ny Mrożycę, rzekę niewiele co mniejszą od M. , a z prawej Zabrzeźnię Brzuśnię, znacznie mniejszą rzeczułkę. Minąwszy Główno prze pływa przez Ziewanice, dalej przez Sopel młyn i przędzalnia i odtąd aż do ujścia pły nie już w pow. łowickim, przez Ziewaniczki, potem Boczek, Cybulice młyn, oddziela kol. Skubiki od fol. Psary młyn, odgranicza Psary od Waliszewa i płynie przez wieś Mrogę, gdzie skręca na płn. wschód. Dalej płynie przez os. Bielawy, wś Walewice młyn i na gruntach Soboty wpada do Bzury. Długa około 7 mil, szeroka od 10 do 30 łokci. M. jest rzeką bardzo rybną, obfituje w szczupaki, węgorze, okonie, miętusy, płocie, ukleje, kiełbie, wierzchówki, olszówki. W stawach na tej rzece leżących poławiają się karpie i liny. Jest też dosyć bogatą w raki. Bieg na całej długości bystry, dno nierówne i dla tego na wet łodzią pływać po niej nie można. Świę cicki w opisie Mazowsza twierdzi, że szlachta rawska jest nieustraszona, skłonna do udziału w każdem bezprawiu; postrach dla możnych, z dziką swawolą się bestwi, krew rozlewając i siejąc pożogi. Szczególniej zaś odznaczają się Pomrożanie; zwani tak od stru mienia Mrogi. N. Przeźdz. Mroga 1. Dolna, wś i fol. , na lewym brz. rz. Mrogi, pow. brzeziński, gm. Mroga Dolna, par. Brzeziny, odl. od Rogowa 3 w. , od Łodzi, Łowicza i Rawy o 28 w. , położona w nizinie i dla tego też nazwana Dolną. Fol. M. Dolna z częścią na M. Górnej, zdawna do niej należącą, obejmuje ogółem 393 mr. , w tej liczbie gruntu orn. 359 1 2 mr. , łąk 14 1 2 mr. , zagajników 15 mr. , ogrodu 4 mr. Wś M. Dolna ogółem ma 196 1 2 mr. , w tej liczbie gr. orn. 182 mr. , łąk U mr. , nieuż. 3 1 2 mr. Z prawej strony grunta gliniaste, z lewej szczerk. W 1827 r. było dymów 15; w 1864 r. 6 dworskich i 12 wiejskich; w 1883 r. 4 dwors. i 16 wiejs. Mk. w 1827 r. było 128; w 1864 r. 238; w 1883 r. 277, w tej liczbie kat. 268, żyd, 9; czytać i pisać umie 5. Jak głosi miejscowe podanie, na polach M. Dolnej była stoczoną bitwa między wojskami polskiemi i szwedzkiemi, czego dowodem są różnego kalibru kule, hełmy, miecze i pieniądze znajdywane na przeciwległych wzgórzach, okalających dolinę rzeczki Mrogi. Dziesięciną snopową oddawna składała M. z gruntów folwarcz. kościołowi w Brzezinach, a z gruntów wiejs. kolegiacie łowickiej, jak o tem świadczy wizy ta kościoła brzezińskiego, w 1521 r. dokonana. Od 1817 r. opłacała dziesięcinę pieniężną rocznie 20 złp. kościołowi w Kołacinku. W 1594 r. M. dzielą się bracia Kacper i kś. Floryan Krosnowscy. Następnie należała do Wolińskich, od których prawem dziedzicznem w XVIII w. przeszła w posiadanie Hipolita Pierzchały Przeździeckiego, podczasz. gostyńskiego. 8yn tegoż Jan Przeździecki miecznik bielski, w 1775 r, M. Dolną z gruntami na M. Górnej za 16000 złp. zastawił na 3 lata Aleksandrowi z Mirca Mireckiemu, komornikowi granicznemu rawskiemu. W 1782 r. właścicielem staje się po śmierci Jana Przeździeckiego syn Tadeusz który w 1796 r. M. Dolną z częścią na M. Górnej, Kołacin, Starą wieś i Kobylin sprzedał Stefanowi Dobieckiemu za 218, 000 złp. Od tego zaś w 1804 r. kupił M. Dolną z gruntami na M. Górnej za 59, 000 złp. Piotr Grabiński. Następnie właścicielem był Adam, a obecnie od r. 1873 Zygmun Grabiński. Gmina M. Dolna składa się ze wsi M. Dolna i Gór, na, Józefów, Olsza, Rogów, Maryanów Rogowski, Michałów, Rozworzyn, Przecław, Henryków, Bielanki, Maryanów Kołacki, Syberya, Kołacin, Kołacinek, Kotulin, Kobylin i Koziołki. Gmina M. Dolna należy do sądu gm. okr, II, zasiadającego w Woli Cyrusowej. W gminie są dwie szkoły w Kołacinku i Przecławiu. Mk. w 1883 r. było 3852, w tej liczbie męż. 1861, kob. 1991. 2. M. Górna, wś szl. na lewym brz. rzeczki Mrogi leżąca, pow. brzeziński, gm. M. Dolna, par. Brzeziny. M. Górna obejmuje ogółem 276 mr. , w tej liczbie gruntu or. 254 mr. , łąk 15 mr. , nieuż. 7 mr. Grunta M. przeważnie gliniaste. M. Górna składa się z 9 części szlacheckich, które, oprócz jednej, zwanej Mostkami al. Zawadczyzną, nie mają osobnych nazw. Do 1864 r. do M. Górnej należała wś sąsiednia Józefów, na prawie emfiteut. osiadła. Każden z właścicieli działów M. Górnej pobierał czynsz od jednego lub paru kolonistów Józefowa. W 1827 r. w M. Górnej było 12 dymów, w 1864 12, w 1883 15. W 1827 r. było 100 mk. kat. , w 1864 96, w 1883 100. Czytać i pisać umie 5; kowali 2ch. Działy M. Górnej często zmieniały i zmieniają swych właścicieli, najdłużej jednak pozostawały w posiadaniu rodziny szlacheckiej Olszewskich. 3. M. Bielawska, wś i fol. nad rz. Mrogą, pow. łowicki, gm. i par. Bielawy, odl. 2 w. od Bielaw, 20 w. od Łowicza. Ma 14 os. , 204 mk. , z tych 30 na folw. i 174 we wsi. Obszar ogólny 2100 mr. , w tem 790 roli or. , 510 lasu, 280 zarośli, 200 pastw. i 200 mr, nieużytków. Wspomina M. Lib. Ben. Łask. II, 427. Według regestr. pobor. z 1576 r. M. , leżąca w pow. orłowskim, była w części dziedziecwem Stanisława Tarnowskiego, podczaszego łęczyckiego Pawiński, Wielkop. II, 100 i miała 2 łany kmiece, młyn dziedziczny o 2 kołach, zagrodnika i 4 osadników. W 1646 r. Stanisław z Popowa Witowski, kaszt. sandomierski, ssta kowalski, zwoliński, krzeczowiński, sprzedaje J. i M. Bykowskiemu z Byk, kasztel. sieradzkiemu, sście kłodawskiemu i przedeckiemu, klucz bielawski za 150000 flor.

Mroga

Mroga