zasiewu 24 1 2 korcy żyta, 6 korcy jęczmienia, 15 k, owsa, 1 1 2 k. grochu, dalej 4 woły i 3 konie. Szpital posiadał 2 ogrody, 1 mr. obejmująca, tuż około domu, lecz stał pusty, gdyż wskutek wojny szwedzkiej wś dotyla została zniszczona, że komunikantów było tylko 35, podczas kiedy przedtem liczono ich do 300. Przy szkole znajdował się także ogród. por. także Wizytacyą Potockiego z r. 1786, str. 789 990. Tutejszy okrąg urz. stanu cywil. miał 1880 r. 1267 dusz. 4. N. , niem. Neudorf, dok. s r. 1328 Rathgebyn, wś nad Drwęcą, niedaleko granicy królestwa polskiego, pow. toruński, st. poczt. i paraf. ew. Lubicz, kat. Kaszczorek, 2 3 mili odl, , okr. urz. stanu cywilu. Złotorya, ma 913, 69 mr. , 25 bud. , 8 dm. , 90 mk. , 51 kat. , 39 ew. W 1328 r. nadaje tę wś w. m. Werner v. Orselen pannom benedyktynkom w Toruniu wolną od wszelkich ciężarów. Zastrzega sobie tylko drogę publiczną stratam publicam. Tylko w czasie wojny poddani panien mogą być pociągnięci do służby wojskowej. Dan w Malborku d. 1 czerwca ob. Woelky Urk. Buch des Bist. Culm. , st. 159 160. Jeszcze i dziś prowadzi stary trakt przez N. do Złotoryi. 5. N. , niem. Schaenhoelzig, młyn i os. , pow. wałecki, st. poczt. Wielboki 3, 7 klm. , st. kol. Czaplinek 15 klm. , par. ew. i okr. urz. stanu cywil. Brocz; par. kat. Sypniewo, szkoła Machlin. W 1868 r. 13 bud. , 3 dm. , 26 ew. mk, 160, 65 ha, młyn parowy o 2ch gankach, 2 ch cylindrach, turbina, tartak, hodowla krów i świń. W 1754 r. była tu ew. kaplica ob. Schmitt Gesch. d. Deutsch. Croner Kreises, st. 244. 6. N. , niem. Neudorf, dok. Sigarthsberg, Segersberge, Zeigersberge, pow. grudziądzki, st. p. , tel. i kol. , par. kat. i ew. Grudziądz, 1 2 mili odl. , okr. urz. stanu cywiln. Kuntersztyn, szkoła w miejscu. Ma 3098, 29 mr. , 90 bud. , 53 dm. , 431 mk. , 93 kat. , 337 ew. List nadawczy zaginął, ale z nazwy Sigarth można wnioskować, że go wystawił komtur grudziądzki Sieghard v. Schwarzburg 13311335. Według krzyżackich ksiąg czynszowych zawierała N. w 1438 r. 39 osiadłych i 12 pustych włók. Księgi szkodowe wykazują, że wś tutejsza poniosła 40 grzywien szkody, ale tylko 20 grz. wypłacił jej zakon. Z wielkiej księgi tradycyjnej dowiadujemy się dalej, że r. 1440 wysiano w Segersberge 83 korcy żyta do spółki z osadnikami. I za rządów pol. jeszcze często napotykamy nazwę Segersberg i Zeigersberg, miano wice w aktach sądowych z r. 1561, 1569 i 1570. Roku 1613 d. 10 maja odnawia król Zygmunt III Maciejowi Gosczyńskiemu przywilej na sołectwo, którem ma zawiadywać aż do śmierci. W 1635 r. nadaje Władysław IV sołectwo Wiktorowi Bogatce. Według wizyt. Strzesza z 1867 r. dawali włościanie proboszczowi grudziądzkiemu od każdej osiadłej wł. 1 korz. żyta i tyleż owsa. W wojnie z Karolem Gustawem N. znaczne poniosła szkody, lustr. z r. 1664 bowiem wykazuje, że z 14 gburów, którzy przedtem gospodarzyli na 28 wł. , niebyło już ani jednego, i lemańskie włóki leżały odłogiem. Pułkownik Henryk de Beaulieu posiadał 17 wł. , które mu była nadała królowa Ludwika Marya w Warszawie d. 30 sierp. 1661 r. i płacił za nie rocznie 53 flor. do zamku. Prócz niego dzierżawił Eliasz Hennig, którego jeszcze r. 1706 akta wymieniają jako sołtysa w N. , 3 1 2 włóki, od których rocznie płacił 35 fi. Później polepszył się tu. stan ekonomiczny wskutek bliskości miasta. Lustr. z r. 1765 wykazuje bowiem, że r. 1748 d. 7 wrz. puścił starosta Jerzy Mniszek 12 włók w wieczystą dzierżawę, a d. 4 lipca 1759 r. starościni Dorota Amalia t. Buchholz 14 1 2 wł. Od pierwszych 12 włók płacili dawniej po 20 fi. za włókę, więc 240 flor. , od I4 1 2 wł. zaś po 40 flor. , więc 580 flor. , a za pastwisko 10 flor. Czynszownikami byli wtedy Dawid Zick, Fryderyk Meller, Maciej Judasz, Maciej Horst, Herm. Rechenberg, Marcin Mueller, wdowa Orszka, Antoni i Ignacy Szarabczyńscy, Adam Kostrzewski, Tomasz Janiszewski, Szymon Pruchniewski, Jan Makowski, Michał Orzechowski, Albrecht Gurowski, Andrzej Górski i Jerzy Krejnik, Sołectwo posiadali Józef i Zofia Gawroczewscy, którym je był nadał król August II roku 1698 d, 6 maja za opłatą 10 flor. kwarty. Lemaństwo na dwóch włókach nowo osadzone trzymał w dzierżawie także sołtys i płacił za nie do regimentu lemańskiego 100 flor. ; na karczmie siedział Marcin Mueller, płacił zaś 24 flor. rocznie. Gburzy z Parska wreszcie trzymali 3 1 2 wł. w dzierżawie. Po okupacyi pruskiej wydał rząd r. 1778 sołectwo i złączone z niem lemaństwo, razem 12 wł. 16 morgów 1 88 prętów kw. na własność, za opłatą wynoszącą rocznie 174 tal. i 52 tal. 21 sbr. 2 fen. czynszu. Za to zobowiązał się lokator na każdych 6 morgach na swój koszt osadzić 2 familie, płacić proboszczowi dotychczasowe meszne, wynoszące 3 korce i 1 3 macy żyta, dostarczać pod wody dla konwoju królewskiego i dostawiać ludzi przy polowaniu na wilki albo przy naprawianiu dróg, wreszcie pozwolono mu dla własnego stołu warzyć piwo i gorzałkę. Reszta włók została r. 1821 na własność wydana za 374 tal. czynszu. Separacya nastąpiła już 1810 r, ob. Froehlich, Gesch. d. Graudenzer Kreises, 1868 r. , I, str. 224. . 7. N. , niem. NeudorfAdelig. , dobra ryc, pow. brodnicki, st. poczt. , tel. i kol. Jabłonowo, 6 klm. odl. , par. kat. Płowęż, ew. Lisnowo, szkoła Buk Góralski.

Nowawieś