cze, St. i N. Dorohiń i na gruntach wsi Krystynówka wpada do lew. brz. do Uszy, prawie na wprost ujścia rz. Zwizdal, wpadającej od pr. brzegu koło wsi Nowe Sarnie, pomiędzy mkami Narodyczami i Chabnem. Długość biegu wynosi do 100 wiorst. N. płynąc płytkiem korytem, co wiosnę silnie rozlewa, a rwąc groble i młyny, użyźnia jednocześnie łąki i pola sąsiednich wiosek. W N. poławiają się szczupaki, leszcze, okonie, białozor, miętusy, a przy ujściu do Uszy, sumy. Do 1840 r. jeszcze znajdywały się w N. bobrowe gony. N. jest ulubioną rzeką Owruczanów i do dziś dnia pomiędzy zagonową szlachtą istnieje przysłowie kto w Wielednikach nie chrzczony, w Noryniu nie kąpany, nie może być prawdziwym Owruczaninem nazwany. Nad brzegami N. znajdują się młotki i toporki z krzemienia lub nerkowca, świadczące o istnieniu w tych okolicach osad z epoki kamiennej. Michał z Fulsztyna. Noryńsk al. Norzyńsk, mko nad rz. t. n. , pow, owrucki, w 3 okr. pol. Sławeczno, o 12 1 2 w. od Owrucza, 22 w. od Sławeczna a 100 w. od miasta guber. Żytomierza Ma 1875 mk. , z których 630 prawosł. i 1245 żydów wpisanych do kahału norzyńskiego; zarząd gminy, cerkiew p. w. ś. Mikołaja, liczącą do 2000 parafian, zamieszkałych w mku N. i we wsiach Bondary, Papiernia, Mała Hajcza, Krasnosiołki, Kajetanówka, Moszczanica, Pełcza i okolicznych rudniach. Cerkiew niegdyś unicka, do niedawnych czasów zachowała chor z resztkami organów, obecnie przerobiona i znacznie powiększona. Miejscowy paroch oprócz 62 dzies. ziemi ornej i łąk, włada z zapisu Dymitra Zabokrzyckiego z 1685 r. tak nazwanym Popowym Ostrowem, mającym 150 dz. ziemi ornej, łąk i lasu. Właściciel i nieliczni mieszkańcy katolicy należą do par. wielednickiej, oddalonej o lekką milkę. Na rz. Noryniu znajdują się 2 młyny z pytlem i foluszami. W mku jest murowana gorzelnia, z 100 pudowym zacierem dziennym. Browar należący do właściciela miasteczka, kilka garbar ni żydowskich i woskobójnia, stanowią cały przemysł mka; handel na małą skalę bławatnemi towarami, kilka innych sklepików, zaspakajających potrzeby mieszkańców, parę domów zajezdnych i ratusz, przedstawiają obraz dokładny małej mieściny tej zapadłej części naszego kraju. Pięć jarmarków dorocznych, z których główniejsze na Trzech Króli, na Spasa i na ś. Dymitra; zjazdy bywają dość liczne i obroty pieniężne dosyć znaczne. Sprzedaż grzybów suszonych sięga do kilku tysięcy pudów jednorazowo, jak również miodu i wosku. Przed laty spędzano na jarmarki tutejsze tabuny koni tatarskich, lecz z upadkiem w ogóle jarmarków w naszym kraju, sprzedaż koni, wołów i krów odbywa się na małą skalę, w zakresie potrzeb okolicznych mieszkańców. Ziemi dworskiej wraz z lasami jest 6750 dzies. , włościańskiej 1780 dzies. Stary dwór murowany, ogród przedzielony stawem, góra ze śladami starego zamczyska, nasypy ziemne wały okalające niemal całe dzisiejsze miasteczko, nadają istnie legendową postać tej ustronnej poleskiej miejscowości. N. starożytnością swoją wyrównywa bodaj najstarszym osadom w pow. owruckim, w ziemi dawnych Drewlan. N. leży u węgła obszaru równikiem owruckim zwanego. Jestto płasko wzgórze górujące jak gdyby wyspa śród nizin lesistego przeważnie i moczarowatego owruckiego Polesia. Noryń toczy swe wody wzdłuż, , równika tego, i po brzegach swych odsłania wielką rozmaitość skał granitowych. W okolicy N. i wsi Zbranek znajdują się w nieprzebranej ilości różowe kwarcyty, łatwe do polerowania i obrabiania na kolumny, nagrobki, schody i t. p. ob. Gotf. Ossowskiego Noryńskaja kamieniołomnia, w Wołyń. gubern. wiedom. za r. 1865, 33, str. 215 6. Okolica ta wszędzie obfituje w rudę żelazną. Pokłady jej przeważnie występują nad brzegami Noryni i jej dopływów. W obrębie dóbr norzyńskich znajduje się przy rzece Moszczanicy, od 200 lat z górą istniejąca, tak zwana rudnia Moszczenicka. N. głęboko sięga w przeszłość. Niektórzy historycy wywodzą nazwę od Neurów Nurów Herodota, o których mówi Nestor, , Norci jeże sut Słowenie Ławr. , 3. O starożytności N. świadczy mnóstwo mogił i kurhanów nad rz. Norynią i koło Wielednik. Lud nazywa tę miejscowość Hulajpolem; w podaniach swoich przypisuje mu podobną ważność, jak na Ukrainie znanym mogiłom Perepiata i Perepiatychy. Mieszkańcy utrzymują, że na tych miejscach była kiedyś stoczona krwawa bitwa i według przepowiedni druga takaż równie na tem Hulaj polu odbędzie się. W samym N. jest starożytne horodyszcze, sięgające odległych czasów. Według podania horodyszcze to zamykało aż 12 bram. W temże mczku wznosi się też, niezbadanego pochodzenia, wysoko usuta mogiła. Karol Sieńkiewicz mówi Młody bardzo byłem, gdym widział N. , liche mko w zapadłem Polesiu, a pamiętam podziwienie na widok ogromnej mogiły równej a może wyższej od Soroki nad Sobem, tuż przy drodze nad stawem wznoszącej się. Mogiła ta nadaje N. cechę starożytności. W ogóle tutejsze leśne okolice musiały być dawniej zamieszkane niż stepowe, i gdy po najeździe Batego w r. 1240 z życia całej kijowskiej Rusi nie tlała nigdzie iskierka, tu przeciwnie pod opieką borów, w niedostępnem Polesiu, szczątki ludności zachować się przecież musiały. Kiedy

Noryńsk