przyłączony przedtem do noworossyjskiej, późniejszej ekaterynosławskiej gubernii, miasto Krzemieńczug z innemi mczkami i osadami, należącemi do byłego pułku mirgorodzkiego, tudzież powiaty, które później odeszły do gub. ekaterynosławskiej; miasto zaś Kijów, jako za Dnieprem położone, wraz z innemi od Polski przyłączonemi ziemiami, utworzyło osobną gubernią kijowską Połn. Sobr. Zak. , I sobr. , nr. 17594. W r. następnym d. 29 sierpnia y. s. , na powiatowe tejże gubernii miasta przeznaczone były Półtawa, Zieńkowo miasteczko, Krzemieńczug, Chorol, Hadziacz, Romno, Łubny, Zołotonosza, Perejasław, Piratyn, Przyłuki, Kozielec, Nieżyn, Czernihow, Świenice, Konotop, Głuchów, NowogródSiewierski, Starodub i Mglin. R. 1801 gub. małoruska została podzieloną na dwie połtawską i czernihowską. Wojsko kozackie od niepamiętnych czasów spisane było imiennie w osobno przeznaczone na to księgi czyli regestra, i dla tego nazywało się regestrowemi kozakami, róźniącemi się w tej mierze od kozaków zaporoskich, nowo ustanowionych. Dzieliło się zaś to wojsko podług kureni czyli rodów, siół, i okolic. Kilka siół czyli słobód osad stanowiło kureń, a znowu kureni kilka tworzyło okolicę; stąd kozacy nazywali się także kurenną i okólną szlachtą. Brali zapomogę ze skarbu polskiego, z resztą za swoje służąc w wojsku. Kto położył zasługi i długo służył w wojsku, nazywał się towarzyszem; kto przeciwnie, ten był kozakiem. Kureniami rządzili kurenni atamani, tudzież ich towarzysze wybierano ich z rycerstwa. Małe zatargi załatwiali oni sami; większe sprawy odsyłali do powiatowych i grodzkich sądów. Tym celem miewali publiczne narady w dwóch miejscach w Białej Wieży niedaleko miasta Nieżyna i w Kryłowie za Dnieprem. Najwyższą władzę nad rycerstwem i pospólstwem sprawował hetman w stolicy kraju, w mieście Czerkasach nad Dnieprem mieszkający, będąc na ten urząd przez kozaków czyli rycerstwo obrany. Częstokroć atamani kurenni, nie mając do tego upoważnienia od hetmana i bez przywołania do siebie chorążych, zbierali się i formowali pułki ochotnicze ochocze komonny, to jest konne pułki, z któremi napadali na Turcyą, Krym i t. p. pod pozorem ażeby odbić niewolników, w rzeczy samej dla rabunku; z czego częstokroć powstawały wojny. Hetman Eustafi kniaź Różyński, także Różyckim nazywany obrany r. 1514, chcąc temu zapobiedz, urządził za panowania w Polsce Zygmunta I dwadzieścia pułków starych kozackich regestrowych, każdy pułk po dwa tysiące i nazwał je od znakomitszych miast w ziemiach ruskich; kijowskim, czernihowskim, siewierskim, perejasławskim, kamienieckim, czerkaskim, czehryńskim, humańskim, korsuńskim, bracławskim, kalnickim, kropiwiańskim, ostrożskim, mirhorodzkim, półtawskim, hadziackim, łubieńskim, przyłuckim, nieżyńskim, Winnickim. Pułki podzielił na sotnie i nazwał je od celniejszych miasteczek. Nad sotniami przełożył zasłużonych towarzyszów czyli setników, a nad pułkami pułkowników dożywotnich, lub dopókiby na wyższy nie wstąpili stopień. Ci oraz i cywilne sprawowali urzędy. Stefan Batory, król polski, przeznaczył na rezydencyę hetmana i posiedzenia trybunału Baturyn Batoryn miasto, które sam założył. W Czerkasach mieszkał namiestnik czyli nakaźny hetman, jak w Polsce, królewską władzę na Rusi reprezentujący. Za hetmaństwa Bohdana Chmielnickiego 1647 1657 r. było pułków kozackich 32. Liczba ta na początku XVIII w. , za hetmana Skoropadzkiego 1708 1722 r. do dziesięciu zmniejszona, a temi były pułki 1 kijowski, 2 czernihowski, 3 starodubowski, 4 nieżyński, 5 perejasławski, 6 przyłucki, 7 łubieński, 8 hadziacki, 9 mirgorodzki i 10 półtawski. Był jeszcze osobny rodzaj służbowych kozaków bobrownicy, strzelcy i ptasznicy, których powinnością było trudnić się dla hetmana połowem bobrów, zwierząt i ptaków i za to od służby wojskowej byli uwolnieni; liczba ich kilka tysięcy dworów wynosiła; w późniejszym czasie po hr. Razumowskim, zamiast myśliwstw, opłacali oni podatek do skarbu małorossyjskiego. Oprócz konnych, było kilka pieszych pułków kozackich, zwanych serdiukami, o których pierwsza wzmianka w latopisach małoruskich znajduje się pod r. 1674. Za hetmaństwa Mazepy, serdiukowie składali trzy pułki, stojąc załogą w Baturynie i okolicach tego miasta. Z dziewięciu pułków małorossyjskich, utworzono r. 1785 pułki karabinierne. Por. Ruś z Enc. Orgelbr. . Małoryto, wś, pow. brzeski gub. grodz. , 2 okr. polic, o 39 w. od Brześcia, z zarządem gminy złożonej z 1093 dusz. Jest tu st. dr. żel. kij. brzes. , między Aleksandryą i Zabłociem, o 43 w. od Brześcia lit. Małość 1. folw. pryw. nad jez. Załowo, pow. dzisieński, o 26 w. od Dzisny, 1 okr. adm. , 1 dm. , 5 mk. katol. 2. M. albo Pietrucikiy folw. szlach. , pow. dzisieński, 3 okr. adm. , o 38 w. od Dzisny, 1 dm. , 15 mieszk. katol. 1866. Małosiołki, wś i szlach. zaśc. w pobliżu siebie położone w pow. nowogródzkim, w gm. niehniewickiej, w okr. polic. 1ym niehniewickim, nad rzeczką Wołownią, lewym dopływem Niemna; wś ma osad 16, zaścianek osad 2, miejscowość mocno falista, bezleśna, grunta wyborne pszenne. Niegrodowe sstwo małosiołkowskie, albo Kucharzewszczyzna, opłaca Małoryto Małoryto Małość Małosiołki