jechać. W tej wsi jest stawów wielkich trzy Staniątecki, Wężowy i Olszowy zwane. Lustracya z r. 1569 mówi prawie toż samo, dodając tylko o zamku nowowybudowanym. Ale 1655 r. zniszczyli N. Szwedzi. Rzadsze łowy królewskie zmniejszają liczbę gospód i zmiemiają stosunki poddańcze. Lustracya z roku 1664 wylicza kmieci jest 7 sprzężajnych, bez sprzężaju 3. Spy nie dają, tylko kura 1 i jaj 10 każdy. Robią trzy dni na tydzień bydłem, przędą oprawy po łokci 4, stróżę kolejno odprawują. Jest karczmarzów 4, powinni na pierwsze miecisko sieci nieść i przy bytności Króla Jmci na łowach trwać, płacą po fi. 2 gr. 7. Leśnych 3, nie płacą nic, są na posłudze leśnej i zwierza strzegą. Rybak 1, obroki pewne ryb daje w piątki, środy i soboty. Stawy 3 Chroyski, Wężowy i Olszowy, który przez niedostatek wody wysycha. Niepołomska puszcza jest odłamem podmokłych puszcz, które dawniej nieprzerwanym ciągiem pokrywały niziny rozdzielające wyżynę olkuskosando mierską od podgórza karpackiego, a od Dunajca zakrywają piaszczyska, ciągnące się w dorzecze Bugu i Styru aż po Brody. Prócz niepołomickiej, rozróżniano dawniej jeszcze puszczę sandomierską, pokrywającą dziś większą część powiatu niskiego. Obydwie oddzialały więcej otwarte okolice między Rabą i Dunajcem, urozmaicone borami sosnowemi i lasami brzozowemi. Puszcza niepołomska zajmuje nizinę mającą od 197 do 215 m. npm. wzniesienia i w największej rozciągłości od zachodu przys. Boryczow ku płn. wschodowi wś Dziewin ma 19 klm. długości. Z powodu że nizina Wisły rozszerza się w kierunku płn. wschodnim wciska się puszcza w kształcie klina pomiędzy podgórza i Wisłę i dla tego ma różną szerokość; w najwęższem miejscu 2 kim. , w środku, na płn. od gminy Kłaj, 6 klm. a w najszerszem 11 klm. , nie licząc już dawniej oderwanych lasów koło wsi Grobli. Świerk, buk, sosna i rzadszy dąb rosną tu przeważnie, po wyrębach zaś i na krawędziach lasu brzoza. Charakterystycznemi cechami puszczy są jeziorka i bagna, z odmienną roślinnością. Granicami puszczy są drogi żelazne z Podłęża do Niepołomic od zach. , z Bochni do Krakowa arcyks. Karola Ludwika poprowadzona brzegiem puszczy południowym i droga salinarna z Bochni do Sierosławic zbudowana na lewym brzegu Raby, od północy zaś Wisła. Dawniej obfitowała puszcza w grubego zwierza. Kazimierz IV Jagiellończyk ubił tutaj w r. 1469, jak zapewnia Długosz, tyle grubej zwierzyny, iż obdarzył nią panów, biskupów krak. , kapitułę, akademią i rajców krat. Z późniejszych polowań przechowała się pamięć łowów z r. 1644, kiedy w ciągu 5ciu dni w lipcu ubił Władysław IV 50 jeleni i z 1646 r. , gdy tenże król polował cały miesiąc od 17 lipca, a w końcu z 1730 r. Na starożytnym dębie umieszczona tablica wyliczała, że August II przez trzy dni we wrześniu ubił 3 łosie, 17 jeleni, 88 sarn, 23 dzików, 13 wilków, 32 lisów i mnóstwo drobnej zwierzyny. Dzisiaj utrzymują się tylko sarny, lisy i dziki, łosie wyginęły w końcu zeszłego wieku, wilki zaś wytępiono w pierwszej połowie naszego stulecia i rzadko już z innych puszcz przychodzą. Drzewostan zmniejszyły już oddawna żupy bocheńskie i wielickie, albowiem ta puszcza od wieków dostarcza niezliczonych pni na podstemplowanie chodników, w ostatnich jednak dwudziesta latach zbudowano w Kłaju parowy tartak a niewłaściwe warunki sprzedaży lasu sprowadziły znaczne zniszczenie, o co nawet interpelowano rząd w radzie państwa. Kilka pożarów lasu w naszym wieku, trzebienie i racyonalne gospodarstwo lasowe zmienia naturalnie charakter puszczy, jakkolwiek nie zmieniły się dotychczas jej granice. Niepołomickie sstwo niegrodowe, podług lustracyi z r. 1660, obejmowało dobra stołowe królewskie następujące zamek, wś N. , Wola Batorska, Stanisławice, Cikowce, Drwina, Wola Drwieńska, Grobla, Stare Brzesko, Mikluszowice, Gawłówek, Dziewin, Baczków, Branice, Damianice i 17 wsi do różnych opactw i klasztorów należących, obowiązanych składać daniny w naturze lub w pieniądzach. W 1771 r. opłacano z nich hyberny złp. 7640 gr. 5. W 1772 r. zajęte zostało przez rząd austryacki, który, po dołączeniu doń znacznej liczby dóbr duchownych administruje takowe przez urząd gospodarczy w Niepołomicach, spłacając fundacyom religijnym pewną corocznie sumę za użytkowanie. Do ekonomii obecnej należą Wola Batorska, Wola Zabierzowska, Grobla, Prawnik, Świniarzów, Drwina z Wolą, Dziewin, Mikluszowice, Gawłówek, Poszyna, Damianice, Stanisławice, Podgroble, Rysa, Łapczyce, Siedlec, Chełm, Moszczanice, Okulice, Bogucice, Kamionna, Pasierbice, Wyżyce, Kolanów, Kłaj, Książnico, Baryszów, Błota, Jaz, Mszęcin, Pasternik, Piaski i Świdowa. Obecny obszar puszczy wynosi 22, 000 mr. , podzielonych na 10 leśnictw. Literatura Baliński Staroż. Polska II, 187; Matakiewicz Kłosy 1875, str. 394, gdzie także umieszczono ryciny kościoła i dziedzińca zamkowego; Siarczyński Rkp. Bibl. Ossol. 1826; Szematyzm archidyec. tarnowskiej; Schwestka Statistische Beschreibung d. Niepolomicer Staatsforsten, w Jahresbericht d. westgalizischen Forstvereins Krakau 1858, Heft VIII. Mac. Nieporaź, wś, pow. chrzanowski, w okolicy pagórkowatej i lesistej, przy drodze z Alwerni 6, 8 klm. do Chrzanowa, 341 m.

Nieporaż

Nieporaź