lej z Pakości do Przyjezierza czyli Jankowa. Główną komunikacyą wodną jest Noteć. Największa część powiatu mogilnickiego należała do dawnego województwa gnieźnieńskiego z wszystkiemi miastami, około 15 kil. kw. ; część nierównie mniejsza, na południe od Trzemeszna i Gębic, objęta była przez województwo brzeskokujawskie, i cząsteczka około Pakości, na prawym brzegu Noteci, należała do województwa inowrocławskiego ze wsiami Rybitwy i Widowieś. Ludność ogólna pow, wynosiła w 1831 r. 26655mk. , t. j. na milę kwadratową przypadało 1483 głów; miejska czyniła 5679, wiejska 20976; katolicka 19074, ewangelicka 6729, żydowska 852; domów miejskich było 685, wiejskich 2629, w ogóle 3314. W r. 1837 było 30823 mk. , t. j. na milę kw. 1715, miejska ludność czyniła 6407 mk. , wiejska 24416. Pod względem archeologicznym zbadano w powiecie Trzemeszno, gdzie oznaczono grodzisko, Kruchowo i Orchowo, w których to miejscowościach rozkopano cmentarzyska pogańskie, skąd wydobyto urny i ciekawe przedmioty starożytnicze. M, St. i Br. Ch. Mogilno, wybudowanie, pow. niborski, st. p. Nibork. Mogilnowe Jeziorzany, wś, pow. mogilnicki, ob. Jeziorzany. Mogilonka, ob. Mogilanka. Mogiła, rus. mohiła al. mohyła, starosłow. mogiła od sanskryckiego pierwiastku mah, znaczącego rosnąć erescere, jestto nasyp ziemny stożkowatego przeważnie kształtu, wznoszony w przedhistoryczaej epoce plemion słowiańskich dla upamiętnienia miejsca, w którym zostały złożone zwłoki wodza, znakomitego wojownika, w ogóle zasłużonego męża. Sypanie mogił pamiątkowych jest właśeiwe wszystkim niemal ludom w epoce przedhistorycznej, tym mianowicie, które albo nieposiadały materyałów pozwalających wznosić groby i grobowce ułożone z kamieni lub wykute w skałach albo też nie umiały obrabiać posiadanego materyału i nieznały techniki budowlanej. Niektóre ludy rozwinęły tak wysoko sztukę wznoszenia nasypowych pomników, iż, jak o tem świadczą odnalezione w Ameryce wspaniałe roboty ziemne, odtwarzające swymi kształtami w olbrzymich rozmiarach zarysy postaci zwierzęcych lub fantazyjne kombinacye linijne, zabytki te mogą. być przeciwstawiane piramidom kamiennym. Na obszarze ziem słowiańskich nasypy ziemne najliczniej występują tam, gdzie nie sięga obszar głazów narzutowych, a mianowicie na ziemiach Rusi. Na obszarach zachodniej Słowiańszczyzny przeważają grodziska, nasypy obronne, we wschodniej zaś mogiły, nasypy pamiątkowe lub strażnice stepowe, służące zarówno do obserwowania zbliżających się najeźdźców jak i do oryentowania się podróżnikom, a może i za kopce graniczne dla całych prowincyi. Nazwa kurhany odnosi sie. zapewne do zwyczajnych grobów na obszarze Rusi litewskiej, podczas gdy mogiły stanowiły wyjątkowe grobowce i wyróżniały się od nasypów ziemnych, pokrywających groby kamienne i miejsce pochowania zwykłych umarłych, swą wysokością i rozmiarami. Ilość pracy ludzkiej wyłożonej na dokonanie nasypu była wyrazem albo żalu i czci dla zmarłych albo też świadectwem jego potęgi i zomożności. Mogiła Wandy pod