Ciechocin, Dąbie, Dąbrowica, Dąbrówka, Grójec, Gwizdów, Huta Józefów, Kalenne, Lute, Lute Doły, Majdan Modliborzycki, Maleniec, Michałów, osada M. , dobra M. z folwarkami Ossówek, Potok Stany, Potok Wielki, Potoczek, Badwanówka, Słupie, Stańki, Stawki, Stojeszyn, Świnie, Świnki, Świdry, Wola Potocka, Wolica i Zarajec. Ogólna ludność w gminie M. 7248 dusz, t j. 3581 męż. , 3667 kob. , w tem katol. 6170, prawosł. 5, żyd 988 i protest. 85 dusz, którzy należą do sekty anabaptystów i mają w Potoku Wielkim swoją szkołę i dom modlitwy, a należą do par. Lublin. Nadto w gm. M. od lat 20 osiadło wielu kolonistów polskiego pochodzenia, przybyłych z Galicyi, stanowiących ludność niestałą, około 3000 dusz, którzy zakupili znaczne przestrzenie gruntów dworskich, jako to całe dobra Potok Stany, Dąbrówkę, Radwanówkę, Wolę Potocką, Potok Wyszomirski, Lute, Michałów i wiele osad włościańskich. W gminie znajduje się kasa pożyczkowa dla włościan z kapit, do 8000 rs. Większą połowę obszaru gminy M. stanowią lasy sosnowe około 18000 mr. , na gruntach piaszczystych i bagnistych rosnące, a należące do dóbr Modliborzyce, Potok Wielki, Potoczek i Stojeszyn. Lasy te są obciążone Wielkiemi serwitutami włościańskiemi, zatem nie mogą być urządzone i znajdują się w smutnym stanie. Wyjątek stanowią dobra Potoczek, w których właściciel mimo serwitutów zaprowadził gospodarstwo leśne. Podług najnowszych poszukiwań geologicznych inżyniera Łubieńskiego, od M. ku Janowowi i Frampolowi ciągną się formacye mioceńskie, dające wskazówkę, że w tej miejscowości znajdować się mogą pokłady soli kuchennej, wyłącznie w tych formacyach odkrywane. Oprócz tego znajduje się tu obficie kamień wapienny muszlowy, dający doskonałe wapno, i glina zdatna na wyrób cegły i dachówek, lecz przemysł ten jest jeszcze w kolebce. Rzeka Sanna, przepływająca przez gminę M. od samego źródła pod wsią Wierzchowiskami, przez Wolicę ku Modliborzycom w kierunku z płn. wsch. na płd. zach. , pod M. tworząc kolano, zmienia kierunek na płn. zach, i płynąc dalej przez Dąbie, Słupie, Stojeszyn, Brzeziny, Potoczek, w których to miejscowościach obraca kilka młynów i dwa tartaki, pod Łysakowem wchodzi w gminę Zaklików i pod wsią Łąźkiem na przestrzeni 3 wiorst stanowi granicę od Galicyi, poczem zwraca swe wody do Wisły. Nad tą rzeką, wszędzie gdzie przepływa, znajdują się dobre łąki, a w dobrach Potoczek zasila swemi wodami obszerne i liczne stawy i sadzawki, w których urządzone jest gospodarstwo rybne na przestrzeni około 400 mr. wód zarybianych przez właściciela tychże dóbr A. Przanowskiego, dające około 6000 rs. rocznego dochodu. Nadto gm. M. posiada fabrykę mączki kartoflanej w Potoczku, papiernię w Dąbiu, browar piwny w Potoku. Br. Ch. i R. P. Modliborzyce, niem. Modliborzitz, dom. , pow. inowrocławski, 3980 mr. rozl. ; 10 dm. , 290 mk. , 35 ew. , 255 kat. , 168 analf. Poczta w Parehaniu o 2 kil, gośc. o 5 ML, tel. i st. kol. żel. w Inowrocławiu o 11 kil. M. St. Modlica 1. kol. , nad rz. Wolborką, pow. łódzki, gm. Gospodarz, par. Tuszyn. W 1827 r. wś rząd. , 48 dm. , 354 mk, ; obecnie wś włościańska, 55 dm. , 525 mk. , 1205 mr. 853 mr. ornej, ob. Gospodarz. 2. M. , wś nad rz. Prosną, post. pogr. straży, pow. słupecki, gm. Dłusk, par. Pyzdry, odl. od Słupcy w. 22; wś dm. 6, mk 62; post. pogr. dm. 1. Modlin 1. urzędownie Nowogeorgiewsk, forteca nad Wisłą z prawego brzegu, przy ujściu Narwi do Wisły, pow. płoński, odl. 31 w. od Warszawy, leży pomiędzy Nowym Dworem, os. miejską nad Narwią z przeciwnego brzegu, a Zakroczymiem, miastem nad Wisłą z praw. brz. , odl. 3 w. od Modlina. O 4 w. powyżej M. wpada Wkra do Narwi z praw. brz. Kolej żelazna nadwiślańska i dwie drogi bite wojenne z praw. i lew. brz. Wisły łączą M. z Warizawą. Wielki most żelazny zbudowany dla kolei nadwiślańskiej łączy brzegi Narwi. W miejscu gdzie się wznosi dzisiejsza twierdza była pierwotnie przystań wiślana i skład soli na gruntach wsi M. ob. Verduma podróż, Liske, Cudziemcy. Strategiczne znaczenie tego punktu wyzyskali najpierwsi Szwedzi W 1655 r. stanął tu obozem gen. Stenbok i okopał się. W następnym roku stanowisko to zajmowai falcgraf Adolf Jan i ztąd król szwedzki wraz z elektorem brandeburskim wyruszyli po moście rzuconym na Narwi w 32, 000 ludzi pod Pragę w d. 27 lipca. Napoleon I odebrawszy Prusakom prowincye polskie, zwrócił uwagę na ważność M. i polecił wznieść tu fortecę. Od 1807 do 1812 r. tysiące rąk pracowało nad budową twierdzy, którą jej komendant generał holenderski Dondell poddał wojskom rossyjskim w d. 25 grudnia 1813 r. Po utworzeniu królestwa kongresowego M. przeszedł pod zarząd ówczesnej władzy wojskowej. W kampanii 1831 r. a raczej w strategicznych planach kierowników akcyi wojennej, M. odgrywał ważną rolę. Zajęty przez wojska rossyjskie, M. został z czasem znacznie rozszerzony i umocniony. Fortyfikacye sięgnęły i na przeciwne brzegi Narwi i Wisły. Obręb wałów fortecznych wynosi 9 kil. Szereg fortów otacza twierdzę w kilkowiorstowym promieniu. W twierdzy mieszczą się główne składy pontonierskie, wielkie magazyny intendentury, więzienie wojskowe, wielki młyn parowy i około 8000 załogi. Pod fortecą zał ożono kołonie zaludnione przez sprowadzonych ze środ

Modliborzyce

Modlica