gramatyki. W 1589 r. poświęcono węgielny kamień pod wspaniałą bazylikę jezuicką, w podziemiach której miały spocząć prochy książęce wielu pokoleń. W 1593 r. nastąpiło poświęcenie tej świątyni, która do dziś dnia przetrwała i jest prawdziwą ozdobą miasta i skarbnicą wspomnień historycznej siedziby radziwiłłowskiej. Miasto w tym czasie było drewniane i ubogie, więc ks. Sierotka dźwigał je starannie przez sprowadzanie z zagranicy wybornych rzemieślników, kupców i przemysłowców. W 1586 r. wyjednał u króla Stefana Batorego przywilej, porównywający w swobodach mieszczan nieświeskich z mieszczanami innych grodów Litwy i Polski. Przytem ustanowione były targi co niedzielę i dwa jarmarki doroczne, mianowicie na Zielone święta i przed Bożem Narodz. Przywilej ten został potwierdzony przez Zygmunta III w 1595r. ob. Vol. Leg. t. II, fol. 1426. Ks. Sie rotka był prawdziwym fundatorem świetności N. , obwarował zamek, uposażył szkołę i szpital, założył bractwo dobroczynne pod nazwą Miłosierdzia; d. 18 czerwca 1586 r. wydał przywilej od siebie miastu, zapewniając mieszczanom na zawsze bez wszelkiej opłaty grunta miejskie, oddając im też na własność wszystkie browary, słodownie, gorzelnie, łaźnie, kramy, jatki, postrzygalnie, woskobnie, z warunkiem uiszczania co rok na szpital miejski 40 kóp groszy litew. , na szkołę 24 kóp i na organistę 8 kóp. Nadto ks. Sierotka postanowił, aby mieszczanie rządzili się tak zwanem prawem saskiem i wydał w 1581 r. ustawę zatytułowaną, , Zwierciadło Saskie, dla żydów zaś w 1589 r. obmyślił też niektóre prawidła zachowywania się wobec chrześcian, obowiązując mieszczaństwo za te wszystkie ulgi i przywileje do wymurowania ratusza z kramami i dwu bram wjazdowych. Dawne tłoki żniwne zniesiono, ale mieszczanie musieli z każdego placu osiadłego usypać po jednym pręcie wału w około miasta. Miasto się wtedy prędko podniosło i otrzymało przez nadanie króla Stefana Batorego herb, wyobrażający z jednej strony połowę orła czarnego na tarczy, z drugiej dziesięć zrębów, błękitną, czerwoną i żółtą farbą naprzemian malowanych. Gdy w skutek prawa z 1566 r. lenność na Litwie upadła i szlachta mogła swobodnie rozporządzać się dobrami swemi i rozdrabiać je w podziałach lub wyprzedażach, ks. Sierotka przewidując z tego powodu rozproszenie się fortuny Radziwiłłowskiej, a zatem i upadek wpływu rodziny na losy kraju, porozumiawszy się z braćmi Stanisławem i Albertem, wyjednał u króla Stefana Batorego w dniu 16 sierpnia 1586 r. przywilej na ustanowienie na wieczne czasy trzech ordynacyj nieświeskiej, ołyckiej i kleckiej, z tem, że po wygaśnięciu którejkolwiek linii, dobra miały się zlewać w jedne ordynacyą. Ołycka ordynacya trwała nie długo, po śmierci bowiem ks. Stanisława Alberta, syna ustanowicielą, mianowicie w 1614 r. , spadła na ks. Michała Kazimierza, ordynata nieświeskiego. ostatnim ordynatem nieświeskim w prostej linii był ks. Dominik Radziwiłł, syn ks. Hieronima, przyrodniego brata ks. Radziwiłła Panie Kochanku, z księżniczki Thurn i Taxis. Ks. Dominik walcząc na czele własnego pułku w armii Napoleońskiej zmarł we Francyi 1813 r. Po jego zgonie obie ordynacye przeszły na ks. Antoniego Radziwiłła z linii ordynatów kleckich, namiestnika poznańskiego, syna ks. Michała, ostatniego wojewody wileńskiego, a w 1874 r. nastąpił układ pomiędzy ks. Antonim, synem Wilhelma, ordynatem nieświeskim i stryjem jego ks. Leonem, synem Ludwika, ordynatem kleckim, na mocy którego ordynacya kiecka weszła do nieświeskiej. Tak więc po upływie 288 lat prawie cała spuścizna ks. Sierotki i dwóch braci jego, oprócz dóbr alodyalnych, zlała się w jedne ordynacyą nieświeską. Masa ta dóbr w jednej tylko gubernii mińskiej posiada dziś około 7600 włók obszaru, 8 miasteczek, mianowicie Nieśwież, Dawidgródek, Kłeck, Siniawka, Cimkowicze, Siemieżewo, Stary i Nowy Swierżeń; około 128 folwarków lub zaścianków, przeszło 8 leśnictw, obejmujących około 2400 włók lasów. W 1590 r. książę Radziwiłł Sierotka wespół ze swą małżonką Eufemią z Wiśniowieckich fundował pierwszy klasztor żeński na Litwie, panien benedyktynek, zapisując mu dobra Howieznę, nabyte od ks. Słuckich Olelkowiczów. W lat ośm później założył klasztor ks. bernardynów i na plebanią nieświeską zapisał folwarki Nowosiołki i Omułyńce. Ks, Sierotka, czynny do ostatniej chwili życia, zmarł w N. 1616 r. Następcą Sierotki był syn jego Jan Jerzy Radziwiłł, kasztelan trocki. Wspaniale przyjmował on w 1617 r. w N. królewicza Władysława IV ciągnącego na Moskwę, który przez wdzięczność, wstąpiwszy na tron potwierdzie w 1633 r. bratu Jana, ks. Albertowi wszystkie dawniejsze przywileje miasta z dodatkiem nowych, tem bardziej, iż miasto podupadło nieco w skutek morowego powietrza, grasującego w 1625 r. Ks. Albert, następca Jana, fundował cerkiew unicką na placu obok bernardynów, lecz świątynia ta z czasem upadła. Następcą Alberta był młodszy brat jego Aleksander, powolno narzędzie jezuitów; on to zgromadzał do N. najcelniejszych członków tego zakonu. W epoce wojen Jana Kazimierza i N. nawiedziła nawała nieprzyjacielska, poprzedzona w 1651 r. zarazą morową. Zamek stał w obronnej sile, więc w popłochu wojny

Nieśwież