dogodnych środków komunikacyjnych. Lud ność powiatu w 1876 r. wynosiła 68482 głów 337. 58 m. i 34724 k. . Oświata, dzięki za możności mieszkańców, przedstawia stan pomyślnieszy niż można by wnosić z ilości szkół, których w powiecie jest 30. W samej Nieszawie dwie, po jednej we wsiach Osięci ny, KościelnaWieś, Piotrkowo, Radziejewo, Bronisław, Raciąż, CiechocinekStary, Ciecho cinekNowy, Słońsk, Witów, Radziejowo Sta re, Czarnocice, Służewo, Zakrzew, Byczyn, Straszewo, Brzeźno, Orle, Krzywosądz, Sinogać, PrzewózMały, Bądkowo, Lubań, Sadlno, Bycz, Aleksandrów i Sędzin. Pod względem kościelnym powiat N. stanowi nieszawski de kanat dyec. włocławskiej, składający się z 28 parafii Bądkowo, Broniewo, Bronisław, Broniszewo, Byczyna, Bytoń, Koneck, Kościelna Wieś, Krzywosądz, Lubanie, Łowiozek, Mąkoszyn, Nieszawa, Orle, Osięciny, Ostrowąs, Piotrkowo, Połajewo, Raciążek, Radziejów, Sadlno, Siniarzewo, Służewo, Straszewo, Świerczyn, Witowo i Zbrachlin. Pod względem są dowym powiat N. tworzy jeden okrąg sądów pokoju dla Nieszawy i cztery okręgi sądów gminnych Nieszawa, Osięciny, Radziejów i Boguszyce. Pod względem administracyjnym składa się powiat z 1 miasta, 5 osad miejskich miasteczek Radziejów, Osięciny, Piotrków, Służewo, Raciążek, i 14 gmin wiejskich Bąd kowo, Boguszyce, Bytoń, Czamanin, Luba nie, Osięciny, Piotrków, Raciążek, Radzie jów, Ruszkowo, Sędziny, Służewo, Straszewo, Wierzbie. Br. Ch. Nieszawa, wś i folw. nad rz. Wisłą, pow. nowoaleksandryjski, gm. Józefów, par. Rybitwy. Leży w nizinie nadwiślańskiej, nad łachą wiślaną, ma 179 mk. N. z attyn. Poczesnic, Studzinko i Maryampol, wchodziło w skład dóbr Józefów. Spis wsi z 1827 r. podaje pod tą wsią 221 dra. i 1371 mk. , jestto widocznie omyłka. Nieszawa, wś i dobra, o 6 klm. od Warty, pow. obornicki, 2 miejsc. a N. , wś, b Nieszawskie olędry; 22 dm. , 230 mk. , 56 ew. , 174 kat. , 72 analf. Poczta i gośc. w Długiej Goślinie o 4 klm. , st. kol. żel. i tel. w Rogoźnie o 13 klm. , w Obornikach o 12 klm. W 1879 r. nabył te dobra Treskow z Owińsk za 397, 500 mrk. Poprzednio należała do Mielęckich. Nieszawa, niem. Nessau, al. Niszewken, dok. Nessovia, Nessow, Nessouwe, Niesowa, Nyeschovia, dwie miejscowości w nizinach toruńskich, po lewym brzegu Wisły, pow. toruński. 1. N. , niem. Schloss Nessau al. Niszewken, folw. , st. p. i par. kat. Podgórz, ew, Toruń, szkoła Kozibór, 1 dra. , 10 ew. mk. 1868 r. ; ma 27, 16 ha roli or. i ogr. , 2, 27 łąk, 3, 64 boru, 0, 52 nieuż. 2. N. , niem. Gross Nessau al. Gross Niszewken dok. 1414 Nieder Nessau, ma szkołę, st. p. Cierpice. Jest tu 3232, 69 mr. obszaru, 129 bud. , 47 dm. , 380 mk. ; 360 ew. 3 kat. ; podatek od gruntu 305 tal. , od bud. 52 tal. Historya sławnego nie gdyś zamku nieszawskiego została już podaną pod Dybowem ob. Kś. Fr. Nieszawka, niem. Klein Nessau i Niszewken al. Ober Nessau, wś, pow. toruński, st. p. Pod górz, szkoła Kozibór, obejmuje 2762, 75 mr. obszaru, 99 bud. , 30 dm, 257 mk. , 186 ew. , 10 kat. Nieszawski okr. urz. stanu cywiln. miał w 1880 r. 1644 dusz. Kś. Fr. Nieszcza, rzeka i jezioro, ob. Dryssa i Niszcza. Nieszczedro, ob. Nieszczorda. Nieszczery, wś, pow. dzisieński, należała niegdyś do Justynianowa i była własnością Szczyttów. Nieszczewy, ob. Niszczewy. Nieszczorda, Nieszczerda, Nieszczedro, u W. Pola Nieszarda, jezioro w pow. połockim, o 10 w. od granicy pow. siebieskiego i newelskiego, jedno z większych w gub. witebskiej. Największa długość 11 w. i 270 sąż. , największa szer. 3 w. i 100 saż. Powierzchnia 24 w. kw. podług Strelbickiego tylko 22 w. kw. . W płd. zach. stronie wypływa z N. rz. Ujście, 155 w. długa, dopływ Dryssy. Głębokość N. nie przechodzi 5 saż. Od płn. brzegi są wyniosłe, z innych stron błotniste, pokryte niewielkiemi zaroślami. Jezioro w połowie należy do dóbr skarbowych Obitoki, w połowie zaś stanowi własność prywatną. Rybołówstwo rozwinięto; łowią tu zwłaszcza wielkie leszcze. W historyi jez. N. pamiętne jest tem, że na jednym z jego półwyspów wzniesiony był przez Rosyan zamek, zburzony d. 13 grudnia 1578 r. przez wdę połockiego Dorohostajskiego. J. Krz. Nieszczorda, wś i dobra skarbowe nad jez. t. n. , pow. siebieski. Dobra N. , Zabielskich Szczyttów, nazwane później Horbaczewem od garbatego dziedzica Szczytta, Jerzy Szczytt zapisał dominikanom zabialskim. Nieszewice, dobra, pow. toropecki gub. pskowskiej, własność KorwinKrukowskiego, 1487 dzies. rozl. Nieszewice, w dok. Misczewice, niem. Nischwitz, wś i dobra rząd. , pow, inowrocławski. Wś ma 43 dm. , 485 mk. , 68 ew. , 407 kat. , 124 analf. Poczta, gość. , tel. i st. kol. żel. w Złotnikach o 3 klm. Pod cmentarzem protestanckim w N. odkryto pokład grobów pogańskich; w sklepieniu dobrze zbudowanem z wygładzonych kamieni znaleziono 7 urn z pokrywami, obok garnczek o uchu wielkości filiżanki, w tymże znajdowały się pierścienie metalowe, po części podobne do zausznic, i kamień piorunowy; nadto znaleziono Nieszawa Nieszawa Nieszawka Nieszcza Nieszczedro Nieszczery Nieszczewy Nieszczorda Nieszewice