Żarnowiec, gdzie spotykał się z lelowskim, na Rokitno idącym; trzeci szedł na Krocice także do Lelowa. Wedle innych wskazówek, inny trakt z Krakowa szedł na Paczołtowice do Iłkusza czyli Olkusza, tak zwana droga królewska 1491 Helcel II, 4379, 4380, która jest zapewne tąż samą, co droga wielka idąca ku Wolbromowi i Żarnowcu na Chrząstowice 1327 r. M. M. Ae. III, str. 204 5. Ułamek wielkiej drogi znajdujemy 1276 pod Przeginią Bart. III, str. 112; nie umiemy jednak określić jej kierunku, przy braku dokładniejszych w dokumencie spółczesnym określeń. Drogi publiczne istniały w Czeszkowie W. z Wiślicy do Skalmierza i przez Begłow do Sk. Lib. benef. I, str. 407 8. Dawny trakt przez Karpaty wskazują wsie Stare Cło, Stróża. Z Krakowa Długosz, Lib. benef. I, str. 167 wiodła droga Miechowska między Babicami i Węgiercami, przez Raciborowice, most na rzece Goszczy ku Słomnikom Lib. benef. I, str. 160 i ku Skarbimirzowi I, str. 156, por. 1328 M. M. Ae. III, str. 185 6 a dalej Miechów, Jędrzejów, Małogoszcz, Przedbórz, Piotrków Długosz, XIII, str. 142, 316, 329, 413. W Jędrzejowie od beczki śledzi pobierał kasztelan krakowski po 30 sztuk cła do 1355, w którym odstąpiono jego pobór klasztorowi cystersów w tymże Jędrzejowie M. M. Ae. III, str. 281. Na południu Krakowa była droga publiczna na Bochnią z Bogucic do Uścia przy rz. Rabce, a w kierunku doliny tej rzeki Lib. benef. I, str. 129; doliną Dunajca wozy kupieckie jechały na Sącz, Czchów 1327, Wojnicz, Opatowiec, Korczyn 1278 M. M. Ae. III. 206, 114. Z Sącza na Ruś jechano przez Biecz, Żmigród, Sanok 1345 str. 258. Dawny trakt szedł z Rusi na Turbią do Sandomierza Długosz, Lib. benef. I, sir. 349, który potem odwrócono na Ropczyce. Chronologiczną wskazówkę mamy w sporach Krosna z, Ropczycami 1399 r. A. G. Z. III, str. 135, że trakt ten był nowy, w porównaniu z dawniejszemi na Ruś wiodącemi. Tego roku obowiązano Krośnian, że gdyby jechali do Sandomierza lub na Mazowsze, to w każdym razie przez Ropczyce jechać i cło opłacić muszą. Ten nakaz Jagiełły po naradzie podkanclerzego Klemensa z Moskorzewa i starosty sanockiego z rajcami miast Biecza, Jasła, Pilzna i Dambowdziału wydany, najlepiej świadczy o pętach, jakie nakładał na komunikacyą handlową system komór celnych państwowych. Prawo składów, nadawane Krakowu, Sandomierzowi, Sączowi, których kupcy omijać z towarami nie mogli, jest drugą przeszkodą sztuczną, ku korzyści pewnych miast uprzywilejowanych wymyśloną, a bezpośrednich stosunków nieułatwiającą. Reparacya dróg, zdaje się w formie dzisiejszych szarwarków, odbywała się z nakazu starosty Helcel, II, 4462. Komunikacya wodna odbywa się rzekami, które już 1447 r. wyliczono w konstytucyi sejmowej, podając je za spławne. Należą do nich z rzek małopolskich Wisła, Dunajec, Wisłoka, Wieprz, Nida, , i inne. Spław bywał utrudniony przez młyny i jazy, na których zniesienie niejednokrotnie powstawano. Ponieważ na drogach, cło i składy przewóz towarów obciążały, częstokroć opóźniano trakt lądowy i towary spławiano Dunajcem i Wisłą. Kraków np. wielokrotnie o to miał zatargi z Sączem, że korytem Dunajca omijały go towary na Sącz z Węgier idące M. M. Ae. III, str. 261, r. 1273, str. 212, r. 1329. XII. Lasy w Małopolsce są czynnikiem zarówno nadającym specyalną fizyognomią ziemi, jako też wpływającym na naturę zajęć mieszkańców. Gdzie mianowicie dopiero praca rudunkowa rozpoczyna się i lasy przemagają, tam o rozwoju rolnictwa niema co mówić. Pod Karpatami nic dziwnego, że słychać o lasach. Tak o lasach Szczyrzyckich aż do Tatrów czytamy 1255 r. M. M. Ae. III, str. 49. W parafii Raciechowice, biskup Prandota krakowski 1264, w czarnym lesie, który zapewne nazwę tę zawdzięcza nietylko przewadze drzew liściastych, ale i zwartości drzewostanu forêt viérge, 100 łanów pozwala wykarczować na pola z majątków swych kapitulnych str. 84 85. Inny las z 1270 r. koło Wojkowa, służący do łowów książęcych, w dzielnicy nadanej przez Bolesława synom Macieja Hinsirowicza, dziedzicom wsi Dupe dziś Dubie, obejmuje przestrzeń od Chmielowa, Wojkowa do Baranowa, t. j. mili str. 95 97. 1318 w lesie nad Uszwą, 104 łany wyznaczono str. 184; 1360, gdy nad rz. Rabą 70 łanów pod wieś Lubień wyznaczono, łowów i pasiek dozwolono po wszystkich pagórkach i górach aż do granic węgierskich str. 300, 1369 powstał dopiero Bodzętyn w lesie tego nazwiska nad rz. Wirzchowisko, a to ze względu na przyrost korzyści z osadzania wsi po lasach w powiecie sandomierskim str. 363. Kiedy pod Kunowem w dąbrowie Prawęcin zakładano wieś t. s. n. miano na względzie pomnożenie użytków z gajów, lasów i dąbrów w 1340 str, 249. Pomijając zresztą wszystkie inne przykłady, wymownym będzie akt darowizny puszcz vastitates, lasów i gajów, z których żaden użytek Jagielle 1420 nierósł w powiecie radomskim i ziemi sandomierskiej nad Swarzyną. Ciemną strugą i Kamionką położonych w takiej rozciągłości, że ogólnie tylko określono, iż z 30 łanów wykarczowanych służbę wojenną odbywać się będzie z kopią, z 20 łanów z dwoma łucznikami dobrze I zbrojnymi i na dobrych koniach, az 10 z jednym

Małopolska