rach Zarębieniec, Bukowiec, Siołka, Olejówka. 1725 biskup Szaniawski postawił wielki piec w Ząbkowicach pod Siewierzem. Za biskupa Załuskiego stanął wielki piec w Parszowie 1748, blacharnia do blachy czarnej pod Suchedniowem w Berezowie. Za biskupa Sołtyka skończono wielki piec w Mostkach 1759, a w Suchedniowie urządzono blachownią do czarnej blachy pod kierunkiem majstra sasa. Kanclerz koronny Jan Małachowski w dobrach swych pod Końskiemi, kędy w XV w. w Dziebałtowie była fabrica ferri wedle Długosza, postawił wielki piec 1738 w Stąporkowie, z zaprawą saską, choć polska była tuż w Duraczowie. 1784 r. urosło też do 5000 ludności Korzon, II, 211. Drugi piec postawił w Ruskim brodzie 1750, w Janowie opoczyńskim dwa 1755, wdowa czwarty w Rudzie opoczyńskiej 1762. Od 1750 istniała w Pomykowie tegoż Małachowskiego ruralnia, w której do 1782 wyrobiono 1150 karabinów, 1020 fuzyj, 1216 par pistoletów za 104374 złp. Koło Końskich w Gowarczowie stanęła szabelnia z żelaza krajowego a stali obcej. Szobert, za biskupa Załuskiego 1750 r. dyrektor fabryk żelaznych biskupstwa, założył później piec wielki w kasztelanii łagowskiej, ą w prywatnych dobrach Piórkowie biskupa kujawskiego Ostrowskiego. W 1774 stanął piec wielki w Szałasie do 1829, a 1778 w Samsonowie nowy piec na miejsce dawnego. W starostwie radoszyckiem były wielkie piece w Królewcu zamiast dymarki już przed 1626 a 1781 w Antoninowie i fryszerki w Adamowie Górnic. Łabęcki. Do benedyktynów na ś. Krzyżu należała kuźnica w Michałowie, już 1754 zniszczona; miała dwie dymarki i jeden piec kowalski. 1800 r. inwentarze podają taksę robotników w razie, gdyby roboty zaczęto na nowo; 1802 i 1807 pytał rząd benedyktynów, czyby nie ustąpili swych kopalni i czemu robót nie prowadzą W pierwszym razie odrzekli, że sami użytkować z rud będą, bo już mieli piec wielki, 1818 rząd królestwa wymienił Wierzbnik z Michałowem i i. za Starą i Nową Hutę, i pod Wierzbnikiem jął kopać rudę, a w Michałowie w 1821 szła fryszerka kś. Gacki Klasztor benedykt. ś. Krzyża na Łysej górze, 244, 268. Wedle geografii powszechnej prymasa Wł. Łubieńskiego w Ojcowie była fabryka szabel, w Swiątnikach pancerze, karaceny, pochwy na szable i wszelkie zbroje. Już 1320 w Krakowie jest dzwonolejnik Jan Mon. M. Ae. IV A, 579 a jego następców wyliczył Kołaczkowski Przeg. arch. bibl. 188, str. 238 nast. . W Sandomierzu u dominikanów na jednym z dzwonów jest rok 1314, na drugim jest nadpis w Imię Ojca i Syna i rucha św. brat Jan przeor sandomirski 1389 D. Buliń. Mon. m. Sandom. str. 306, co jest zapewne datą odlania i dawcy. Kś. Siarkowski Dzwony gub. Kieleckiej 1872 Warsz. , J. Łepkowski 1850 Bibl. Warsz. III i J. I. Kraszewski Dzwony w Kalend. Ungra r. 1855 podali spis. Najdawniejszy jest w Hebdowie w norbertańskim kościele z datą 1108, w Czaplach Wielkich 1111, ostatni piastowski w Pobudniku Małym 1327, Jagiellońskie zaczynają się 1438, kończą 1667. W Krakowie 1394 ulano dzwon do Wilna za 5 grzywien Życie dom. J. i J. str. 58. W Kozienicach Stanisław August założył hamernię i fabrykę broni pod kierunkiem Jędrzeja Kownackiego. Z fabryką w Końskich i Przysusze wyrabiała 500 sztuk rocznie. Zniszczona 1795 Korzon II, 219 220. Siarka wedle opisów Długosza I, 313, 417; II, 372, 382; III, 90 zaprawia swą wonią rzekę Chotel, która pod wsią Chotel kustosza, dziś czerwony płynąc, następnie przepływa przez Chotel włodziczy dziś zielony, szlachecki, u Długosza zieny; Słownik I, 638, wbrew Długoszowi kustoszy czyli plebański, zowie zielonym a szlachecki czerwonym. Oczko w swych Cieplicach edycya Klinka, str. 489 czyniąc z siarki źródło wewnętrznego ognia ziemi, pisze że Grecy siarkę zwali daom, co z artykułem ho daom może być źródłosłowem Chotelu. Za cieplice siarczane wymienia 1578 na Krępaku w Drużbakowie, w Swoszowicach przy Krakowie moc tę mające, chorego który w nich siedzi, ratować str. 517. W Swoszowicach 1422 1428 zjawia się Krzystan górnik siarczany Helcel II, 1869, 2080, 2086, 2151, 2229, 2244, w 1436 Stanisław Patryarcha Kg 2686, w 1439 Marcin Chmiel rajca krakowski posiada kopalnie swoszowickie a służy mu Bartosz górnik z warunkiem wyrabiania siarki tylko w jego kopalni, pod karą uwięzienia i sfantowania 2783. Syn Marcina, Tomasz 1483 zastawił kopalnią Jerzemu Morsztynowi rajcy Krakowa za 60 złotych węgierskich 4283. .. . 1598 Zygmunt III przyznał właścicielom Swoszowic dziedzictwo ich kopalń Łabęcki II, str. 356. Kopalnia siarki Opatrzność Boska we wsi Czarkowy nad Nidą parafii Korczyn, źle wyjaśniana przez Łabęckiego II, str. 500 z Siarkowy u Długosza Czarnków większy i mniejszy I, 495 6; w akcie 1198 także Czarnków rozpoczęta dopiero za rządów austryackich porozbiorowych 1795 1809 zrazu przez spółkę prywatną, potem przez dziedzica X Michała Radziwiłła. Węgiel kamienny Cellari 1649 wskazuje pod Trenczynem; 1782 w starostwie olsztyńskiem go znaleziono X, Osiński Opisanie polskich żelazn. fabryk. W 1783 r. król upoważnił tworzenie się spółki do warzelni soli i kopania węgli a 1783 potwierdził kontrakt spółki 32 akcyonalistów, opartej na akcyach zakładowych po 1000 dukat. , i podział własno

Małopolska