kośc. był wtedy św. Maciej. Odpusty odby wały się na uroczystość Bożego Narodzenia, w Wniebowz. N. M. P, , w ur. św, Macieja, Jakóba i św. Katarzyny, obecnie pozostał tylko na uroczystość św. Katarzyny. Między latami 1778 86 został kościół wraz z wieżą ko sztem Konstantego Kruszyńskiego przebudo wany, a cmentarz murem otoczony. Obraz Matki Boskiej w wielkim ołtarzu się znajdu jący, przyniósł z niewoli Bernard Kruszyński, który miał szczególne nabożeństwo do N. M. P. Widział on ten obraz na lipowej okiennicy więzienia, a wypuszczony z 7 letniej niewoli, wyprosił go sobie. Cudownych uzdrowień du żo przy tym obrazie zaszło, o czem świadczą wota na pamiątkę tych uzdrowień przed obra zem złożono, których jest 44. Powyższe szcze góły zaczerpnęliśmy z rozprawy odczytanej na posiedzeniu tow. nauk. w Toruniu przez ś. p. ks. Gapińskiego, dawniejszego prob. nawrzyńskiego i współpracownika niniejszego Słownika. W końcu nadmieniamy jeszcze, że w N. znajduje się bogate, przez Kętrzyń skiego starannie uporządkowane, archiwum, za wierające drogocenne materyały historyczne, zwłaszcza dokumenty dotyczące głośnej spra wy toruńskiej z r. 1724, dotychczas niezna ne. Kś. Fr. Nawra, w. pow. lubawski, par. ew. i kat. i st. p. NoweMiasto, okr. Mikołajki, szkoła w miejscu. Obejmuje 2912, 5 obszaru, ma 84 bud. , 38 dm. , 368 mk. , 320 kat. , 48 ew. Wizytacya Strzesza z r. 1667 donosi, że dwór w N. dawał proboszczowi 8 korcy żyta i tyleż pszenicy od 12 posiadłości włościańskich str. 263. Księgi szkodowe z r. 1414 świadczą, że w wojnie ówczesnej spaliło się 25 gburstw wraz z żywym inwentarzem i zbożem, przez co wś poniosła stratę wynoszącą 1000 grzy wien. Kś. Fr. Nawry, wś włośc, nad rz. Izlą i małem je ziorem, pow. wilejski, w 3 okr. pol. , gm. Kniahinin, okr. wiejski Marcyanów, o 13 w. od gm. a 50 w. od Wilejki, 17 dm, , 158 mk. 63 dusz rewiz. ; należy do dóbr Marcyanów, Oskierków. Nawrycze, las w środkowej części Korczmina, pow. Rawa Ruska. Płn. część lasu przypiera do podmokłej niziny nad Rzeczycą, płd. łączy się z wielkim lasem. Nawsia, wś, pow. włoszczowaki, gm. RokitnoRządowe, par. Szczekociny. W 1827 r. było dm. 19, mk. 114. Nawsie, potok, powstaje w RudzieKame ralnej, pow. brzeski; przepływa RudęKame ralną i obszar Filipowiec, gdzie zlewa swe wody do Dunajca z praw. brzegu. Długość biegu 7 1 2 kilm. Br. G. Nawsie 1. Kołczyckie z Budziszem, wś, pow. jasielski, na praw. brzegu Wisłoki, w malowniczej dolinie, otoczonej górami przy drodze z Jasła do Kołaczyc 0, 9 klm. , na płd. od tego miasta, 232 npm. Ma glebę namulistą, urodzajna i jest od południa otoczoną lasem na wzgórzu zw. Podzamcze, należącym do Krajewic. Na wschód graniczy z Bezdziedzą. Z 856 mk. rzym. kat. par. Kołaczyce przebywa 69 na obszarze więk, pos. Józefa Nowotnego, mającego 159 mr. roli, 22 mr. łąk i ogrodów, 13 mr. pastw, i 122 mr. lasu; pos. mn. wynosi 486 mr. roli, 29 mr. łąk, 52 mr. pastw. i 105 mr. lasu. Głównem zajęciem ludności jest, obok uprawy roli, tkactwo. Dawniej N. należał jako przys. Brzyska do opactwa benedyktynów w Tyńcu a po jego zniesieniu krótki czas do rządu, który sprzedał N. w początkach b. stulecia spółce Friese i Eder. Nabywcy, spostrzegłszy zręczność mieszkańców do tkactwa, sprowadzili z Frankfurtu nad Menem Achillesa Johannotta i założyli wielką fabrykę płótna. Z razu rozwijała się fabryka nadspodziewanie świetnie, robotnicy miejscowi uczyli się w kilku miesiącach tkać na ulepszonych warsztatach, tak że niebyło potrzeba sprowadzać zagranicznych robotników. Już zatrudniano dziennie 541 osób i wyrabiano rocznie 6 tysięcy tuzinów chustek, wielką ilość sztuk płócienek, perkalów naśladujących wyroby indyjskie, 500 sztuk obrusów i do 15 tysięcy sztuk nankinu. Założono faktoryą w Dębowcu i utrzymywano w ruchu 206 warsztatów. Świetny rozwój sprawił nawet zamianę nazwy wsi na Ederów. Z nieznanego powodu rozwiązała się spółka w r. 1811 i jedynym właścicielem dóbr i fabryki został Johannotte. I jemu powodziło się jeszcze jakiś czas, zbudował piękny pałac, założył park i zwierzyniec na górze Podzamczu a przytem pomnożył zakłady fabryczne, do których sprowadził stalowe magle i angielskie parowe machiny. Najwięcej podziwiano farbiarnią turecką, nadającą bawełnie trwały czerwony kolor, machinę parową, poruszającą cztery warsztaty, po dwie sztuki wyrabiające a obsługiwane przez jednego człowieka i chemiczny angielski blich z kotłem parowym i walcem. Zatamowanie zbytu do Rossyi zniszczyło odrazu pomyślność fabryki. W braku pieniędzy otrzymał Johannotte od rządu pozwolenie na loteryą 31 sierpnia 1827, na którą puszczano całe dobra, składające się z Nawsia, Krajowic, Brył, Wróblowy, i m. Kołaczyc, wraz z zakładami fabrycznymi, pałacem; ogrodem angielskim, zwierzyńcem i gorzelnią. W krotce potem umarł Johannotte, a z dawnej świetności pozostał tylko pałac i park. Przyrządy fabryczne rozprzedano częściowo a budynki obrócono na cele gospodarcze lub rozebrano. Nawet w niedalekim Jaśle utrzymała się tylko słaba pamięć przed

Nawra