Krakowem ma 33 metr. wysokości i do 1300 sążni kubicznych objętości. Mogiła Igora w pow. owruekim, nad rz. Uszą, na obszarze wsi Niemirowki, rozkopana w 1849 r. , miała 20 łokci wysokości a do 70 łokci średnicy u podstawy. Znalezione w niej przelmioty pozwalają wnosić, iż sypano tę mogiłę aa miejscu do konanego całopalenia i obrządków mu towarzyszą cych. Mogiła Perepiatychy pod Chwastowem ma 5 sążni wysokości i do 50 sążni obwodu u podstawy. Systematyczne poszukiwanie archeologiczne mogłyby jedynie rozstrzygnąć kwestyę pochodzenia i znacze nia rozlicznych pomników ziemnych spotykanych na obszarach Słowiańszczyzny. Dotychczasowe cząstko we, przypadkowe rozkopywania niedostarczyły je szcze dostatecznej liczby danych do oparcia na nich pewnych wniosków. Jedna tylko prowincya a mia nowicie Prusy zachodnie, została specyalnie opraco waną pod tyra względem przez ciodfryda Ossowskie go We wzorowej mapie i dołączonych do niej obja śnieniach Mapa ajcheol. Prus Zachodnich z tek stem objaśniającym, Kraków 1881. Bogate w kur hany i horo lyszcza obszary Mińszczyzny dawnej Ru si litewskiej badali Eustachy i Konstanty Tyszkie wicz i Kirkor a obecnie zajmuje się tymi okolicami Henryk Tatur. Mogiły Ukrainy opisywali Funduklej po ross. oraz M. Grabowski popolsku. Jedyną pró bą ujęcia w systematyczną całość rezultatów poszu kiwań archeologieznych na obszarze całej Słowiańszezyzny jest dzieło J. Kraszewskiego Sztuka u Sło wian a szczególnie w Polsce i Litwie przedchrześciań. Wilno 1860 r. . Br. Ch. Mogiła, wś, pow. jędrzejowski, gm. Raków, par. Imielno. W 1827 r. 4 dm. , 20 mk. Wchodziła w skład dóbr Lścin. MogiłaGromowa, osada, pow. ihumeński, własność włościanina Pokłońskiego; wraz z folw. Huta ma 5 wł. 10 mr. obszaru. A. Jel. MogilaMendoga, kurhan na przedm. miasta Pińska zwanym Leszcz ob. . Mogiła Saur, uroczysko pod mkiem Medwin ob. . Mogiła, karczma koło wsi cerkiewnej Koszew, pow. łucki, ob. Pam. kij. Arch. Kom. , t. III, cz, 2, 136. Mogiła, po łac. Clura Tumba, wś z opactwem cystersów i mogiłą Wandy, w pow. krakowskim, leży u ujścia Dłubni do Wisły, w szerokiej, gubiącej się w widnokręgu dolinie Wisły, 209 m. npm. Przez wś prowadzi gościniec z Krakowa 10, 4 kil. do granicy królestwa polskiego, poprowadzony lewym brzegiem Wisły. Dłubnia, płynąca tutaj dwoma korytami suchem i roboczem, ma gdzieniegdzie głębsze łożysko i obraca dwa młyny klasztorne. Wzdłuż drogi od Krakowa mieszczą się naprzód obszerne zabudowania klasztorne, otoczone murem, obejmującym także ogrody warzywne, sady, budowle gospodarcze i młyny, dalej drewniany paraf. kościół, za nim zaś wzdłuż drogi drewniane chaty włościan z dużemi oknami, z wierzchu tynkowane i bielone a pokryte słomą. Obok chat znajdują się z chróstu grodzone stodoły i stajnie. Obejścia wiejskie są ogrodzone płotami wierzbowemi i zasłonięte gęsto sadzonemi drzewami, pomiędzy któremi najczęściej daje się dostrzedz wierzba. Po za wsią ciągnie się las klasztor Mogilno Mogilnowe Jeziorzany Mogilonka Mogiła Mogila Mogiła Saur