekularyzacyi dóbr klasztornych uprosiły u rządu, że im do kasaty w wieczystą dzierżawę wydany został ob. Fankidejski, Klasztory żeńskie, str. 196. 19. N. , niem. Tiegenhof, dok. Weyerahof, targowisko na wielkiej malborskiej Żuławie, między Wisłą a Nogatem, nad spławną Tugą i kanałom WeichselHaff Kanal, 27 klm. na północ od Malborka, 10 klm. na zachód od zatoki Świeżej, pow. malborski, ma 25 mr. W 1868 r. 2221 mk. , 1297 ew. , 642 kat. , 179 menonitów, 4 dyssydentów, 99 żydów; w 1885 r. 2680 mk. ; w 1868 r. było 79 dm. N. jest siedzibą sądu okręgowego, towarzystwa pożyczkowego, prywatnego banku kredytowego; tutejszy kościół kat. , dopiero w połowie obecnego stulecia zbudowany, jest filią do Tiegenhagen. Do tutejszej parafii ew. należy 16 miejscowości, które w 1868 r. miały 4197 dusz. Do szkoły kat. uczęszczało w 1868 r. 165 dz. , do ew. 312. Tutejszy okr. urz. stanu cywil. miał 1880 r. 2646 dusz. Mieszczanie są zamożni, trudnią się głównie rolnictwem, hodowlą bydła. Cukrownia wyrobiła 1887, r. 480, 685 cent. buraków, r. 1884 5 zaś 454, 28O cent. Handel zbożowy bardzo ożywiony. Dalej jest w N. garbarnia parowa, 3 browary, 2 fabryki octu, 1 fabryka mydła i świec, 4 słodownie. Buduje się 1885 r. kolej z Szymona na Nitych do Nowegodworu. Osada tutejsza została założona dopiero w XVII w. , przedtem była wsią emfiteutyczną. Swój wzrost zawdzięcza położeniu i siedzibie zarządu domen królewskich, należących do ekonomii malborskiej. Przy okupacyi pruskiej misł N. 192 dymów i posiadał kościółek ew. ob. Eckerdt Gesch. d. Kr. Marienburg, 1868, str. 207 i 208; Toepen Hist. comp. Geogr. , str. 294, 323 i 360. Do rzędu targowisk został N. wyniesiony dopiero r. 1859 d. 24 stycznia. W 1806 r. ciągnęły tędy korpusy francuskie. W 885 r. znaleziono tu w śluzie stary miecz, mający 106 mt. długości. Leżał on w ziemi na 274 2 mt. głęboko i jest jeszcze dobrze zachowany. 20. N, majątek na wieczystą dzierżawę wydany, pow. tucholski, par. kat. , ew. , st. p. i szkoła Tuchola, należy do Kiełpina, ma 3 bud. , 1 dm; 6 ew. mk. 1868. 21. N. , wś na Mazurach, pow. niborski, st. p. Jedwabno, okr. urz. stanu cywil. Burdąg. 22. N. , wybud. do Krokowa należące, pow. wejherowski, st. p. Krokowo, 4 bud. , 15 dymów, 65 mk. 1872 r. . 23. N. , wyb. do Żarnowca

Nowydwór