Łubieński, opat Ciecholewski odebrał mu je i wydał swemu domownikowi Michałowi Paszkowskiemu. W 1682 r. wystawił opat Łoś Stanisławowi Kleinie przywilej na sołectwo większe, przypadające na niego w spadku za żoną, R. 1741 wziął Szczypiński karczmę z włoką na 3 lata za 130 zł. jednorazowej wypłaty. R. 1744 odebrał Aleksander Kaliszewski zapis na 3 włóki na 20 lat. W 1760 r. wzięła Frostowa hakbudę sklep na różne po trzeby domowe i jednę włókę na trzy lata za czynsz 23 zł. pruskich. Taksa dóbr klasztornych za króla Jana Sobieskiego r. 1682 podaje obszar N. na 100 włók mniejszych chełmińskich, statystyka obwodu regencyi gdańskie z roku 1848 na 143 wł. ob. st. 322 325. N. słynie dziś w dyec. chełmińskiej z odpustu Wniebowzięcia N. M. P. W 1623 r. założył tu opat pelpliński Leonard Rembowski bractwo różańcowe; dla promotora bractwa zapisał 1 włókę roli. Od tego czasu rozpoczyna się coraz większa cześć dla N. Maryi Panny. Członkowie bractwa ufundowali ołtarz bracki pod wez. N. M. P. Różańcowej. Obraz ten przenośny nadzwyczajnemi później zasłynął łaskami. Ponieważ sława tego obrazu szybko się wzmagała, przeniesiono go do wielkiego ołtarza, gdzie dotychczas za zasuwą się znajduje. Z tego powodu zmieniono tytuł kościoła, nadając mu za patronkę N. Maryą P. Różne wota srebrne, jako oczywisty znak łask otrzymanych, znajdowały się na cudownym obrazie już w r. 1775. Na końcu przeszłego wieku było ich wszystkich 26. I dziś jeszcze obraz Matki Boskiej Różańcowej bywa uważany za łaskawy i w odpust Wniebowz. N. Maryi P. ściąga tu ludzi z dalszych stron. Drugim godnym uwagi zabytkiem w kościele tutejszym jest figura cudowna Matki Boskiej Bolesnej, znajdująca się za zasuwą także w wielkim ołtarzu, u góry po nad obrazem Matki Boskiej Różańcowej. Jest ona cała z kamienia wykuta, nieomal 3 stopy wysoka. Pierwotnie była ta figura umieszczona w Borkowie, w murowanej Bożej męce, przy studni, we wsi nad drogą wiodącą do Grabowa. W r. 1802 objawiła się tam N. P. Marya, w skutek czego figura została przeniesiona uroczyście do N. ob. Fankidejski, 1. c. str. 170 180. 2. N. c, niem. Neukirch, wś kośc. na Żuławach, pow. malborski, st. p. Palczewo 1 2 mili odl. , od m. pow. 2 1 2 mili. Ma 16 chełmińs. posiadłości i 16 zagród, 133 wł. 24 mr. obszaru, 53 dm. , 568 mk. , 324 kat, , 212 ew. , 27 menon. , 4 bezwyzn. Wista płynie w odl. 1 4 mili; od zalewu broni wieś tama, na której stoi strażnica. Przy puszczaniu lodów lub powodzi cała ludność obowiązana bronić tamy. Najbliższa stacya kol. żel. w Tczewie. Tutejszy okrąg urz. stanu cywil. miał 1880 r. 2145 dusz. We wsi jest szkoła kat. i ew. , do której i menonici uczęszczają. Do tutejszej parafii kat. należy N. , Pręgnowo i Schoenhorst, ogółem 612 dusz 1868 r. a 361 komunikantów 1884 r. ; kościół pod wez. ś. Marcina. Parafia należy do dekan. nityskiego. Do par. ew. są przyłączone tylko N. i Schoenhorst, razem 402 dusz 1868 r. . Menonici mają za wsią na polu swoją świątynię. Luterski kościół został zbudowany przed 30 laty. Proboszcz katolicki posiada 3 wł. 10 mr. ; gburzy są lutrami. N. Cerkiew założył w. mistrz Tusmer v. Arfberg w 1351 r. ; mieszkańcy byli zobowiązani do tłoki przy sianie na 6 dni o własnym wikcie; w przywileju jest już wzmianka o proboszczu. Tutejszy kościół pochodził z r. 1366, lecz z powodu starości został rozebrany, a 1885 r. położono kamień węgielny pod nowy kościół. Gmina ew. powstała w 1618 r. ; pierwszym predykantem ew. był Melisius, który tu szerzył nową wiarę już r. 1615. 3. N. c, niem. Adelig i Koenigl. Neukirch bei Konitz, dobra ryc. i wś kośc. , pow. chojnicki, st. p. w miejscu, st. tel. i kol. Chojnice, szkoła w miejscu, par. ew. Chojnice. Okr. urz. stanu cywil. Lotyn. Dobra obejmują 273, 7 ha roli or. i ogr. , 5, 04 łąk, 68, 98 past. , 23, 55 boru, 81 nieuż. , 4, 87 wody, razem 384, 24 ha; 17 bud. , 5 dm. , 66 mk. , 43 kat. , 23 ew. Wś ma 3487, 85 mr. roli, 126 bud. , 69 dm. , 620 mk. , 395 kat. , 123 ew. Parafia tutejsza należy do dek. tucholskiego, miała w 1884 r. 1975 dusz. Kościół odnowiony w 1763 r. pod wez. Maryi Magdaleny. Przy kościele istnieje bractwo trzeźwości, założone r. 1859. W skład parafii wchodzą Nowacerkiew, Kłodawa i Kłodawka, Eulalin, Jeziorki, Kruszki, Młynek, Muehlhof, Jasno, Okole niem. Konigortek, Klonia, Parowa, Zarzecze, Suszek, Kosowaniwa, Chwarzno, Żukowo, Przyżarcz, Mrówieniec Wielki i Mały, Białebłoto Weissbruch, Techowa karczma dziś już nie istnieje, Lotyn, Jakubowo, Sternowo, Nicponia i Gramkat; do filii w Pawłowic jest przyłączone Pawłowo, Pawłówko i Lipienica. Szkoły katol. były 1867 r. tylko w Nowejcerkwi i w Kłodawie. Wieś i sołectwo tutejsze osadził na prawie niemieckiem r. 1326 komtur człuchowski Teodoryk V. Lichtenhain ob. Odpisy Dregera w Pelplinie. R. 1648 płacił Siedlecki w N. od 1 wł. osiadłej i 2 ogrodów 2 flor. 16 gr. Wizytacya Trebnica z r. 1653 donosi, że N. należała do sstwa człuchowskiego. Kościół spalił się niedawno, na jego miejsce stanął nowy drewniany. Zakrystya także z drzewa nie była jeszcze wykończona. Koto plebanii byty 2 ogrody. Do probostwa należały 4 wł. , które proboszcz po części sam obrabiał, po części wydzierżawiał. Gburów było 10, dawniej 15, mieli dawać mesznego po 2 korce żyta; dwór, na któ

Nowacerkiew