ci XVII stulecia jezuici wzmagają się w Mińsku na siłach, otrzymują bogate zapisy, np. Cypryana Brzostowskiego, wojewody trockiego, w 1682 r. na 50, 000 złotych z ewikcyą na dobrach Niżyce, tudzież Maryana Ogińskiego, kanclerza w. litewskiego, na takąż samą summę na dobrach Hlewin i Upierowicze; odbywają solenne nabożeństwa, protegują uliczne bójki z dysydentami, nawracają inowierców, urządzają nareszcie szkoły, zatwierdzone ustawą sejmową w 1683 r. Jeszcze w 1690 r. do prac religijnych i nauczycielskich było w M. sześciu tylko kapłanów tego zgromadzenia, lecz w parę lat później już dwunastu. Z ważniejszych wypadków miejscowych przy schyłku tego wieku notujemy Jeszcze straszliwy pożar, który niezmierną klęskę sprawił miastu w 1694 r. , później dwukrotny pobyt poselstwa cesarza niemieckiego do cara Piotra w marcu i sierpniu 1698 r. , gdyż ambasada jadąc do Moskwy i napowrót wracając dwa razy M. odwiedziła. Następny 1699 r. opamiętnił się w dziejach miasta wzniesieniem nowych szkół jezuickich, najbardziej zaś uchwałą sejmową, która wyraźnie określiła, że Trybunał Główny litewski odtąd już tylko 20 niedziel w Wilnie miał zasiadać, a przez drugie 20 naprzemian w Mińsku i Nowogródku. Z początkiem XVIII wieku mnożą się w M. fundacye pobożne ziemian okolicznych, tak np. Anna Steckiewiczowa, chorążyna mińska, 23 kwietnia 1700 r. funduje benedyktynów, Antoni Teodor Wańkowicz karmelitów 1 grudnia 1703 r. zapisując im 9, 000 złp. sumy zastawnej na dobrach Wisłoczy a następnie 3 stycznia 1709 r. bonifratrów, którym przeznaczył 3, 000 złotych z ewikcyą na dobrach Sakowicze. Jezuici zakładają w 1700 r. fundamenta kościoła murowanego katedralnego od 1798 1869 r. , później zaś aż dotąd parafialnego. Przy erekcyi tej świątyni płyną zewsząd hojne składki ziemian okolicznych w ciągu lat kilku z rzędu, a mianowicie przy licznym zjeździe szlachty na kadencyą Trybunału w r. 1705. Zamieszki wojenne, już od lat kilku trwające, zniewoliły jezuitów do zamknięcia szkół aż do września 1706 r. Przy końcu tegoż roku Piotr Wielki na czele swej armii, jako sprzymierzeniec Augusta II wkroczył do M. , gdzie zajmował dom murowany dotychczas istniejący przy ul. Jurewskiej. Monarcha zaszczycał jezuitów względami, a nawet parę razy obiadował w ich klasztorze. Niemniej przychylnym dla jezuitów okazał się hetman Mazepa, który w gronie przedniejszej młodzieży kozackiej bywał u nich na kazaniach i nabożeństwach i wyłącznie u nich się stołował w ciągu pobytu swego w Mińsku. Przyjaznym dla jezuitów był również Szeremetjew, który w 1708 r. do kościoła ich ofiarował bogatą monstrancyą, najmniej 100 ówczesnych imperyałów wartującą. Wkrótce potem dawne klęski szerzyć się zaczęły, naprzód morowa zaraza a następnie pożar, który zniszczył znaczną liczbę domów. W 1708 r. 2 stycznia przybył do M. Konstanty Zieliński arcyb, lwowski, jako jeniec rossyjski, który wbrew woli papieża, pod naciskiem Szwedów koronował Stanisława Leszczyńskiego. Pomimo współczucia obecnych w M. dowódców wojsk rossyjskich i zabiegów jezuitów o jego wyzwolenie, Zieliński uwięzionym został do Moskwy, gdzie w niewoli życia dokonał. Tegoż roku 18 maja Karol XII z wojskiem swem wkroczył do M. , ciągnąc następnie przez Smiłowicze, Ihumeń, Białynicze do Hołowczyna. Miasto pomimo niedawnej pożogi i klęsk rozmaitych, musiało wnieść ciężką kontrybucyą. Nawet jezuici, owi mistrze w kaptowaniu ludzi, musieli zastawić dworek pod miastem położony za 1000 zł. , a także za 400 zł. podarowaną przez Szeremietjewa monstrancyą, dla zaspokojenia łakomego najezdcy i zyskania niezbyt gorliwej opieki kanclerza Sperlinga. Pomimo klęsk i niepokoju wojennego mury kościoła jezuickiego wznosiły się bez przerwy; tegoż roku po ukończeniu robót kościół został poświęconym w dzień ś. Ignacego, przy licznem zebraniu duchowieństwa i szlachty. Uroczystość przerwało przybycie gońca od hetmana Sapiehy, nakazującego pobór nowej kontrybucyi dla wojska szwedzkiego. Początek 1710 r. przy ostrej i śnieżnej zimie, upamiętnił się głodem i nowemi egzekucyami na potrzeby wojsk przechodzących. Wkrótce po ustąpieniu Szwedów i ich stronników, zajęły M. wojska rossyjskie pod dowództwem Szeremietjewa, Güntena, Brussa, Goltza, Wołkońskiego i innych. Wobec tych wodzów 16 marca Konstanty Brzostowski, bisk. wileński, konsekrował jezuicką świątynię, która i w późniejszych latach ofiarami duchowieństwa i szlachty znacznie uposażona została. Krzysztof Zawisza późniejszy wojew. miński ofiarował do tegoż kościoła przywiezione z Rzymu ciało ś. Felicyana męczennika, biskup zaś Brzostowski pomienione relikwie introdukował do świątyni, przy świetnej asystencyi duchowieństwa 1713 r. W 1714 r. jezuicka rezydencya w M. wyniesioną została do godności kolegium, superior zaś Antoni Brzostowski brat biskupa otrzymał tytuł rektora. Misya jezuicka znajdowała się w Błoniu, dziś w pow. ihumeńskim, fundowana przez słynnego wierszopisa Jana Bakę. Wedle konstytucyi sejmowej z 1717 r. podatki z miasta M. wynosiły pogłównego żydowskiego 2000 zł. , hyberny od żydów 602 zł. , od chrześcian 1460 zł. i juryzdyka zamkowa 20 zł. Na tymże sejmie ustanowiono pocztę stałą z Wilna

Mińsk