Nitenberg, os. , pow. brzeziński, gm. i par. Dmosin ob. Kamień. Niterbach, grupy chat w obr. Szczawnic, w pow. nowotarskim. Br. G. Nitki, ob. Mitki. Nitniki, przys. , ob. Magierom t V, 896. Nitra, Neustra, lewy dopływ Dunaju. Powstaje w płd. zach. połaci Beskidu zachodniego. Dolina jej zachodzi daleko w Karpaty. Nitrowa, pot. górski, wytryska w obrębie gm Morawki, w pow. cieszyńskim, w Beskidzie Jabłonkowskim, z pod góry Polki 886 m. , płynie na zachód i uchodzi po 3 kil. biegu do pot. Skałki, dopływu Morawki. Br. G. Nitrzańskie góry, ob. Fatra, Galgockie. Nitsche 1. dom, pow. szremski, ob. Iłowiec. 2. N. , wś i dom. , pow. kościański, ob. Nietąszkowo. Nitschenau niem. , Lhotka. Nitschendorf, 1369 r. Nekuschendorf, wś, pow. świdnicki, parafia Świdnica. Ludność ewangielicka. Nitschmanns, dziś Lemitten ob. . Dobra te posiada obecnie Kazimierz v. Hatten. R. 1292 nadaje biskup warm. Henryk prusakowi Tulne campum lymite na prawie chełm. Za to będzie nam służył na koniu i dostawi nam je dnego zbrojnego; a od każdego pługa będzie dawał 1 k. pszenicy i 1 k. żyta, a od każde go radła 1 k. pszenicy. Na uznanie naszej zwierzchności zaś będzie płacił 1 funt wosku i koloński denar. R, 1507 nadaje te dobra biskup Łukasz Bartłomiejowi Bartsch. Około r. 1534 utracili Marcin i Andrzej Bartsch ten majątek, który biskup Ferber nadał w owym roku Janowi Ottinghausen ob. Cod. dipl. Warm. I, str. 158 i 517. Kś. Fr. Nitten, fol. do dóbr Wormen, w okr. , pow. i par. goldyngskiej Kurlandya. Nitterwitz, wś i fol. , pow. grotkowski, par. Ottomachów. Należała dawniej do dóbr bisk. wrocławskiego, następnie rządowa. Ludność katolicka. Nittritz, wś i dobra, pow. zielonogórski, par. Deutsch Wartenberg, Ma kaplicę katol. , szkołę, warsztaty płóciennicze, owczarnia, hodowla bydła. W 1843 r. 149 dm. , 1077 mk. 55 ewang. . Nituńce, ob. Lelotka. Nitych al. Nytych, Nowystaw Staroż. Polskie, niem. Neuteich, dok. 1402 Novapiscina, Neugenteuch, Newenteich, Nuwendych, 1765 Neotychum, mto, pow. malborski, leży w środku wielkich malborskich Żuław, między Wisłą a Nogatem, 1 3 4 mili na płn. od Malborka, wśród bardzo urodzajnej okolicy, przy zbiegu rzeczek Wielkiej i Małej Świętej, które przybierają odtąd miano Tugi. Ma 133 włók i 16 mr. obszaru, 152 dm. , 1725 mk. 1868 r. , mianowicie 680 ew. , 930 kat. , 55 menon. , 59 żyd. i 1 dyssydenta. W 1877 r. było tu 1845 mk. a 1885 zaś 2110. Roki sądowe odbywają się w Nowym Dworze. Handel i przemysł dosyć ożywiony; mieszkańcy trudnią się głównie rolnictwem, handlem warzywnym i zbożowym, tudzież hodowlą tuczonego bydła, które wywożą do Berlina. W 1868 r. było tu 3 wiatraki, 2 końskie deptaki do mielenia krupy, browar, apteka, szkoła kat. i ew. , synagoga, szpital dla ubogich i zwykłe władze miejskie. Tutejszy ratusz został zbudowany w 1770 r. Jest tu i cukrownia, która w ostatniej kampanii 1884 i 1885 r. przerobiła 624, 950 centn. buraków. Tutejszy okrąg urz. stanu cywiln. miał 2145 dusz. Do tutejszej szkoły ew. jest przyłączona Nityska wieś i Dybowo, dzieci było w 1868 r. 170. Tutejsza agentura pocztowa wysyła poczty osobowe do Malborka i Nowegodworu, do Tczewa dojeżdża prywatna podwoda, a do Gr. Mausdorf poczta posłańcowa; listów, druków i t. d. nadeszło dotąd 1877 r. 58, 100, wysłano zaś 43, 400; listów i paczek z wartością deklar. na 1, 237, 800 mrk nadesłano 680. Co rok odbywają się tu 4 jarmarki. Tutejsza par. kat, należąca do dekanatu nityskiego, miała w 1884 r. 1138 komunikantów. W skład par. wchodzą wś i fol. Brodsack, Brzozki, Dybowo, Dębina, Laski, Mirowo, Nitych, NeuteicherHinterfeld, Nityska wieś, Tralewo i Trępnowo. W 1868 r. było 1937 dusz. Kościół, tytułu ś. Mateusza został wzniesiony pewnie razem z miastem przez Krzyżaków na początku XIV w. Przez jakiś czas posiadali go inowiercy; dopiero około r. 1640 odzyskał go napowrót bisk. chełmiński Działyński. N. należał wprawdzie do dyecezyi pomezańskiej, ale następnie przeszła jurysdykcya na biskupów chełmińskich. Do tutejszej parafii ew. , należącej do superintendentury malborskiej, należą te same wsie jak do parafii katol. , prócz tego jeszcze Hej budy. W 1868 było 1697 dusz. Reformacya zastała tu zaprowadzona prawie w tym samym czasie jak w Malborku, około 1526 r. ; nabożeństwo odprawiali protestanci w kościele ś. Jerzego na przedmieściu, na co im król Zygmunt August d. 27 kwiet. 1569 r. wystawił przywilej. Później 1654 r. musieli się wynieść z tego kościoła i wtedy zgromadzali się na ratuszu. R. 1745 wystawili sobie nowy kościół. Pastorami ew. byli tu 1 Jan Politzki al. Policius od r. 1600, 1627. 2 Burchard Baumann 1627 1657, pochodził z Wunstrow w Brunświku, przybył tu jako kaznodzieja wojskowy Gustawa Adolfa. 3 Wawrzyniec Fischer z Białogrodu w Pomeranii, 1657 1659, 4 Wawrzyniec Fischer, 1660 1672, syn poprzedniego, kazał jeszcze po polsku; został później do Gdańska powołany. 5 Chrystyan Stephani z Ostroda, 1672 77. 6 Izajasz Hosperus, Nitenberg Nitenberg Niterbach Nitki Nitniki Nitra Nitrowa Nitrzańskie Nitsche Nitschenau Nitschendorf Nitschmanns Nitten Nitterwitz Nittritz Nituńce Nitych