około 16, 300 beczek; kartofli zasadzono przeszło 35, 000 beczek, zebrano około 210, 500 beczek; grochu, bobu, prosa i in. wysiano około 1, 826 beczek, zebrano około 9, 150 beczek. Lepiej urządzone gospodarstwa rolne są w Annopolu księż. Joanny Radziwiłłowej, w Chotowie Łęskich, w Joachimowie Protasiewiczów, w Łoszycy Lubańskich, w Rakowie Zdziechowskich, w dobrach Stańkowskich Czapskich, w Sule Łęskich, w Usie Czerwińskiego, w Wiazyniu Bohdaszewskich i in. Jakkolwiek rolnictwo stanowi główne zajęcie ludności, hodowla zwierząt domowych stoi na dość nizkim stopniu, inwentarza bowiem żywego wszelkiego rodzaju koni, bydła rogatego i nierogatego, owiec i kóz liczy się do 140, 000 sztuk. Pszczół jest do 2000 uli; rybołóstwo bardzo nieznaczne. Lasów w powiecie około 244, 500 morgów, w tem obywatelskich 226, 160 m. , a reszta należy do skarbu. Są. wskazówki o istnieniu niegdyś w puszczach tutejszych modrzewiów. W ostatnim dwudziestoleciu, w obec zamieszania stosunków ekonomicznych, cięcie lasów jest rabunkowe, więc nikną one gwałtownie. Pomiędzy różnemi gatunkami drzew rosną tu najbardziej dąb, sosna, jodła, osina, olcha i brzoza. Główny i jedyny spław odbywa się Niemnem do Królewca. Miasteczek portowych jest trzy Mikołajewszczyzna, Świerzeń i Stołpce. Zboża wodą i kolejami żelaznemi wywozi się średnio na 1, 500, 000 rubli; lasu i produktów leśnych w przeróbkach na 50, 000 r. , innych wytworów gospodarstwa na 20, 000 rub. Motorami handlu wewnętrznego są jarmarki, z których główniejsze w Kojdanowie 11 lutego, 23 kwietnia, 8 i 18 maja, 20 lipca, 1 października; w Swierżniu 29 czerwca, w Stołpcach 15 sierpnia, w Mińsku w piątek dziesiątego tygodnia po Wielkiejnocy i w następną niedzielę pod nazwą Dziesiętucha. Obrót na tych jarmarkach, dawniej bardzo świetnych teraz podupadłych, dochodzi zaledwo do 100, 000 rubli. Fabryk i warsztatów przemysłowych w 1883 r. było 45 w Mińsku, z produkcyą na 265, 253 rubli, zajmujących 206 robotników, 74 na prowincyi, produkujących za 647, 757 rubli i zatrudniających 212 ludzi. Mianowicie znajduję się 3 mydlarnie w Mińsku, 5 garbarni w Mińsku, 4 na wsi, 1 fabryka świec łojowych w Mińsku, 1 gorzelnia w Mińsku, 14 na wsi, 5 browarów w Mińsku, 5 na wsi, 2 miodosytnie w Mińsku, 9 fabryk pędzących smołę i terpentynę na wsi, 1 tartak do piłowania desek i w ogóle materyału leśnego w Mińsku, 1 na wsi, 2 fabryki tytuniu w Mińsku, 17 cegielni w Mińsku, 1 na wsi, 37 garncami na wsi, 1 huta szklana na wsi, 1 gisernia żelaza w Mińsku, 6 fabryk zapałek w Mińsku, 1 na wsi, 1 fabryka kafli w Mińsku, 1 na wsi. Powiat przerzynają dwie krzyżujące się drogi żelazne lipaworomeńska, ze stacyami Radoszkowicze, Zasław przyst. , Ratomka, Mińsk, Michanowicze, i smoleńskobrzeska, ze stacyami Kołodziszcze, Mińsk, Tanipol poprzd. Tokarowka, Czapska przyst. , Niehorełe, Stołpce, Trakty dawne pocztowe przechodzą z M. do Wilna na Radoszkowicze; do Ihumenia na Śmiłowicze; do Borysowa na Smolewicze; do Nowogródka i Nieświeża na Kojdanów. Trakty handlowe z M. do Rakowa i Iwieńca na Stare Sioło; do Łohojska przez Gródek Tyszkiewiczowski; do Słucka przez Krzyżyki, Mikołkę, Starzycę. Z Kojdanowa przez Stołpce, Wołmę do Rakowa. Oświata wyższa, ob. pod artykułem Mińsk. Oświata ludowa. Szkółek wiejskich, 35, w których uczący się 1600 chłopców i do 140 dziewcząt. Według statystycznych obliczeń z 1883 r. na 96 dzieci wiejskich uczy się jedno. Szkółek żydowskich 23, uczących się do 800, ale żydzi nieuczęszczający do szkółek prawie wszyscy otrzymują w domu naukę czytania, pisma i prawideł swej wiary. Zdrowotność lekarzy praktykujących na wsi 2, felczerów wiejskich 9, akuszerka wiejska 1; szpitalów wiejskich było 2 w Siennicy i Papierni, każdy na 20 łóżek, lecz teraz zamknięte, z powodu iż włościanie nie chcą ponosić kosztów. W 1882 r. chorowało na ospę 67, umarło 10, średni śmiertel. 14 4; na dyaryą 112, um. 15, średni smier. 17 4; na odrę 474, urn, 24, średni śmier. 4 7; na tyfus 517, urn. 39, średni śmier. 6. 5; na szkarlatynę 156, um. 32, średni śmier. 15; na dyfteryt 74, um. 16, średni śmier. 35; na koklusz wcale chorych nie było. W 1882 r. zawarto małżeństw 439 w M. , 1318 na wsi; urodziło się dzieci prawych 1748 w M. , 5795 na prowincyi; dzieci nieprawych 67 w M. , 247 na prowincyi; w ogóle 1815 w M. , 6042 na wsi. Umarło tegoż roku bardzo szczęśliwy, nieepidemiczny w M. 801 męż. , 673 kob. , razem 1474; różnica urodzin i zejść w M. 341; umarło na prowincyi 2014 męż. , 1862 kob. , razem 3876; różnica urodzin i zejść na wsi 2166. Dzieciobójstw w 1882 r. było 7 w M. , 11 na wsi; zabójstw w M. 1, na wsi 8. Pożarów w 1882 r. było w M. 3, na sumę 8465 rubli, w powiecie 62, na sumę 80, 177 rubli. Ponieważ poziom moralności się zmniejsza, przeto pożary zarówno pochodzą od nieostrożnego obchodzenia się z ogniem, jak i od podpalania przez zemstę. Statystyka wykazuje w 1882 r. 6 wypadków z ostatniej przyczyny, ale było ich nierównie więcej, bo zbrodnię trudno odkryć przy obecnych śledczych indagacyach. Co do środków ratunkowych od pożaru w M. ob. pod art. Mińsk, na wsi zaś, w gminach i miasteczkach nigdzie nie ma zorganizowanego ratunku i dla tego pożary coraz częstsze i ruj

Mińsk