1645 mk. , wr. 1881 zaś 1663 mk, 483 ew. , 986 katol. , 193 żydów. Mieszkańcy trudnią się rolnictwem, obrabianiem drzewa, garncarstwem, wyrabianiem cegieł. Siedziba komisarza obwodowego. W M. odbywają się roki sądowe, należące do sądu okręg, w Szremie. Kościół katol. paraf należy do dekanatu szremskiego. Szkoła elementarna kilkoklasowa; 307 analf. W okolicy są dwie gorzelnie, jedna piła parowa. Kasa pożyczkowa, licząca około 90 członków. St. kol. żel. poznańskowrocławskiej; urząd pocztowy IIIej klasy, st. tel. Wr. 1811 w M. było 107 dm. , 677 mk W r. 1837 ludność wynosiła 967 mk. Jest pewna wątpliwość, kiedy M. pozyskała prawa miejskie. Hr. Edward Raczyński we Wspomnieniach Wielkopolski pisze, że hrabia Mikołaj, wojew. kaliski, przeniósł r. 1302 mczko Mosinę, które dawniej pod wsią Niwką leżało, na miejscu, gdzie się teraz znajduje. Wspomniony wojewoda nadał Henrykowi, sołtysowi, swemu, i następcom jego prawem dziedzicznem na zawsze rządy tego miasta i w samem mieście przyłączył do sołectwa młyn i trzy ławki rzeźnicze, miastu zaś nadał wsie Pożegowo i Krosno. Po upłynieniu ośmiu lat swobody, mieszczanie z ról swoich a chłopi z gruntów mieli składać pszenicypo dwie miary, owsa sześć miar i żyta sześć. Łukaszewicz zaś uważa przywilej ten komesa Mikołaja, wojew. kaliskiego, za podrobiony. Podług Niesieckiego wojewodą kaliskim od r. 1283 do 1343 miał być Mikołaj ze Szamotuł. Gdyby zaś rzeczywiście ów przywilej był nadany M. przez Mikołaja ze Szamotuł, dla czego opuścił pod nim rodzinne nazwisko Nicolaus de Szamotuły, gdy je kładł w innych przywilejach Nadto, dowodzi dalej Łukaszewicz, przywilej wynoszący jaką miejscowość do rzędu miast, nadawał miastu zawsze prawo magdeburskie, a w przywileju komesa Mikołaja nie ma o tem wzmianki. Wreszcie język przywileju nie nosi wcale cechy wieku. Z tych przyczyn Łukaszewicz twierdzi słusznie, że dopiero Władysław Jagiełło r. 1429 M. wyniósł do rzędu miast. Przywilej tego króla potwierdzony został przez Zygmunta Augusta r. 1552 na sejmie piotrkowskim i wtedy M. była starostwem. Według regestr. pobor, z 1580 r. M. płaciła skarbowi 141 flor. U gr. i 12 denar. , gdy współcześnie Poznań płacił 2135 flor. 23 groszy, a więc 15 razy więcej Pawiński, Wielkop. , I 51. Kościół parafialny istniał tu już w XIII w. , gdyż Andrzej Szymonowicz, biskup poznański, ustanawiając r. 1298 archidyakonaty w swej dyecezyi już go wylicza. Kościół, pierwotnie drewniany, kilkakrotnie z gruntu był odnawiany. W r. 1752 proboszcz ks. Wojciech Kierstein kazał walący się kościół rozebrać i wystawił nowy w strychulec, częścią z własnych funduszów, częścią ze składek dobrowolnych. Prócz kościoła parafialnego był w M. niegdyś jeszcze drugi kościół św. Stanisława, wystawiony w rynku. M. par. , dek. bukowskiego, 1315 dusz 1873. Mosińskie starostwo niegrodowe, leżało w województwie i powiecie poznańskim. Podług lustracyi z r. 1662 obejmowało mczko Mosinę i wsie Krosna z wójtostwem, Pożegowo, Sowiniec, Żabianki, Modrze albo Znin. W r. 1771 posiadał je Konstanty Kwilecki, chorąży kaliski, wraz z żoną Jadwigą z Ponińskich, opłacając kwarty złp. 745, a hyberny złp. 347 gr. 21. Na sejmie z r. 1773 1775 stany Rzplitej nadały to sstwo w emfiteutyczne posiadanie Ksaweremu Kęszyekiemu. M. St. Mosinka, rzeczka, dopływ Warty z lew. brzegu, ma źródło na płd. od Krosna, niedaleko NowychOlędrów, płynie w kierunku płn. wsch. przez Krosno, Budzyń, Mosinę i naprze ciwko Rogalinka wpada do Warty. Łączy się z kanałem obrzańskim, któremu większą część wody odbiera. M. uważać też można za odnogę boczną Kopanicy, będącej znowu po niekąd dalszym ciągiem Obry ob. Kościany t. IV 442. M. St. Mosińskie nadleśnictwo, inaczej Ludwigsberg ob. . Mosiny al. Moszyna, niem. Mossyna, wieś z kośc. filialnym, pow. człuchowski, st. p. Buchholz, paraf, katol. Człuchowo, ew. Gro nowo, szkoła ewang, w miejscu. Obszar wy nosi 743714 mr. Jest tu 152 bud. , 67 dm. , 614 mk. 1868 r. , 164 katol, 443 ew. M. tworzy osobny okr. urz. stanu cywil. , który r. 1880 liczył 1837 dusz. W 1882 r. uro dziło się 79 dzieci, umarło 20 osób, zawarto U małżeństw. Wizyt. Trebnica z r. 1617 donosi, że M. należały do sstwa człuchowskiego, był w nich kościół pod wezw. Wszyst kich Swiętych z drzewa, z jednym ołtarzem. Probostwo posiadało 4 włóki, od których włościanie płacili po 11 flor. Do kościoła zaś były przyłączone 4 mr. ; od 2 płacą 22 1 2 groszy, od trzeciego 15 gr. ; od czwartego 10; nie każdego roku, lecz tylko wtedy, kiedy je za siewają. Dawniej należały do kościoła 2 włó ki, jak wykazują starsze wizyty. W kasie kościoła było 20 flor. i 15 groszy, prócz tego winni jej byli różni dłużnicy 96 flor. i 25 gr. Mesznego daje 23 gburów po 2 korce żyta. Dawniej było tu 30 gburów i 3 sołtysów, któ rzy płacili meszne. Na kolendę dają boche nek chleba i kiszkę. Do kościoła tutejszego dojeżdżał prob. człuchowski. Prowizorami kościoła byli Michał Otto i Andrzej Harmon str. 39; kościół w M, jest obecnie patronatu królewskiego. Kś. Fr. Moskal, obecnie Polon, os. młyn. , pow. bę

Mościszewo