Karol nadzwyczaj miłował Gaz. Warsz. 85, w Suplemencie. Ale wszystkie te festyny zostały zaćmione przyjęciem króla Stanisława Augusta w 1785 r. , który jadąc na sejm do Grodna, odwiedził ks. Karola w N. Byłto ostatni wesoły festyn ks. Karola, gdyż w 1787 r. umarł brat jego ks. Hieronim, któremu Panic Kochanku sprawił królewski pogrzeb. Niedługo potem zmarł i książę Karol w Białej 1790 r. Ciało jego przywiezione do N. , umieszczono w małej kapliczce na przedmieściu, gdzie, z powodu zamieszek krajowych, stało w zapomnieniu do 1820 r. , w którym przenie siono je do grobów Radziwiłłowskich. Wkrótce po zgonie ks. Karola nastąpiły znane wypadki krajowe. Ordynacya spadła na małoletniego ks. Dominika, synowca zmarłego, lecz N. zajęły w 1792 r. wojska rossyjskie, które znalazły tu 42 dział. Namiestnik cesarzowej Tutolmin, zamieszkawszy w zamku nieświeskim, dawał świetne bale, otaczał się młodzieżą szlachecką i werbował ją do szeregów wojskowych. Po dojściu do pełnoletności, ks. Dominik, dziewiąty ordynat z rzędu, osiadł w N. i pędził życie świetne, tak że N. przozwano wtedy małą Warszawą. Garnęła się szlachta do wielkiego pana, a zamek roił się gośćmi. To wszystko zapomagało rzemieślników i kupców, jakoż wzniosły się w środku rynku na gruzach dawnych zbytkowne nawet sklepy, wyborni rzemieślnicy osiadali chętnie w N. dla wielkiego zarobku; odnowiono teatr pałacowy, powstały restauracye i zajazdy, wspaniała stacya pocztowa, a nawet założono lożę masońską, a hojny książę zapisał na gimnazyum pojezuickie, znajdujące się w ręku dominikanów, wś Skabin. Całą tę świetność zamroczył rok 1812. bowiem ks. Dominik na czele pułku swego przyjął udział w kampanii francuskiej, co sprowadziło smutne skutki dla jego majątku. Sławny skarbiec został spustoszony. Książę zmarł w 1813 r. na obczyznie, a w 1814 r. , za zezwoleniem cesarza Aleksandra, ordynacyą nieświeską oddano linii tak zwanej Pruskich Radziwiłłów, w osobie ks. Antoniego, ponieważ Dominik miał tylko córkę Stefanią, wydaną następnie za ks. Ludwika Wittgensteina. Na rzecz księżniczki Stefanii wydzielono dobra niezaliczone do ordynacyi, nad czem, równie jak i nad spłaceniem olbrzymich długów ks. Dominika, pracowała osobna komisya, która dopełniła swą czynność w 18. 39 r. Czynności tej komisyi zostały streszczone w wielu drukach, wymienionych w Bibliografii Estreichera t. VII, str. 77. W 1835 r. skasowano szkołę dominikanów, w której pobierał nauki Syrokomla, a dwa pożary w 1836 i 1843 dokonały takiego zniszczenia, że odtąd N. już nie powstał. Po ks. Antonim, namiestniku poznańskim, wziął ordynacyą syn jego Wilhelm, a po nim na stąpił dziś żyjący ks. Antoni, generał pruski i ulubieniec cesarza Wilhelma. Jest on z rzę du dwunastym ordynatem. W ostatnich la tach zamek został odnowiony i doprowa dzony do możebnej świetności. Starożytne obrazy, leżące pierwej na składach, dziś wyrestaurowane, zdobią ściany sal zamkowych. Oprócz kościoła parafialnego nie ma już in nych świątyń katolickich w N. Kościół ten pod wez. Bożego Ciała posiada piękne malo widła i nieco ciekawych sprzętów kościelnych. Parafia, dekan. słuckiego, liczy około 7000 wiernych i trzy kaplice w Połośnej, w No wem Mieście i na Słuckich Wrotach. W końcu należy wspomnieć, iż N. był miejscem uro dzenia Hirsza Lejbowicza sztycharza, i Salo mona Majmona, filozofa. Około 1840 r. praco wali ta w archiwum Malinowski Mikołaj i Władysław Syrokomla, zostający natenczas w zarządzie dóbr ks. Wittgensteina. Około 1870 r. był tu kustoszem biblioteki i archi wum Michał Bohusz Szyszko. Źródła doty czące Radziwiłłów i N. można znaleść w Bi bliografii Estrejchera t. I, str. 135, pod sło wem Borejsza i t. IV, str. 16 16, pod sło wem Radziwiłł. Najobszerniejszą monografią źródłową N. skreślił Syrokomla w dziełku p. t. Wędrówki po moich okolicach 1853. Drugiem poważnem dziełem jest Galerya Nieświeska p. Edwarda Kotłubaja 1857 r. . Dużo wiadomości o N. znajduje się w Pamięt nikach Marcina Matuszewicza. Nieświeski po wiat, jeden z 13stu powiatów na które dzie liło się namiestnictwo mińskie, ustanowiona na mocy ukazu cesarzowej Katarzyny II z d. 3 maja 1793 r. pod władzą generała Tutolmina ob. Mińska gubernia, W 1795 r. pod czas ogłoszenia w dniu 27 września mińskiej gubernii ob. Mińska gub. marszałkiem po wiatu nieświeskiego jednogłośnie obrano Mi chała Rejtana, bliskiego krewnego Tadeusza. Krótko jednak trwał ten powiat, gdyż na mocy ukazu cesarza Pawła z dnia 12 grudnia 1796 r. z większej części onego utworzono pow. słucki, inno zaś odeszły do pow. miń skiego i nowogródzkiego gub. litewskiej ob. gubernie litewskie pod wyrazem Litwa, t. V, str. 343. Aleksander Jelski Nieświn, Nieświenia, w dok. Nyeswyenie, wś i dobra, pow. konecki, gm. Gowarczów, par. Końskie, odl od Końskich 7 w. W 1846 r. wzniesiono tu wielki piec do wytapiania żelaza. N. ma 46 dm. , 314 mk, ziemi fol 93 mr. Jestto starożytna osada, wspominana w dokumentach z XIII w. jako należaca do Iwona Odrowąża ob. Kacice i Mogiła VI, 588. Dobra N. w 1866 r. składały się z fol N. , Paruchy, attyn. Fidor, wsi N. , Paruchy, Stara Kuźnica, Baczyna, Głęboka Droga, Młynek Nieświn Nieświn