36 zł. 2 gr. 12. Z folwarku jednego przychodzi 4 gr. Żer się teraz nie zrodził, więc od świń i półswinków nic nie dają. Za miary słodowe, piwne i gorzałczane na każdy rok w piątek po przewodniej niedzieli dają do dworu zł. 300. Ciż mieszczanie mają już wolne mełcie słodów piwnych i gorzałczanych we wszystkich młynach do sstwa drohowyzkiego należących bez miary, tylko młynarzowi od słodu każdego po gr. 4 dać powinni, insze zaś zboża kiedy mleć będą, tedy i miarki zwyczajne dac mają. Z 6 jatek rzeźniczych, położonych w przywileju, jedna spustoszała, a z 5 dają po kamieniu łoju topionego, przychodzi 20 zł. Ciż mieszczanie mają wolne wożenie drzewa na budowanie i opał z puszczy drohowyzkiej, bez szkody jednak znacznej. Suma prowentu z miasta Mikołajowa do zamku należącego zł. 394 gr. 1. Podwodne pieniądze Juxta constitutionem a. 1647 na każdy rok podwodnych pieniędzy na pocztę należących mieszczanie in quadruple po zł. 6 dają, jako o tem kwity a. 1648 i 1649 produkowali; o co się skarżyli, że i podwody pod posłów cudzoziemskich biorą i pieniądze dają na pocztę, co desterimus JMPanu instygatorowi koronnemu. Wozu wojennego podczas pospolitego ruszenia nie wyprawują, tylko pachołka z rynsztunkiem wojennym przy rotmistrzu powiatowym. W tem mieście jest kościół farski collationis regiae. Do tego kościoła należy po folwarkach w sstwie drohowyzkiem będących wytyczna dziesięcina. A z miasta M. od mieszczan i przedmieszczan z każdej ćwierci łanu mesznego należy pół miarek żyta i pół miarek owsa miary lwowskiej, stołowego do tego od każdego gospodarza po groszu, a od komornika po 1 2 gr. Wójtostwo mikołajowskie jest tutaj, a posesorem JMP. Zbigniew Wierzchowski za przywilejem Jana Kazimierza z r. 1656. Do tego wójtostwa 2 łany należą i ogród. Mieszczan i przedmieszczan pod swoją ma jurysdykcyą, którzy ab omni jurisdictione et potestate omnium regni et terrae Russiae Palatinorum, Castellanorum i innych w przywileju locatlonis specyfikowanych, wolni być mają, i przed nikim inszym sprawiać się tylko przed samym wójtem mikołajewskim a wójt zaś przed sądem JKM. powinni. Requisitus de proventibus, respondit, że żadnych dochodów to wójtostwo niema, tylko co się domowym pługiem zarobi, a z sądów i przesądów, i to dosyć ubogo, jako to pod takie zniszczenie i zubożenie ubogiego mczka. W r. 1724 zezwala August II Józefowi Szpiltowskiemu ustąpić prawa dożywotniego do wójtostwa w M. w sstwie drohowyzkiem, Michałowi Szymanowskiemu Arch. bernard. , O. t. 526, str. 2335. W lustracyi z r. 1765 czytamy mczko bywało w wałach sypanych, teraz tylko rudera ich z 3 stron. Ratusz zajezdny w pośrodku, domków w rynku 34, w ulicach 75, na przedmieściu Podlesnem 35, na Drohowyzkiem 80, na błoniu 41; kościół i 3 cerkwie. Podług ugody ze ssta teraźniejszym Michałem Rzewuskim, wojew. podolskim, za pozwolenie wolnego wrębu na opał i budowle, zwykli dawać owies lasowy zwany, 50 pół miarków lwowskich, co zatwierdza się, zalecając, aby na opał tylko leżące drwa i susz wozili, na budowle zaś za asygnacyami dzierżawcy. Prowizyi przynosiło miasto w tym czasie 710 złp. , z czego kwarta 177 złp. 15 gr. Wójtostwo było wówczas w posiadaniu Michała Rzewuskiego i żony jego Franciszki z Cetnerów za przyw. z 7 marca r. 1760, z prow. 655 złp. , z czego kwarta 163 złp. 22 1 2 gr. Sprzedano je wraz z miastem przy sprzedaży całego sstwa drohowyzkiego w r. 1820 Stanisławowi hr. Skarbkowi. Herb miasta w polu niebieskiem herb Leliwa, złoty miesiąc i gwiazda kolorowany znajduje się w Muz. Ossol. , w tece herbów, pozostałej po Schneiderze. O geologicznych stosunkach M. i okolicy czyt. Verhandl. der geolog. Reichsan. r. 1879, str. 273 i 1880, str. 114 i Jahrb. der geol. Reich. , t. 30, str. 591. Między M. a Rozwadowem występuje piaskowiec wapniowy, złożony z ziarnek wapienia i stanowi materyał poszukiwany na ciosy. Jest w M. także gips, idący w pasmie od Szczerca i dalej stąd po Dniestr, a potem równolegle z Dniestrem na Podole, gdzie się najbardziej rozwija. Schneider wspomina że w czasie założenia kościoła łacińskiego w r. 1607 wykopano tu fundamenta i upatruje w nich ślady dawnego grodu Teterowa. Dawnemi czasy znachodzono tu pieniążki ruskie, znaleziono także ogromny berdysz. Siady wałów, któremi miasto było niegdyś opasane, pozostały jeszcze dotąd. Na wzgórku przedmiejskiem, w stronie płd. zach. za miastem, przy drodze polnej wiodącej do Rozdołu, znajduje się dość ciekawy pomnik. Jest to kolumna czworoboczna, ułożona z kamieni ciosowych, na takiejże podstawie osadzona, u samego dołu łokieć i 17 cali szeroka a przeszło 6 łokci wysoka. U góry od strony wschodniej znajduje się wyciosany w płaskorzeźbie Chrystus na krzyżu, zaś od strony północnej napis starożytny następującej osnowy Thu leżi slahetni Adam Rucki, z powiatu warsawskie stanu ricerskie towarzise swe rozwadzając zabiti jest dnia 26 may a. d. 1599. Od strony płd. jest próżna tablica, od strony zach. nic nie ma. Dokładniejszej wiadomości o tym pomniku nie posiadamy. W ciągu blisko trzech wieków kolumna ta nachyliła się bardzo ku upadkowi, staraniem wszakże urzędu miejskiego pomnik ten odnowiono około 1874 roku. Lu. Lz.

Mikołajów