ny, z czego samo Berno zużytkowywa do 70, 000 cent. , Igława z okolicą do 25, 000, Nowy Iczyn 12, 000 i t. d. Wyroby sukienne berneńskie nietylko że zasilają wszystkie rynki austryackie, lecz stanowią ważny przedmiot handlu wywozowego na Wschód i do Ameryki, Wiele produkuje się także wyrobów płóciennych, zwłaszcza w Wielkim Mezirzyczu i Szumberku, oraz bawełnianych, która to gałąź ześrodkowywa się głównie w okręgach sztern berskim, prostiejowskim i frenstackim. Płótna M. dostarcza prawie za 5, 100, 000 zł. ren. , wyrobów zaś bawełnianych przeszło za 8, 000, 000 zł. reń. Dalej idzie garbarstwo, cukrownictwo w r. 1864 przerobiono w 33 fabrykach 6 4 5 min. cent. buraków, gorzelnictwo, wyrób żelaza i szyn oraz maszyn i wozów. Handel bardzo ożywiony. Brak rzek spławnych zastępują dobre szosy i koleje żelazne. Pod względem oświaty znajduje się w M. akademia duchowna i instytut chirurgiczny w Ołomuńcu, seminaryum teologiczne i instytut techniczny w Bernie, 9 gimnazyów, 1 gim. realne, 5 wyższych szkół realnych, szkoła leśna i t. d. , a nadto 1751 szkół ludowych, w których 1863 znajdowało się około 251, 000 dzieci. Konstytucya M. opiera się na ustawie 26 lutego 1861 r. Sejm krajowy składa się ze 100 członków, a mianowicie z arcybiskupa ołomunieckiego, bisk. berneńskiego, 30 deputowanych od większych posiadłości, 31 deput. od miast i osad, 6 deput. od izb handlowej i przemysłowej w Ołomuńcu i Bernie i 31 deputowanych od gmin wiejskich. Wybory są bezpośrednie i tylko w gminach wiejskich pośrednie. Czas trwania mandatu jest lat sześć. Bo rady państwa wysyła sejm morawski 22 członków. Na czele zarządu kraju stoi namiestnikostwo, siedlisko którego znajduje się w Bernie. Pod względem administracyi M. podzieloną jest od 1860 r. na 76 okręgów i dwa okr. miejskie Ołomuńca i Berna. Do r. 1860 M. dzieliła się na 6 powiatów berneński, hradiski, igławski, znoimski, ołomuniecki i nowoiczyński. Pod względem sądowym znajduje się w M. 76 sądów okręgowych, 5 sądów powiatowych i sąd najwyższy krajowy drugiej instancyi w Bernie. Zarząd finansowy sprawuje dyrekcya finansowa w Bernie, pod zarządem której znajduje się 6 komisyj podatkowych, 76 urzędów podatkowych i 4 dyrekoye finansowe okręgowe. Historya, W najdawniejszych znanych czasach M. zamieszkiwali Markomani i Kwadowie; po 407 r. zajęli ją Rugowie i Herulowie a około 548 r. Longobardowie, Następnie osiadły tu plemiona słowiańskie, które od głównej rzeki Morawy przyjęły nazwę Morawian. Przy upadku państwa Awarów utworzyli oni pod przywództwem I Samona państwo wielkomorawskie, rozciągające I się znacznie po za granice dzisiejszej M. Chrześciaństwo zaprowadzili pomiędzy nimi 863 ś. apostołowie Słowian Cyryl i Metody. Szczytu potęgi i największej rozległości dostąpiło państwo wielkomorawkie za panowania Swatopluka, lecz pod synem jego Swatopełkem zupełnie upadło 908 i stało się łupem Madziarów, Polaków i Niemców. Od 1020 r. , podług dyplomatów, była M. podległą królestwu czeskiemu i miała z niem spólne urządzenie, zarząd i prawa. Dopiero po r. 1197, w którym M. , jako margrabstwo, stało się lennem Czech, zjawia się odzieiny dwór i urzędnicy dworscy. W XIV w. nastąpiło zupełne zlanie M. z Czechami pod władcami z domu luksemburskiego. 1526 M. , podobnie jak i Czechy, po króla Ludwika w bitwie pod Mohaczem, na mocy dawniejszych układów, przeszła pod władzę Austryi i odtąd dzieliła późniejsze jej losy. Po stracie większej części Szląska, pozostała przy Austryi część została przyłączona do M. , lecz po r. 1849 znów oddzielona. Por. Wolny ego Die Markgrafschaft Mähren, topographisch, statistisch und historisch geschildert 6 t. , Berno 1835 40; tegoż Kirchliche Topographie. Ton Mähren 4 t, r. 1855; Korzystki Die Markgrafschaft Mähren und das Herzogthum Schlesien Wiedeń i Ołomuniec 1860; Dudika, , Mährens allgemeine Geschichte t. 1 4, Berno, 1860 65; Brandla Kniha pro każdeho Morawana Berno 1839. Z map M. najlepsze są generalnego sztabu 1836 41 oraz Szembery 1863. Morawlanki, wś i folw. , pow. pińczowski, gm. i par. Bejsce, odl. 28 w. od Pińczowa. W 1827 r. było tu 24 dm. , 154 mk. Folw, M. rozl. mr. 260 gr. or, i ogr. mr. 223, łąk mr. 28, nieuż, i place mr. 9; bud. mur. 1, drew. 6; folw. ten w r. 1847 odzielony od dóbr Bejsce. Morawiany, wś i folw. , pow. pińczowski, gm. i par. Bejsce, odl. 28 w. od Pińczowa. W 1827 r. 36 dm. , 243 mk. Folw. M. rozl. mr. 362 gr. or. i ogr. 270, łąk mr. 80, nieuż i place mr. 12; budowli z drzewa 6; płodozmian 8polowy; pokłady torfu. Folw. ten wr. 1880 odzielony od dóbr Bejsce. Morawica, rz. , tak niekiedy jest nazywaną Czarna Nida. Morawica, wś i folw. nad Czsarną Nidą, pow. kielecki, gm. Morawica, par. Brzeziny. Leży w pięknem położeniu, w dolinie nadrzecznej, w odl. 12 w. od Kielc, przy drodze bitej Kielc do Buska, Chmielnika i Pińczowa. W obrębie wsi są dwa mosty na Nidzie. Posiada kaplicę murowaną, w stylu ostro łukowym, fundacyi Edwarda Oraczewskiego, sąd gm. okr. II, urząd gm, , szkołę począt. ogólną, piękny pałac dziedziców z oficynami, otoczony rozległym ogrodem z cieplarniami i figamią,

Morawia

Morawlanki

Morawiany