Neuwerder, wś, pow. chodzieski, 17 dm. , 102 mk. , nal. do gm. Krumek ob. . Neuwiese al. Scheirinn niem. , kol. , pow. piłkałowski, st. p. Malwiszki. NeuWilmsdorf niem. , ob. Wilemowice Nowe. Neu Woschuetz, fol. dóbr Kuchelna, pow. raciborski. Neuwitz, fol. , pow. międzyrzecki, 1 dm, 21 mk. , nal do gm. i dom. Bukowca ob. . Neuwuhrow niem. , dobra w Pomeranii, pow, szczecinkowski, st. p. Falkenburg. Newa, szczyt w łahodowskogołogórskim dziale Gołogór, ma 426 m. wznios. ; ob. Gołogóry II, 677. . Newcyrka al. Newcerka, Nekcyrka, Nechcerkuj dolina tatrzańska, ob. Niewcyrka. Newda, rzeka w pow. nowogródzkim, bie rze początek przy gościńcu z Nowogródka do Miratycz, w okolicy karczmy Hnilicy, płynie w kierunku wsch. około fol. t. n. , przed wsią Kramową, zatoczywszy półkole, ma młynek, dalej przepływa około zaśc. Zubkowo, wsi Nieznanowo i Radohoszcza, w pobliżu miasteczka Walówki zwraca się na płn. , na przeciwko wsi Mondziny zasila się bystrą bezim. rzką, a dalej w lew. str. rzczką Siegdą, płynie koło wsi Zosino, Łukasze i Wolce, w pobliżu które ma młyn; na prze ciwko wsi Nowoje przyjmuje w siebie z lew. str. rzkę Sianożatkę; naprzeciw wsi Połuże przepływa rozległe błonia i uchodzi od lew. brz. do rz. Serwecz. Długość biegu przeszło 5 m. ; bystra, brzegi malownicze, miejscami obfi tujące w piękne łąki. Poławiają się w niej pstrągi. A. Jel. Newda al. Marulin, Marylin, fol. nad rz. t. n. , pow. nowogródzki, w 2 okr. pol. horodyszczańskim. A. Jel. Newecken niem. , dobra chełm. , pow. świętosiekierski, st. p. Bladiau, 5 klm. odl. , okr. Quilitten. Mają 106 ha roli orn. i ogr. , 8 łąk, 1 pastw. , 18 boru, 4 nieuż. ; czysty dochód z gruntu 2400 mrk. Newel, wś i dobra nad odnogami rz. Prypeci, zwanej tu Strumieniem, pow. piński, w 3 okr. pol. , gm. Chojno; wieś ma 42 osad pełnonadziałowych i 150 mk. Cerkiew pounicka fundacyi Kurzenieckich, uposażona 2 wł. ziemi; parafia ma 700 wiernych pł. ob. ; filia w Siemiechowicach, fundacyi Pusłowskich. Lud. trudni się przeważnie rybołówstwem i flisactwem. Miejscowość nizinna, małoludna. Dobra, dziedzictwo niegdyś Kurzenieckich. teraz Łapickich, mają 7753 dzies. obszaru. Propinacye i rybołówstwo stanowią dochód ważny. W 1775 r. stanęła konstytucya w rzeczy rozgraniczenia N. ob. Vol. Leg. , t. VIII, str. 459. W 1831 r. rozbity został pod N. oddział powstańców pod dowódz twem Tytusa Pusłowskiego. A. Jel. Newel, miasto pow. gub. witebskiej nad jeziorem Newelskiem i rzeką Emienką Jemienką, przy szosie z Witebska do Ostrowia petersburskokijowskiej, pod 56 1 płn. sz. g. a 47 35 wsch. dłg. , o 95 wiorst od Witebska 4857 od Petersburga a 615 od Moskwy. W N. znajduje się zarząd miasta, zarząd policyjny powiatu, kasa powiatowa, sędzia pokoju 1go rewizu, inkwirent sądowy sędzia śledczy, zjazd sędziów pokoju okręgu newelskiego, kantor pocztowy, stacya telegr. , szkółka powiat. 2klas. , 4 cerkwie, z tych 1 paraf. i klasztor mnichów. Kościół katolicki jodyny w całym powiecie pod wez. ś. Jerzego męcz. , wzniesiony w 1785 r. kosztem kś. prałata Kaz. Sucheckiego, zniszczony 1865 r. w skutek pożaru i odnowiony w 1866 r. z kapitału duchownego. Par. katol. , licząca 1359 wiernych, należy do dekan. witebskiego, poprzednio wieliskonewolskiego, posiada 6 kaplic Łucko wo, Hagryńsk, Bajowo, Korebcowo, Ignapol i Bliny; dawniej były filie Dołysa, Fierowo. Kitkowo, Moszniki, Psowo, Straplica i Teodorowo. N. ma 7263 mk. , w tej liczbie 3539 prawosł. , 7 starow, 153 katol. , 34 protest. i 3530 żyd, ; 769 dm, , w tej liczbie 14 murowanych. Do miasta należy 1364 dzies. ziemi. W N. odbywają się 2 jarmarki 6 stycznia i 20 lipca, na które w 1867 r. przywieziono towarów na sumę 120, 000 rs. , sprzedano zaś za 45, 000 rs. Ludność miejska chrześciańska trudni się rolnictwem i rybołówstwem, żydzi zaś drobnym handlem i rzemiosłami. W N. znajduje się 232 rzemieślników wraz z czeladzią. Pierwszą wzmiankę o N. spotykamy u kronikarzy ruskich w XV w. , jako o miejscu kresowem, należącem do Toropeckiej włości. W w. XVI N. był już obronnym zamkiem litewskim. W 1562 r. załoga zamku pod dowództwem hetmana Leśniowolskiego i Dowojny, nie mogąc stawić oporu przemagającej sile oblegających wojsk moskiewskich, po zaciętej walce, trwającej od świtu do nocy, oddała zamek newelski nieprzyjacielowi. Wojska polskiego w tej bitwie według Strykowskiego było zaledwo 1500, nieprzyjaciele zaś mieli około 45000. W 1576 roku wojewodą newelskim był Weljaminow. W 1580 r. Stefan Batory podczas oblężenia Wielkich Łuk wysłał wdę połockiego Mikoł. Dorohostajskiego z poleceniem zdobycia zamku newelskiego. Dorohostajski, mając pod swem dowództwem nieliczny hufiec, został porażony przez załogę zamku, o czem zawiadomił króla, który wysłał mu na pomoc 500 ludzi z tak zwanego czarnego pułku i kilkaset piechoty węgierskiej, z działami wielkiego kalibru, pod dowództwem Jana Bornamissy.

Neuwerder

Newa

Newcyrka

Newda

Neweck

Newel