ny 158 mr. obszaru, zamykający widnokrąg. W obrębie pól znajduje się stare łożysko Wisły, porosłe wikliną i sitowiem. Najlepiej można przejrzeć okolice tej wsi z mogiły Wandy. W kierunku płn. zatrzymuje się wzrok na sąsiedniej wsi Krzesławicach, po za którą roztacza się nieznacznie podnosząca się równina, zamknięta siną smugą lesistych pagórków w królestwie polskiem; ku zach. . opiera się oko o małą klasztorną osadę Łęg, przysiołek do Czyżyn, zatrzymuje się na Czyżynach a w dali na wieżach Krakowa, rysujących się na ciemnem tle lesistych wzgórz. Od wsch. widać dolinę Wisły rozciągającą się daleko. Południowe granice Mogiły tworzy Wisła. Na jej lewym brzegu rozsiadły się dwie osady, przysiołki M. Kopań na płd. od klasztoru i Zawodzie cokolwiek dalej na wsch. , na płd. od wsi. Za Wisłą rozlega się równina aż po Wieliczkę, gdzie już zaczynają się podnóża Karpat, których wyniosłości zamykają horyzont. Wieś ma 1171 mk. , z których 173, między nimi 18 księży, na obszarze więk. pos. , wynoszącej 229 roli, 111 łąk, 26 past. i 158 mr. lasu; pos. mn. ma 839 roli, 176 łąk, 149 past. i 4 mr. . lasu. Jest tutaj szkoła ludowa 1kl. z 2ma klasami równorzędnemi. Kościół par. dek. bolechowickiego, z parafią obejmującą 1090 dusz. Gleba z natury urodzajna, jest niepospolicie poprawioną przez odwieczne wzorowe gospodarstwo. Mogiła Wandy wznosząca się wśród uprawnych pól, na północnej stronie gościńca, w dosyć znacznej odległości od brzegu Wisły, ma postać ściętego u góry stożka, 33 mt. wysokości. Na wierzchołek prowadzi wygodna ścieżka, gdzie wznosi się, zapewne na starych fundamentach postawiony ceglany słup. Prof. dr Łepkowski przypuszcza, że ten słup jest resztką krzyża, jaki miał się także na mogile Krakusa znajdować. Podług Sarnickiego Annales, lib. lV, c. XX miał w połowie XVI w. stać w tem miejscu posąg Wandy z dziesięciowierszowym łacińskim napisem, opowiadającym dzieje dziewiczej księżny, zgodnym z opowiadaniem Kadłubka Chron. , ed. Crac. 1862, str. 12 sq. , ale językiem wskazujący na swe współczesne z XVI w. pochodzenie. Bielski Kron. pol. opowiada podanie o Wandzie częścią podług Kadłubka, częścią za Długoszem, wspomina o usypanym kopcu i wsi, ale nie robi wzmianki o posągu. Historycznego znaczenia tej mogiły nie objaśniła dotychczas krytyka historyczna. Lelewel Polska wieków śred. , Poznań 1840, t. I, 139 nast. a za nim Rogawski K. Wiadomość o rozkopaniu mogiły w Siedliszowicach, Warszawa 1860 przyszli do przekonania, że do mogił Wandy i Krakusa nie było przywiązanej żadnej tradycyi aż do Długosza. Bielowski i Szajnocha zapatrywali się na te mogiły przez pryzmat własnych hipotez; prof. dr Łepkowski O tradycyach narodowych, Kraków 1861, i Monografia Opactwa Cystersów w Mogile, Kraków 1867, str. 155; wreszcie Roczn. Tow. nauk. Krak. z r. 1861, str. 160 broni starożytności tradycyi o Wandzie. To podanie przechowało się także na Rugii, między Bergen a Arkoną Gazeta Warszaw, z r. 1858, 292, gdzie miał panować rycerz na Rugardzie, który sobie odebrał życie z powodu, że nim wzgardziła ksieżniczka Wendów. Zdaje się, że założenie opactwa cystersów w tej wsi z kościołem p. t. ś. Jana Chrzciciela ma niejaki związek z podaniami o Wandzie. Na konsekracyą kościoła wybrano ten sam dzień, w którym w tej okolicy puszczano wianki na Wiśle i palono sobótki, t. j. 24 czerwca Wandy w kalendarzach słowiańskich jest 23 czerwca. Wspomnieć tutaj należy, że nazwa wsi wspomnianą już jest w przywileju króla Wacława z roku 1291, potwierdzającym zfałszowany dokument z r. 1225 Clara tumba, quod vulgariter Mogyla apellatur. Klasztor, otoczony murem, składa się z kościoła, właściwego piętrowego klasztoru, zbudowanego w czworobok, z trzech złączonych ze sobą i z klasztorem piętrowych kamienic, zwanych opactwem i z budynków gospodarczych. Całe zabudowanie zwyczajem cystersów wzniesiono w równinie, na dawnem pastwisku. Kościół, w skutek licznych przebudowań, nie ma dzisiaj wybitnego charakteru, w szczegółach łatwo można dostrzedz ślady stylu romańskiego i gotyckiego, całość jednak robi wrażenie budowli z XVIII stulecia. Podobnie jak wszystkie świątynie cystersów nie ma ten kościół wieży, jest zbudowany w formie łacińskiego krzyża. Nawy boczne dochodzą tylko do transseptu i są nisko sklepione. Podług pomiarów prof. Władysława Łuszczkiewicza długość wynosi 128 stóp 6 cali wiedeńskich, szerokość w krzyżu ma 66 stóp, pod krzyżem 45 stóp, szerokość prezbiteryum i nawy 19 stóp, a boczne nawy po 11 stóp. Największa wysokość sklepienia 36 stóp. Prezbiteryum, transsept i nawy boczne mają sklepienie ostrołukowe, żebra i gurty wyrastają ze słupów i pilastrów przypierających do ścian, mających bazy i kapitele romańskie. Okna są ostrołukowe. Pierwotnie był ten kościół zbudowany w stylu przejściowym z romańskiego do ostrołukowego. Prezbiteryum podniesione nad poziom kościoła jest od wschodu zamknięte prostokątną ścianą i ma okna ostrołukowe wysokie. U ramion krzyża znajdują się po dwie kaplice bez zamknięcia, dziś zupełnie zaniedbane i służące za skład zniszczonych przyborów kościelnych. W jednej z nich jest piscina, której znaczenia dzisiaj nie znamy. Pierwotnie wnętrze kościoła nie było tynkowane, co widać z układu trzechkoloro

Mogilno