Ciemkowicze, Chołopienicze, Chojniki, Czeszewla, Dziahilna, Dukora, Dudzicze, Duleby, Duszków, Darewo, Dawidgródek, Dziedziłowicze, Dobośnia, Górki, Hrozów, Hajna, Hłusk, Hruszowka, Horodyszcze, Hrebnia, Hrebionka, Ihumeń, Iwieniec, Ignatycze, Jurewicze, Kalwarya, Kowalewszczyzna, Korelicze, Krzywicze, Kojdanów, Kopyl, Kleck, Kamień, Koźangródek, Kocicie, Kosiejsk, Krystynów, Kuchcice, Lubcz, Lachowicze, Litwa, Lubieszew, Lucyna, Lada, Ludwinów, Łojów, Łachwa, Łohiszyn, Łunino, Łuczyce, Łopatyn, Ławryszew, Łoszyca, Łosznica, Mińsk, Mir, Mobilna, Mikołka, Mozyrz, Mysz, Milcz, Mściź, Miratycze, Nieśwież, Nowogródek, Nacza, Nobel, Niedźwiadka, Nadniemen, Obryń, Osowo, Oziercy, Olchów, Obrowo, Olesin, Połonka, Pińsk, Petryków, Przyłuki, Pocieczoło, Porzecze, Raków, Rzeczyca, Rubieżewicze, Ratkowszczyzna, Smiłowicze, Smolków, Stańków, Stołpie, Siołko, Swojatycze, Słuck, Stańkról, Świteź, Skryhałów, Szack, Sołomerecze, Studzionka, Stachów, Sierhiejewicze, Ślepianka, Turów, Trościeniec, Tuhanowicze, Trojczany, Usza rzeka, Ubiel, Użlany, Uchaloda, Widium Góra, Woronicza, Wojnowo, Wyhonioze, Wołma, Zausze, Zasław, Załucze, Zazierz, Żukowy Borek i in. Specyalnemi źródłami do dziejów i obecnego stanu gubernii M. są Skarbiec Daniłowicza, wydawnictwa rossyjskie mińskiego komitetu statystycznego, dokumenta ogłoszone przez gubern. mińskiego Siemionowa Akta mińskie i przez komisyą archeograficzną wileńską, tudzież monografia Zieleńskiego. Z polskich prac Kirkora Opiekun domowy z 1875 r. , Syrokomli Teka wileńska, 1857 r, , Eust. Tyszkiewicza Opis powiatu horysowskiego, Konst. Tyszkiewicza O zamkach i horodyszczach, Brzegi Wilii, Moszyńskiego Ant. Pińszczyzna, Al. Jelskiego liczne opisy w pismach peryodycznych warszawskich i niniejszym słowniku. Mińska dyecezya. Całe w. ks. litewskie, oprócz Żmudzi, która miała swoje biskupstwo, stanowiło dyecezyą wileńską, dzieje więc kościoła wszystkich dzielnic Litwy za rzplitej, a tem samem i Mińszczyzny, należą do historyi dyecezyi wileńskiej. Następnie gdy Białoruś po pierwszym podziale Polski przeszła pod panowanie Rossyi, cesarzowa Katarzyna II ukazem z d. l4 grudn. 1772 r. ustanowiła biskupstwo birioruskie, któremu poddane zostały Inflanty, wdztwa połockie, witebskie, mścisławskie i mińskie. Biskupstwo białoruskie pod koniec 1783 r. zamienione zostało na archidyecezya mobilewską. Po drugim podziale z woli cesarza Pawła uorganizowaną została 9 sierp. 1798 r. przez nuncyusza arcyb. Wawrzyńca Littę mińska dyec. w granicach ówczesnej gub. mińskiej, erygowana kanonicznie bulą pap. Piusa VI, datowaną z Florencyi d. 15 listop. 1793 r. Na obszarze około 78, 000 w. kw. dyecezya ta liczyła 93 parafii, które wymieniamy chronologicznym porządkiem ich założenia, przyczem nazwy drukowane kursywą oznaczają parafie dotąd istniejące, przyłączone następnie do dyec. wileńskiej z XIV w. Hajno, Mińsk, Pińsk; z XV w. Słuck, Kopyl, Chołchła, Kojdanów, Radoszkowice. Klech, Dubrowy, Miadzioł, Wołma, Lebiedziów, Pierszaje; z XVI w. Krasne Sioło, Buda al. Budsław, Ikaźń, Kamień, Postawy, Kurzeniec, Chozów, Niedźwiedzice, Dzisna, Nieśwież, Swierżeń, Pohost; z XVII w. Zodoroże, Lachowicze, Korzeń, Iwieniec, Dokszyca, Łohojsk, Bobrujsk, Mozyrz, Zadziów, Stołbce, Wołkołata, Zasław, Ostrohladowicze, Głębokie, Łachiszyn, Rzeczyca, Petryków, Ziembin, Miory, Berezyna, borysowka. Borysów, Udział, Berezyna druga, Druja, Cimkowicze, Dawidgródek, Zamoście, Mikołajewicze, Kościeniewicze, Kiemierzów. Parafianów, Raków, Hłusk, Uzda, Chotajewicze, Lubieszów, Prozoroki, Serafin; z XVIII w. Chołopienicze, Dołhinów, Kimbaróuwka, Olka, Spas, Ilia, Łużki, Jurewicze, Łachwa, Smiłowicze, Mołodeczno, Łuczaj, Krzywicze, Choro miec, Koroleszczewicze, Swisłocz, Kopatkiewicze, Bobownia, Mosarz, Omniszew, Okołów, katedra mińska, Dziedziłowicze, Ihumeń, Rubieżewicze; z XIX w. Grodek, Hrożów, Hermanowicze, Błoń, Do parafij tych zaliczało się nadto 48 kościołów filialnych i 174 kaplic. Klasztorów męzkich było 50, a mianowicie, benedyktyni w Horodyszczu, pod Nieświeżem kl. ś. Krzyża, w Mińsku; cystersi w Kimbarówce czyli Dolinie czarnej; trynitarze w Mołodecznem i w Krzywiczach; dominikanie w Stołbcach, Mińsku, Rzeczycy, Ziembinie, Pińsku do 1850 r. , Nieświeżu, Zasławiu, Rakowie, Duniłowiczach, Kłecku, Chotajewiczach, Chołopieniczach, Drui; franciszkanie w Pińsku, Postawach, Dziśnie, Udziale, Prozorokach, Iwieńcu, Serafińsku, Mińsku; bernardyni w Budzie al. Budsławiu, Nieświeżu, Mińsku, Mozyrzu, Drui, Słucku, Hłusku, Berezynie, Jurewiczach, Pińsku; kapucyni w Lubieszowie; karmelici bosi w Głębokiem, Pińsku, Miadziole, Mińsku; bonifratry w Mińsku; pijarzy w Lubieszowie, Łużkach; misyonarze w Smiłowieżach; komuniści w Pińsku i komandorya kawalerów maltańskich w Stwołowiczach. Klasztorów żeńskich było 10, mianowicie benedyktynki w Nieświeżu, Mińsku; cysterki w Dolinie anielskiej blisko Kimbarówki; bernardynki w Mińsku; siostry miłosierdzia w Mińsku; maryawitki do 1850 r. w Pińsku, Mozyrzu, Hłusku i Mińsku. Razem kleru zakonnego 425 osób, zakonnic 77. Poddanych w majątkach kleru świeckiego było 7220; kapitały tegoż kleru wynosiły 41, 104 rs. , rocz

Mińsk