wnym czasem bogato odnowiona, ma ściany marmuryzowane, kolumny granitowe. Dalej monaster męski z cerkwią Objawienia Pańskiego, założony w 1619 r. przez ks. Jana Ogińskiego, na miejscu drewnianej, zniszczonej przez pożar cerkwi, a ukończony i uroczyście poświęcony w 1636 r. przez biskupa mohylewskiego Sylwestra Kossowa. W kilka lat potem zbudowano przy nim drugą cerkiew, pod wez. ś. Jana. Przy monasterze tym była niegdyś drukarnia i bractwo miłosierdzia. Jest to świątynia ładnej architektury i posiada rzeźbiony ikonostas. Przy cerkwi znajduje się oddzielna dzwonnica, będąca najwyższym w M. budynkiem, która, nie zważając że w czasie pożaru 1857 r. runął jej wierzch wraz z zegarem, do dziś zdala przedstawia bardzo imponujący widok. Monaster ten nie należał nigdy do unii i do dziś nosi nazwę Brackiego. Monaster ten w czasie rozruchów religijnych niejednokrotnie służył wyznawcom kościoła prawosławnego za twierdzę. Dawne gmachy konsystorza, jak równie i pałac arcybiskupi, zniszczony przez pożar, są dziś prywatną własnością. Pałac arcybiskupi nowonabywca Cukiermann własnym kosztem przerobił na wspaniały dom modlitwy żydowski. Bibliotek dostępnych dla publiczności jest 4 publiczna 794 dzieł w 3323 tomach, przy klubie 1770 dzieł w 3843 tomach i 2 prywatne; 3 drukarnie przy rządzie guber. i 2 prywatne i 3 fotografie. Z cmentarzów pięknością położenia zasługują zwłaszcza na uwagę katolicki, za bramą Wileńską; prawosławny, tak nazwany ś. Mikołaja, za Dubrowianką i żydowski za Ziebrą, zwany Myszołówka. Co się tyczy zajęć mieszkańców, to chrześcianie, za wyjątkiem klas uprzywilejowanych, zajmują się przeważnie ogrodnictwem, sadownictwem, rybołóstwem, wyprawą skór, wyrobem oleju konopnego, naczyń glinianych i niektóremi rzemiosłami. Handel zaś i przeważna część rzemiosł znajduje się prawie wyłącznie w ręku żydów. Ziemi zdatnej pod ogrody, położonej na brzegach Dniepru i namulanej podczas corocznych wiosennych wylewów jest około 300 dzies. ; średni dochód za ogrodowiznę kapustę, ogórki, buraki, kartofle, marchew i t. d. dochodzi do 27, 000 rs. Pod sadami znajduje się do 100 dzies. , dających do 20, 000 rs. śre dniego dochodu. Rybołóstwem zajmuje się do 70 ludzi w ciągu 30 tygodni; roczny połów wynosi 1500 2000 pudów i daje około 8, 000 rs. dochodu. Podczas miesięcy zimowych rybacy ci prawie wyłącznie zajmują się wyrobem grzebieni rogowych, z czego mają około 3, 000 rs. Wyprawa skór była jednem z najdawniejszych rzemiosł w M. i stanowiła nawet przedmiot handlu zagranicznego. Obecnie zajmuje się nią do 300 ludzi, którzy wyprawiają przeszło 33, 000 skór surowych, mając z tego około 13, 500 rs. czystego dochodu. Wyrobem oleju konopnego zajmuje się 40 ludzi, przerabiając na prasach ręcznych około 14, 500 pudów siemienia konopnego, przyczem otrzymują 3, 600 pudów oleju, wartości około 15, 000 rs. Wyrób oleju, podobnie jak i garbarstwo, stanowi jeden z najdawniejszych przemysłów mieszczan tutejszych; organizacya cechu olejarzy odnosi się do połowy XVI w. Garncarzy jest 18, wartość ich produkcyi wynosi do 1, 600 rs. Szewctwem zajmuje się 300 osób, mianowicie 160 majstrów żydów tylko 36 i 134 czeladników 54 żyd. ; czysty dochód wynosi około 45, 000 rs. Oprócz tego mieszkańcy zajmują się i innemi rzemiosłami jako to krawców jest 244 majstrów z których tylko 2 chrześcian i 230 czelad. wyłącznie żydów; stolarzy 88 majstrów 39 żyd. i 51 czelad. 26 żyd. ; ślusarzy i kowali 35 majstrów 10 żyd. i 28 czelad. 9 żyd. ; rymarzy 24 majstrów 17 żyd. ; piekarzy 52 majstrów 45 żyd. i 6 czelad. ; rzeźników 42 majstrów 20 żyd. ; kuśmierzy 12 4 żyd. ; zegarmistrzów 11, jubilerów i złotników 34, introligatorów 25, farbiarzy 40, szklarzy 19, blacharzy i mosiężników 38, muzykantów 19 we wszystkich ostatnich ośmiu cechach wyłącznie sami żydzi, cyrulików i perukarzy majstrów 23 tylko 1 chrzęśc. i 5 czelad. 1 żyd. . Z wyrobów rzemieślniczych zwracają na siebie uwagę drobne wyroby z brzostu szkatułki, herbatnice, papierośnice, tabakierki i t. p. oraz wyroby tokarskie z brzozy. Doróżkarzy, przeważnie chrześcian, jest 43 dwukonnych i 9 jednokonnych; furmanów zaś, prawie wyłącznie żydów, 133. Pod względem fabrycznym znajduje się w M. 4 większe i do 60 małych garbarni, zatrudniających 199 ludzi, przerabiających rocznie około 30, 500 sztuk skór surowych, wartość produkcyi wynosi przeszło 145, 000 rs. ; 1 fabryka futer, zatrudnia 12 ludzi i wyrabia rocznie futer za 16, 000 rs. ; 1 fabr. tytuniu, zatrud. 89 robot. i produkuje rocznie za 139, 992 rs. towaru; 3 browary, zatrud. 26 robot. i wyrabiające rocznie za 67, 960 rs. ; 3 fabr. sztucznych drożdży, zatrud. 5 robot. i produkujące rocznie za 4, 500 rs. ; 1 młyn parowy, zatrud. 19 robot. , z produkcyą za 56, 125 rs. ; 8 młynów wyrabiających kaszę; 1 dystylarnia wódek, produkująca na 24, 905 rs. ; 4 fabr. świec łojowych, zatrud. 8 robot. i produk. rocznie za 1, 880 rs. ; 1 fabr. wyrabiająca albumin ze krwi, 3 robot. , produkcya 1, 300 rs. i 3 przędzalnie konopi. Mohylew posiada dwa doroczne jarmarki, mało jednak znaczące pod względem handlowym. Dalej handel wspiera filia Banku Państwa, bank towarzystwa wzajemnego kredytu i dogodna przystań na Dnieprze, ruch na której

Mohylew