życe, Krugłe, Krucze, Szepielenicze i Szkłów; dalej 588 wsi w tem 207 folw. szlacheckich, 11, 076 dm. drewn. i 17 mur. ; 177 składów zapasowych zboża gminnych, w tem 3 centralne rządowe; 16 szkół męzkich rząd. , 2 żeńskie i 4 żeńskie prywatne; 1 kościół kat. , oprócz M. w Szkłowie, 34 cerkwi mur. , 47 drewn. , cerkwi należących do monasterów 7 mur. , 1 drewn. Mohylewski pow. zawiera 3 parafie kat. , t. j. 2 w Mohylewie i 1 w Szkłowie. Marszałkami szlachty mohylewskiego pow. byli Sobański h. Junosza 1777, Antoni Kurowski h. Lubicz 1782 83, Stanisław Kroger, Jakób Dziczkaniec 1798 1811, August Dzierżek h. Dąb 1811, Stanisław Komar h. Komar 1812, Jan Makowiecki h. Dołęga 1812 14, Daniel Węcławowicz 1818 22, Wincenty Sipajło 1827, Edward Żukowski h. Gryf 1858, August Stachowski h. Ogończyk 1863. Nadto wymienieni są jako marszałkowie powiatowi Józef Lipski h. Grabie i Stanisław Sołtan. Mohylewska gubernia, jedna z t. z. gub. zachodnich cesarstwa rossyjskiego, w ostatnich czasach rzplitej stanowiła wschodnie pogranicze Litwy. Powszechnie znaną jest pod nazwą Białej Rusi i stanowi część jej rdzenną, najmniej uległą obcym wpływom. Znaczną część mohylewskiej gub. stanowiło niegdyś ks. mścisławskie, naprzemian zależne od Smoleńska, to udzielne. Od czasów Olgierda księstwo to należało do Litwy i dzierżył je prawem lennem syn Olgierda Symeon Lugwen. Następnie z księstwa tego. uformowano województwo mścisławskie. Składały je dzisiejsze powiaty mohylewskiej gubernii mścisławski, czerykowski, klimowicki, bychowski, czausowski. Północną część dzisiejszej mohylewskiej gub. stanowił powiat orszański, należący do województwa witebskiego. Był on znacznie rozleglejszy od obecnego i składał się z dzisiejszych powiatów orszańskiego, sieńskiego, horeckiego i mohylewskiego. Powiaty zaś rohaczewski i homelski należały do powiatu rzeczyckiego wojew. mińskiego. W 1772 r. za pierwszego podziału rzpltej, z przyłączonych do Rossyi województw mścisławskiego, połockiego i witebskiego utworzone były dwa namiestnictwa mohylewskie i połockie. Do składu namiestnictwa mohylewskiego wchodził też Witebsk, który w tymże roku wraz z ziemią leżącą pomiędzy granicą smoleńską a Dzisną wcielony został do gub. pskowskiej. Gub. mohylewska dzieliła się na 4 prowincye orszańską, rohaczewską, mścisławską i mohylewska. Pierwszym namiestnikiem białoruskim był generał feldmarszałek i senator hr. Zachar Czernyszew. W 1776 r. gubernia otrzymała nową organizacyą na zasadzie ogólnej ustawy dla gubernij rossyjskich, zaś w 1778 r. otwarte były urzędy i izby sądowe. Wówczas Mohylew został miastem gubernialnem, a Czausy, Stary Bychów, Orsza, Babinowicze, Kopyś, Sienno, Mścisław, Czeryków, Klimowicze, Rohaczew i Bielica miastami powiatowemi. Cesarz Paweł I w 1797 r. z namiestnictw mohylewskiego i połockiego rozkazał utworzyć jednę gubernią białoruską, z miastem gubernialnem Witebskiem, do składu której wszedł M. jako miasto powiatowe; w 1801 r. z rozkazu cesarza Aleksandra Igo przywróconą była mohylewska gub. Ostateczne zmiany nastąpiły przez przyłączenie w 1840 r. pow. babinowieckiego do orszańskiego, oraz w 1863 r. pow. kopyskiego do horeckiego. W dzisiejszym stanie mohylewska gub. leży pomiędzy 51 57 a 55 13 płn. szer. i pomiędzy 46 31 a 50 25 wsch. dłg, geogr. od F. Największa długość gub. wynosi 320 w. , największa zaś szerokość na równoleżniku 53 19 dochodzi do 203 w. Odległość najbardziej wysuniętych punktów na płn. i płd. wynosi 350 w. , punktów zaś na zach. i wsch. dochodzi do 278 w. Mohylewska gub. graniczy na płn. z gub. witebską pow. lepelskim i witebskim na przestrzeni 245 w. , z czego zaledwo 27 w. przypada na granicę naturalną, utworzoną przez Dźwinę zach. ; na wsch. z gub. smoleńską pow. porieczeńskim, kraśnińskim i rosławskim, na przestrzeni 401 w. , przeważnie granicą suchą, przerywaną rzekami Dnieprem na przestrzeni 18 w. , Wiechrą, Ipucią, Biesiadą i Sożem 9 w. ; na płd. i płd. wsch. z gub. czernihowską pow. mglińskim, suraskim, nowozybkowskim i horodniańskim na przestrzeni 392 w. , również powiększej części granicą suchą; na zach. z gub. mińską pow. rzeczycki, bobrujski, ihumeński i borysowski na przestrzeni 542 w. , z czego 115 w. przypada na Dniepr a 18 w. na Berezynę, resztę linii granicznej stanowią mniejsze rzeczki, błota, lasy i uroczyska. W ogóle linia graniczna mohylewskiej gub. wynosi 1580 w. , z czego zaledwo czwarta część przypada na granicę naturalną, utworzoną przez rzeki, strumienie, błota i t. d. Podług pułkownika Strelbickiego powierzchnia gubernii obejmuje 42218 7 w. kw. al. 872 56 m. kw. , czyli 4, 397, 800 dzies. i stanowi 1 123 część Rossyi europejskiej. Pod względem wielkości mohylewska gub. zajmuje 37 miejsce w liczbie gubernij Rossyi europejskiej. Co do ukształtowania powierzchni odróżnia się część północna gubernii od południowej. Część północna, a mianowicie powiaty sieński, orszański, mścisławski, borecki i mohylewski jest wznioślejsza, pokryta wzgórzami, będącemi przedłużeniem płaskowzgórza Wałdajakiego, które stanowią dział wodny pomiędzy dorzeczem Dniepru i Dźwiny Zachodniej. Natomiast część

Mohylew